॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
सिद्ध म्हणे नामधारकासी । अपूर्व झालें परियेसीं ।
गुरुचरित्र विस्तारेंसी । सांगतां संतोष होतसे ॥१॥
गाणगापुरीं असतां गुरु । ख्याति झाली अपरंपारु ।
भक्त होता एक शूद्रू । तयाची कथा ऐक पां ॥२॥
श्रीगुरु नित्य संगमासी । जात असता अनुष्ठानासी ।
मार्गी तो शूद्र परियेसीं । आपुले शेतीं उभा असे ॥३॥
श्रीगुरुतें नित्य देखोनि । धावत येऊनि शेतांतूनी ।
आपण साष्टांगीं नमोनि । पुनरपि जात आपुले स्थाना ॥४॥
माध्यान्हकाळीं मठासी येता । पुनरपि चरणीं ठेवी माथा ।
ऐसे कितीएक दिवस होतां । शूद्राची भक्ति वाढली ॥५॥
श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन केलिया उभे असती ।
येणें विधीं बहु काळ क्रमिती । आला शूद्र नमस्कारा ॥६॥
नमस्कारितां शूद्रासी श्रीगुरु पुसती संतोषीं ।
कां गा नित्य तूं कष्टतोसी । नमन करिसी येऊनिया ॥७॥
तुझे मनीं काय वासना । सांग त्वरित आम्हां जाणा ।
शूद्र म्हणे आवड मना । शेत अधिक पिकावें ॥८॥
तयासी पुसती गुरुनाथ । काय पेरिलें शेतांत ।
शूद्र म्हणे यावनाळ बहुत । पीक आलें तुझे धर्मीं ॥९॥
नमस्कारितां तुम्हां नित्य । पीक आलें असे अत्यंत ।
पोटरीं येतील त्वरित । आतां तुझेनि धर्मीं जेवूं ॥१०॥
स्वामी यावें शेतापासीं । पहावें अमृतदृष्टींसी ।
तूं समस्तां प्रतिपाळिसी । शूद्र म्हणोनि न उपेक्षावें ॥११॥
श्रीगुरु गेले शेतापासीं । पाहूनि म्हणती त्या शूद्रासी ।
सांगेन एक ऐकसी । विश्वास होईल बोलाचा ॥१२॥
जें सांगेन मी तुजसी । जरी भक्तीनें अंगिकारिसी ।
तरीच सांगूं परियेसीं । एकभावें त्वां करावें ॥१३॥
शूद्र विनवी स्वामियासी । गुरुवाक्य कारण आम्हांसी ।
दुसरा भाव आम्हांसी । नाहीं स्वामी म्हणे तो ॥१४॥
मग निरोपिती श्रीगुरु तयासी । आम्ही जातों संगमासी ।
परतोनि येऊं मध्यान्हासी । तंव कापावें सर्व पीक ॥१५॥
ऐसें सांगोनि शूद्रासी । श्रीगुरु गेले संगमासी ।
शूद्र विचारी मानसीं । गुरुवाक्य आपणा कारण ॥१६॥
शीघ्र आला ग्रामांत । अधिकारियासी विनवीत ।
खंडोनि द्यावें मला शेत । गत संवत्सराप्रमाणें धान्य देईन ॥१७॥
अधिकारी म्हणती तयासी । पीक झालें असे बहुवसीं ।
या कारणें उक्तें मागसी । अंगिकार न करिती ॥१८॥
नाना प्रकारें विनवी त्यांसी । द्विगुण देईन गतसंवत्सरेसी ।
अंगिकारिलें संतोषीं । वचनपत्र लिहून घेती ॥१९॥
आपण अभयपत्र घेऊनि । लोक मिळवोनि तत्क्षणीं ।
गेला शेतांत संतोषोनि । म्हणे कापा तयासी ॥२०॥
कापूं लागतां शेतासी । स्त्री-पुत्र वर्जिती तयासी ।
पाषाण घेऊनि स्त्रियेसी । मारुं आला तो शूद्र ॥२१॥
पुत्रातें मांरी येणेंपरी । पळत आले गांवाभीतरीं ।
