अशा कलाकारांचा जन्म बॉलिवूडमध्ये झाला आहे, ज्यांनी केवळ आपल्या अभिनयानेच लोकांची मने जिंकली नाहीत, तर येणाऱ्या नवोदित कलाकारांसाठी अभिनयाचे स्वरूप ही ठरवले.असेच एक निपुण कलाकार म्हणजे संजीव कुमार जो हे जग सोडून देखील आपल्या कलेच्या बळावर अजरामर झाले. 9 जुलै 1938 रोजी जन्मलेल्या अभिनेता संजीव कुमारचे खरे नाव हरिहर जेठालाल जरीवाला होते. मात्र नंतर त्याने आपले नाव बदलून संजीव केले. त्यांच्याबद्दल असे बोलले जात होते की ते असे अभिनेता होते जे काहीही न बोलता आपल्या डोळ्यांनी अभिनय करायचे. यामुळेच त्यांच्या चेहर्‍याच्या अभिव्यक्तीवर मुली मोहित होत होत्या.संजीव कुमार यांचा फिल्मी प्रवास आणि वैयक्तिक जीवन दोघेही खूप रंजक होते. त्याच्याबद्दल अशा बर्‍याच गोष्टी आहेत ज्या कदाचित आजच्या पिढीला ठाऊक नसतील.
शोलेच्या 'ठाकूर' ची वास्तविक जीवनाची कथा
संजीव कुमार यांचा जन्म सुरत येथे झाला होता पण वयाच्या सातव्या वर्षी त्याचे कुटुंब मुंबईत स्थायिक झाले. मुंबईच्या रस्त्यावर पाऊल ठेवल्यानंतर अभिनयाच्या जगाने त्यांचे लक्ष वेधून घेतले. संजीवने चित्रपटांमध्ये अभिनय करण्याचा विचार केला आणि त्यानंतर त्यांनी रंगमंचावर अभिनय करण्यास सुरवात केली. त्यानंतर ते इंडियन थिएटरमध्ये दाखल झाले. त्यांची पावले अभिनयाकडे वळू लागली आणि त्यांना यश मिळाले. तर त्याच्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने आपण त्याच्याशी संबंधित काही खास गोष्टी जाणून घेऊ या.
संजीव कुमारने 1960 च्या ‘हम हिंदुस्तानी’ या चित्रपटाद्वारे बॉलिवूडमध्ये पदार्पण केले.पहिल्या चित्रपटातून संजीवला जास्त यश मिळालं नाही.त्यांनी छोट्या छोट्या भूमिका केल्या पण तरीही त्यांनी आपल्या अभिनयाने आपली छाप पाडली.
1968 मध्ये प्रदर्शित झालेला 'राजा और रंक' हा चित्रपट पडद्यावर कमालीचा यशस्वी झाला. या चित्रपटाने संजीव कुमार यांना इंडस्ट्रीचे स्टार बनविले. संजीव कुमारने लहान वयातच एका म्हातार्‍याची भूमिका साकारली होती. आपली प्रतिमा खराब होण्याच्या भीतीने अनेक नायकांनी स्वत: ला अशा भूमिकांपासून दूर ठेवले तर संजीव कुमार फक्त अभिनयावर लक्ष केंद्रित करत ही भूमिका साकारली. जेव्हा ते फक्त 22 वर्षांचे होते तेव्हा त्यांनी एका नाटकात म्हातार्‍याची भूमिका साकारली. चित्रपटांमध्येही ते किती वेळा नायकाच्या वडिलांची भूमिका साकारत असे, परंतु प्रत्येक वेळी त्यांचे अभिनय इतके उत्कृष्ट होते की ते नायकावर देखील छाप सोडायचे.
1972 मध्ये संजीव कुमारचा 'सुबह-ओ-शाम' हा चित्रपट प्रदर्शित झाला. गुलजारने हा चित्रपट पाहिला आणि संजीवच्या अभिनयाने प्रभावित झाले. यानंतर त्यांनी संजीवबरोबर 'आंधी','कोशिश','मौसम','अंगूर','नमकीन' असे अनेक चित्रपट केले जे पडद्यावर यशस्वी झाले.
1974 मध्ये रिलीज झालेल्या 'नया दिन नई रात' या चित्रपटात संजीव कुमारने नऊ भूमिका साकारल्या आणि आपल्या अभिनयाने सर्वांना हादरवून टाकले. संजीव कुमार दिलीप कुमारसह संघर्ष (1968) या चित्रपटात एका छोट्या भूमिकेत दिसले. छोट्या छोट्या भूमिकेत उत्तम अभिनय करून त्याने आपली छाप सोडली. दिलीप कुमार त्यांच्यावर खूप प्रभावित झाले होते.
'शोले' चित्रपटाने संजीव कुमारच्या कारकीर्दीत मोठी भूमिका केली होती. या चित्रपटात ठाकूरची भूमिका साकारून संजीव कायमचे अमर झाले. त्या काळी हेमा मालिनी यांचा सोबत त्यांचे प्रेम प्रकरण असल्याच्या बातम्याही जोरावर होत्या.
शोले या चित्रपटाशी संबंधित हा किस्सा आहे जो खूप प्रसिद्ध झाला. असे म्हटले जाते की पूर्वी धर्मेंद्र यांना ठाकूरची भूमिका साकारण्याची इच्छा होती कारण त्यांना असे वाटत होते की ठाकूरचे पात्र सर्वात महत्त्वाचे आहे.
त्यावेळी रमेश सिप्पी यांनी त्यांना समजावून सांगितले की त्यानंतर वीरूची भूमिका संजीव कुमार यांना देण्यात येईल आणि ते हेमासोबत रोमान्स करतील. हे ऐकून धर्मेंद्रने हा आग्रह सोडला आणि संजीव 'ठाकूर' च्या भूमिकेत दिसले.
संजीव कुमार यांना हेमा आवडायचा, पण हेमा मालिनी यांचे धर्मेंद्रवर मनापासून प्रेम होते.अशा परिस्थितीत त्यांनी संजीवचे प्रेम नाकारले. असे म्हटले जाते की संजीव,यांना त्यांचे प्रेम मिळाले नाही त्यामुळे त्यांनी लग्न न करण्याचा निर्णय केला.अभिनेत्री सुलक्षणा पंडितशी त्याचे प्रेमसंबंध असल्याच्या बातम्या आल्या पण सुलक्षणाबरोबर त्याचे कधीही लग्न होऊ शकले नाही.
संजीव कुमारच्या कुटूंबियात असे म्हटले जाते की त्याच्या घरात कोणीही 50 वर्षापेक्षा जास्त आयुष्य जगू शकत नव्हते.त्याच्या आधी त्याचा धाकटा भाऊ नकुल यांचे निधन झाले. 6 महिन्यांनतर त्यांच्या मोठ्या भावाचे किशोर यांचेही निधन झाले. संजीव कुमार हेसुद्धा या जगापासून निरोप घेताना अवघे 47 वर्षांचे होते. 6 नोव्हेंबर 1985 रोजी संजीव कुमार यांनी हे जग कायमचे सोडले परंतु कधीही विसरणार नसलेल्या आठवणी मागे सोडल्या.ज्या कधीही विसरू शकत नाही.
