जागतिक स्तरावर पुन्हा एकदा कोरोनाचा वाढता धोका लक्षात घेता केंद्र सरकारने देशात अनुनासिक लस वापरण्यास मान्यता दिली आहे. काही काळासाठी ते बूस्टर डोस म्हणून वापरले जाईल. जारी करण्यात आलेल्या आदेशानुसार ते आता खासगी रुग्णालयांमध्ये उपलब्ध होणार आहे. केंद्रीय आरोग्य मंत्री मनसुख मांडविया यांनीही गुरुवारी संसदेत अनुनासिक लसीबाबत चर्चा करताना भारतीय संशोधकांच्या या प्रयत्नाचे कौतुक केले. नाकातील लस ही नाकाद्वारे दिली जाणारी लस आहे ज्यामध्ये विषाणू शरीरात जाण्यापूर्वी निष्क्रिय करण्याची क्षमता असते.
देशात मान्यता मिळालेली अनुनासिक लस भारत बायोटेकने तयार केली आहे. याच कंपनीने कोवॅक्सिनची निर्मितीही केली आहे. भारत बायोटेकने विकसित केलेली ही नाकावरील लस iNCOVACC ही कोविडसाठी जगातील पहिली इंट्रानासल लस देखील आहे. सध्या, हे 18 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांद्वारे वापरण्यासाठी मंजूर केले गेले आहे. ही लस अनेक बाबतीत वेगळी आहे,
कोरोनाला रोखण्यासाठी आतापर्यंत ज्या सर्व लसी देण्यात आल्या आहेत, त्यासाठी इंजेक्शनचा वापर केला जातो, या लसी हाताच्या स्नायूंमध्ये दिल्या जातात. याशिवाय iNCOVACC (BBV154) चे दोन थेंब फक्त नाकात टाकावे लागतात. त्यासाठी इंजेक्शनची गरज नाही. ड्रग्ज कंट्रोलर जनरल ऑफ इंडियाने 18 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांमध्ये आपत्कालीन वापरासाठी याला मान्यता दिली आहे. संशोधकांचे म्हणणे आहे की संसर्गाची साखळी तोडण्यात ती महत्त्वाची भूमिका बजावू शकते.
* ही लस नाकातून दिली जात असल्याने, ती नाकामध्ये एक रोगप्रतिकारक शक्ती निर्माण करेल जी विषाणू आत प्रवेश करताच निष्क्रिय करेल.
* आत्तापर्यंत दिलेल्या लसींप्रमाणे याला सुईची गरज भासणार नाही.
* हे वापरण्यास देखील सोपे आहे, ते घरी देखील वापरले जाऊ शकते. यासाठी प्रशिक्षित आरोग्य सेवा कर्मचाऱ्यांचीही गरज नाही.
* सुई-संबंधित जोखीम टाळा जसे की संसर्ग, किंवा लसीकरणानंतरच्या वेदना.
मुलांसाठी आणि प्रौढांसाठी आदर्शपणे उपयुक्त.
* सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे विषाणू शरीरात जाण्यापूर्वीच मारण्याची क्षमता त्यात आहे, त्यामुळे शरीराच्या अवयवांना होणाऱ्या समस्यांचा धोका राहणार नाही.
हे संशोधक स्पष्ट करतात, कारण कोरोना हा श्वासोच्छवासाचा संसर्ग आहे जो नाकातून शरीरात प्रवेश करतो, ही अनुनासिक लस नाकातच विषाणू निष्क्रिय करेल, शरीरात प्रवेश रोखेल. इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स एज्युकेशन अँड रिसर्च (IISER) मधील इम्युनोलॉजिस्ट डॉ. विनिता बल यांच्या अहवालाचा संदर्भ देत, इंट्रानासल लसीने स्थानिक स्तरावर (म्हणजे वरच्या श्वसनमार्गामध्ये) अँटीबॉडीज तयार केले जे SARS-CoV-2 चे प्रवेश बिंदू आहे. ऍन्टीबॉडीज व्हायरसमध्ये प्रवेश केल्यानंतर लगेच 'निष्क्रिय' करतात. याचा अर्थ असा आहे की ही लस फुफ्फुसात आणि इतर अवयवांमध्ये पसरण्यापूर्वी विषाणू निष्क्रिय करेल.