आड पडतां राजद्वारीं । पिसें लागलें पतीसी ॥२२॥
पीक असे बहुवसी । कापून टाकितो मूर्खपणेंसी ।
वर्जितां पहा आम्हांसी । पाषाणघाईं मारिलें ॥२३॥
संन्याशाचें माहात्म्य वाचें बोले । पीक सर्व कोमळ कापिलें ।
आमुचें जीवित्व भाणास गेलें । आणिक भक्षितों एक मास आम्ही ॥२४॥
अधिकारी म्हणती तयासी । कापी ना का आपुल्या शेतासी ।
पत्र असे आम्हांपासीं । गतसंवत्सरा द्विगुण धान्य द्यावें ॥२५॥
वर्जावया माणसें पाठविती । शूद्र न ऐके कवणे गतीं ।
शूद्र म्हणे अधिकारी भीतीं । पेवीचे कण आतां देईन ॥२६॥
दूत सांगती अधिकारियासी । आम्हीं सांगितलें शूद्रासी ।
सांगोनि पाठविलें तुम्हांसी । विनोद असे परियेसा ॥२७॥
जरी भितील अधिकारी । तरी देईन आतांचि घरीं ।
गुरें बांधीन तयांचे द्वारीं । पत्र आपण दिलें असे ॥२८॥
दूत सांगती ऐशा रीतीं । पुढें वर्तली काय स्थिति ।
राजा अधिकारी तयाप्रती । काय उत्तर बोलतसे ॥२९॥
अधिकारी म्हणती तयासी । आम्हां चिंता कायसी ।
पेव ठाउकें आहे आम्हांसी । धान्य आहे अपार ॥३०॥
इतुकें होतां शूद्रें देखा । पीक कापिलें मनःपूर्वका ।
उभा असे मार्गीं ऐका । श्रीगुरु आले परतोनि ॥३१॥
नमन करोनि श्रीगुरुसी । शेत दाखविलें कापिलें ऐसी ।
श्रीगुरु म्हणती तयासी । वायां कापिलें म्हणोनि ॥३२॥
विनोदें तुज सांगितलें । तुवां निर्धारें कापलें ।
शूद्र म्हणे तुमचें वाक्य भलें । तेंचि मज कामधेनु ॥३३॥
ऐसें ऐकोनि श्रीगुरु म्हणती । निर्धार असे तुझे चित्तीं ।
होईल अत्यंत फळप्राप्ति । चिंता न करीं मानसीं ॥३४॥
ऐसें सांगोनि श्रीगुरुनाथ । आले आपण ग्रामांत ।
सवें शूद्र असे येत । आपुले घराप्रती गेला ॥३५॥
पुसावया येती समस्त । तयाचे घरीं होतो आकांत ।
स्त्री-पुत्र सर्व रुदन करीत । म्हणती आपुला ग्रास गेला ॥३६॥
शूद्र समस्तांतें संबोखी । न करीं चिंता रहा सुखी ।
गुरुसोय नेणती मूर्खी । कामधेनु वाक्य तयांचें ॥३७॥
एकेकाचे सहस्त्रगुण । अधिक लाभ तुम्हां जाण ।
स्थिर करा अंतःकरण । हानि नव्हे निर्धार पैं ॥३८॥
गुरुकृपा होय ज्यासी । दैन्य कैचें होय त्यासी ।
निधान जोडलें आम्हांसी । म्हणोनि शूद्र सांगतसे ॥३९॥
नर म्हणूं नये श्रीगुरुसी । शिवस्वरुप जाणा भरंवसीं ।
असे कारण पुढें आम्हांसी । म्हणोनि निरोपिलें असे मज ॥४०॥
नानापरी स्त्री-पुत्रांसी । संबोधित असे शूद्र अति हर्षीं ।
इष्टजन बंधुवर्गासी । येणेंचि रीतीं सांगतसे ॥४१॥
समस्त राहिले निवांत । ऐसें आठ दिवस क्रमित ।
वायु झाला अति शीत । समस्त पिकें नासलीं ॥४२॥
समस्त ग्रामींची पिकें देखा । शीतें नासलीं सकळिका ।
पर्जन्य पडला अकाळिका । मूळ नक्षत्रीं परियेसा ॥४३॥
ग्राम राहिला पिकावीण । शूद्रशेत वाढलें शतगुणें ।
