गोवत्स द्वादशी ही भारताच्या बहुतांश भागात भाद्रपद कृष्ण पक्षाच्या द्वादशीला साजरी केली जाते. भारतातील प्राचीन ग्रंथ वेदांमध्येही गायीचे महत्त्व आणि त्यातील दैवी शक्तींचे वर्णन केले आहे. मान्यतेनुसार सकाळी स्नान करून गायीला स्पर्श केल्यास पापमुक्त होते. शास्त्रात कामधेनू गाय ही सर्व इच्छा पूर्ण करणारी असल्याचे सांगितले आहे.
1. पौराणिक संदर्भात गाईचे महत्त्व: धार्मिक ग्रंथानुसार शेणात लक्ष्मी, गोमूत्रात भवानी, पुढच्या पायात आकाशचारी देवता, घुंगराच्या आवाजात प्रजापती आणि कासेत सागर. म्हणून जो मनुष्य सकाळी स्नान करून गायीला स्पर्श करतो तो सर्व पापांपासून मुक्त होतो.
2. मातीचे टिळक : सनातन धर्मात गाय ही देवतांची प्रतिनिधी मानली जाते. म्हणून दररोज किंवा गोवत्सा द्वादशीच्या दिवशी गाईच्या पायाला मातीचा तिलक लावल्यास तीर्थयात्रा केल्याचे पुण्य प्राप्त होते.
3. चारा खाल्ल्यानेच पुण्यप्राप्ती होते : गाय मातेला रोज चारा किंवा हिरवे गवत खाऊ घातल्याने जे पुण्य प्राप्त होते, ते तीर्थक्षेत्रात स्नान, जप, दान, ब्राह्मण भोजन, हवन-यज्ञ करूनही प्राप्त होत नाही. इ. श्री कृष्ण स्वतःच्या हातांनी गौ मातेची सेवा करत असत आणि त्यांचे वर्णन गोलोक, गाईचे निवासस्थान असे केले जाते. जर एखाद्या व्यक्तीने काळ्या गाईला मूठभर घास खाऊ घातला तर त्याची 30 दिवसांची पापे नष्ट होतात, असे मानले जाते.
4. पापांचा नाश होतो : जो व्यक्ती गाई मातेची भक्तिभावाने पूजा आणि सेवा करतो, जेवणापूर्वी गाईचा घास काढतो, त्या कुटुंबात कधीही अन्न आणि पैशाची कमतरता नसते आणि देवता त्याच्यावर सदैव प्रसन्न असतात. ज्या घरात गाई मातेला चारा दिला जातो किंवा गाईंचा समूह बसून आरामात श्वास घेतो, त्या घरातील सर्व पापे नष्ट होतात.
5. दुर्भाग्य दूर होईल : विशेषत: भाद्रपद महिन्यातील गोवत्स द्वादशीच्या दिवशी गाईची सेवा केल्याने दुर्दैव आणि अशुभ दूर होतात. घरात सुख-समृद्धी नांदू लागते. जो मनुष्य तीर्थस्नानाला जाऊ शकत नाही किंवा दान करू शकत नाही, तो केवळ गोसेवा करून अनेक जन्मांच्या पापांपासून मुक्त होऊ शकतो.
6. गाईची परिक्रमा : जो मनुष्य सकाळी स्नान करून भक्तीपूर्वक काळी गाय किंवा इतर गायींची प्रदक्षिणा करतो, त्याला पृथ्वीसारखेच फळ मिळते असे मानले जाते. एवढेच नाही तर गाईची पूजा केल्याने सर्व देवी-देवतांचे आशीर्वादही प्राप्त होतात, कारण गायीच्या शरीरात 33 प्रकारातील देवता वास करतात असे मानले जाते.
