पित्तामुळे व बिलिरुबिनमुळे बाळाची त्वचा तसेच डोळ्यांतील पांढरा भाग (स्क्लेरे) पिवळा पडणे. नवजात अर्भकांना काही प्रमाणात कावीळ होणे सर्वसामान्य असते. ही कावीळ होते कारण लाल रक्तपेशींच्या विभाजनामुळे रक्तात बिलिरुबिन सोडले जाते आणि नवजात अर्भकाची लिवर म्हणजे यकृत सुरुवातीस पुरेशा गतीने काम करीत नसल्याने चयापचय क्रियेद्वारे बिलिरुबिन लघवीद्वारे सोडण्याचे काम कार्यक्षमतेने करू शकत नाही. ही कावीळ जन्मानंतरच्या दुसर्या ते पाचव्या दिवशी आढळून येते आणि कालांतराने नाहीशी होते.
नवजात अर्भकांच्या ह्या काविळीस निओनॅटल हायपरबिलिरुबेनेमिया किंवा फिजिऑलॉजिक जॉन्डिस असेही म्हणतात.
नवजात अर्भकांच्या ह्या काविळीत काळजी करण्याजोगे फारसे काही नसते. ही कावीळ जन्मानंतरच्या दुसर्या ते पाचव्या दिवशी आढळून येते. पूर्ण दिवसांच्या बाळामध्ये ती सुमारे ८ दिवस टिकते तर अपुर्या दिवसांच्या बाळांमध्ये १४ दिवस.
ही कावीळ होते कारण लाल रक्तपेशींच्या विभाजनामुळे रक्तात पिवळ्या रंगाचे बिलिरुबिन हे द्रव्य सोडले जाते आणि नवजात अर्भकाची लिवर म्हणजे यकृत सुरुवातीस पुरेशा गतीने काम करीत नसल्याने चयापचय क्रियेद्वारे बिलिरुबिन लघवीद्वारे सोडण्याचे काम कार्यक्षमतेने करू शकत नाही. हा पिवळा रंग साठत राहतो आणि कालांतराने त्वचेवर दिसू लागतो. त्यामुळे दोन दिवसंचे अर्भक पिवळ्या रंगाचे दिसल्यास त्याविषयी फार चिंता करू नका.
लक्षणे :
त्वचा पिवळी पडणे
डोळ्यांतील पांढरा भाग व नखांची मुळे पिवळी होणे
बाळ नेहमीपेक्षा जास्त काळ झोपते.
उपचार
सौम्य कावीळ १० दिवसांत नाहीशी होते. मात्र तिची एकंदर तीव्रता कमी करण्यासाठी हे उपचार करणे आवश्यक आहे -
बाळाला शक्यतितके आईचे दूध द्या.
बाळाला अप्रत्यक्षपणे सूर्यप्रकाश मिळू द्या. पातळ कापडाचा पडदा असलेल्या खिडकीजवळ बाळाचा पाळणा किंवा पलंग ठेवा.
बिलिरुबिनचे विभाजन करण्यासाठी बाळाला ‘लाइट द्या’ म्हणजेच प्रकाशऔषधीचे उपचार करा. ह्यासाठी साधारणपणे निळा दिवा वापरतात. हिरवा दिवा बिलिरुबिनच्या विभाजनास अधिक चांगला असतो परंतु त्या प्रकाशात बाळ अगदीच आजारी दिसत असल्याने कोणी तो फारसा वापरीत नाही.
गंभीर स्थितीमध्ये मात्र रक्त बदलावे लागते (ब्लड ट्रांस्फ्यूजन).
यकृताने जास्त कार्यक्षमता दाखवून पिवळा रंग दूर करावा ह्यासाठी विशिष्ट औषधे देणे
टीप - कावीळ २ आठवड्यांपेक्षा जास्त टिकल्यास मात्र बाळाच्या मेटॅबोलिक स्क्रीनची गॅलेक्टोसेमिया आणि कंजेंटियल हायपोथायरॉडिझमसाठी तपासणी करा. कुटुंबियांमध्ये रोगाचा काही पूर्वइतिहास आहे का हे तपासा. बाळाचे वजन कसे वाढते आहे ते पहा. बाळाच्या शी चा रंग तपासा.