वाढला यावनाळ सगुण । एकेका अकरा फरगडेंसी ॥४४॥
तैं शूद्र-स्त्री संतोषोनि । शेता आली पूजा घेऊनि ।
अवलोकितसे आपुले नयनीं । महानंद करितसे ॥४५॥
पीक झालें अत्यंत । देखोनिया समस्त ।
येऊनि जन समस्त तेथ । महदाश्चर्य करीत देखा ॥४६॥
येऊनि लागे पतिचरणीं । विनवीतसे कर जोडोनि ।
बोले मधुर करुणावचनीं । क्षमा करीं म्हणतसे ॥४७॥
अज्ञानमदें अति वेष्टिलें । नेणतां तुम्हांतें निंदिलें ।
गुरु कैचा काय म्हणितलें । क्षमा करणें प्राणनाथ ॥४८॥
ऐसें पतीसी संबोधोनि । शेतींचा देव पूजोनि ।
विचार केला दोघांनीं । गुरुदर्शना जावें आतां ॥४९॥
म्हणोनि सांगे स्त्रियेसी । पूजों आलीं श्रीगुरुसी ।
स्वामी पुसती तयांसी । काय वर्तमान म्हणोनिया ॥५०॥
चरणीं लागलीं तेव्हां दोन्ही । हस्तद्वय जोडोनि ।
स्वामीदर्शन उल्हासोनि । उभीं ठाकलीं संमुख ॥५१॥
दोघेंजणें स्तोत्र करिती । जय जयाजी श्रीगुरुमूर्ती ।
कामधेनु कुळदैवत म्हणती । तूंचि आमुचा गुरुराया ॥५२॥
तुझें अमृतवचन आम्हां । चिंतामणिप्रकार महिमा ।
पूर्ण केलें आमुच्या कामा । शरण आलों तुज आम्ही ॥५३॥
भक्तवत्सल ब्रीदख्याति । ऐसें जगीं तुज वानिती ।
आम्हीं देखिलें दृष्टांतीं । म्हणोनि चरणीं लागलीं ॥५४॥
नाना प्रकारें पूजा आरती । शूद्र-स्त्री करीतसे भक्तीं ।
श्रीगुरु बोलती अतिप्रीतीं । लक्ष्मी अखंड तुझे घरीं ॥५५॥
निरोप घेऊनि दोघेंजण । गेलीं आपुले आश्रमीं जाण ।
करितां मास काळक्रमण । पीक आलें अपार ॥५६॥
गतसंवत्सराहूनि देखा । शतगुणी झालें धान्य अधिका ।
शूद्र म्हणतसे ऐका । अधिकारियातें बोलावोनि ॥५७॥
शूद्र म्हणे अधिकारियासी । पीक गेलें सर्व गांवासी ।
वोस दिसे कोठारासी । आपण देऊं अर्धा भाग ॥५८॥
गतवर्षा द्विगुण तुम्हांसी । अंगिकारिलें मीं परियेसीं ।
धान्य झालें बहुवसीं । शतगुणें अधिक देखा ॥५९॥
परी देईन अर्ध संतोषीं । संदेह न धरा हो मानसीं ।
अधिकारी म्हणती तयासी । धर्महानि केवी करुं ॥६०॥
गुरुकृपा होतां तुजवरी । पीक झालें बहुतांपरी ।
नेऊनिया आपुले घरीं । राज्य करीं म्हणती तया ॥६१॥
संतोषोनि शूद्र देखा । विप्रासी वांटी धान्य अनेका ।
घेऊनि गेला सकळिका । राजधान्य देऊनि ॥६२॥
सिद्ध म्हणे नामधारकासी । श्रीगुरुचरित्र-महिमा परियेसीं ।
दृढ भक्ति असे ज्यासी । दैन्य कैचें तया घरीं ॥६३॥
सकळाभीष्टें त्यासी होती । लक्ष्मी राहे अखंडिती ।
गुरु सेवा हो निश्चिती । म्हणे सरस्वतीगंगाधर ॥६४॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृत । गुरुशिष्यसंवाद विख्यात ।
भक्ता शूद्रा वर प्राप्त । अष्टचत्वारिंशोऽध्याय हा ॥६५॥
इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे शूद्रवरप्रदानं नाम अष्टचत्वारिंशोऽध्यायः ॥४८॥
