महाराणा प्रताप यांचा जन्म 9 मे 1540 रोजी राजस्थानच्या कुंभलगड किल्ल्यावर झाला. त्यांचे वडील महाराणा उदय सिंह आणि आईचे नाव जयवंत कंवर असे होते. ते राणा संगाचे नातू होते. महाराणा प्रताप यांना त्यांची आई महाराणी जयवंताबाई सोनगार यांनी युद्धकौशल्य शिकवले होते.
महाराणा प्रताप यांना बालपणी सर्वजण 'कीका' नावाने हाक मारायचे. राजपुताना राज्ये मेवाडचे स्वतःचे असे स्थान आहे ज्यात इतिहासातील गौरव बाप्पा रावल, खुमान प्रथम, महाराणा हमीर, महाराणा कुंभा, महाराणा सांगा, उदयसिंह आणि वीर शिरोमणी महाराणा प्रताप यांचा जन्म झाला.
महाराणा प्रताप हे उदयपूर, मेवाड येथील सिसोदिया घराण्याचे राजा होते. एकलिंग महादेव हे त्यांचे कुलदैवत आहे. मेवाडच्या राणांचा आराध्यदेव एकलिंग महादेव मेवाडच्या इतिहासात खूप महत्त्व आहे. एकलिंग महादेवाचे मंदिर उदयपूर येथे आहे. मेवाडचे संस्थापक बाप्पा रावल यांनी 8 व्या शतकात हे मंदिर बांधले आणि एकलिंगाची मूर्ती स्थापन केली.
महाराणा प्रताप यांना बालपणी किका या नावाने संबोधले जात असे. महाराणा प्रताप यांचा राज्याभिषेक गोगुंडा येथे झाला. धन्य ती मेवाडची शौर्याची भूमी जिथे शौर्य आणि जिद्द घेऊन प्रताप जन्माला आला. ज्याने आपले नाव इतिहासात अजरामर केले. धर्म आणि स्वातंत्र्यासाठी त्यांनी बलिदान दिले.
1576 मध्ये हल्दीघाटीच्या लढाईत महाराणा प्रताप यांनी सुमारे वीस हजार राजपूतांसह मुघल सरदार राजा मानसिंग यांच्या ऐंशी हजार सैन्याचा सामना केला. महाराणा प्रताप यांचा सर्वात आवडता घोडा होता, त्याचे नाव 'चेतक' होते. या युद्धात अश्व चेतकचाही मृत्यू झाला. शत्रूच्या सैन्याने वेढलेल्या महाराणा प्रतापांना शक्तीसिंहांनी वाचवले. हे युद्ध फक्त एक दिवस चालले पण त्यात सतरा हजार लोक मारले गेले.
अकबरानेही मेवाड जिंकण्यासाठी सर्व प्रयत्न केले. महाराणा प्रताप यांनीही अकबराची आज्ञा मान्य केली नाही. त्यांनी मुघल सम्राट अकबराशी अनेक वर्षे युद्ध केले.
महाराणा प्रताप यांचा आवडता घोडा 'चेतक' होता. महाराणा प्रताप ज्या घोड्यावर बसायचे तो घोडा जगातील सर्वोत्तम घोड्यांपैकी एक होता. या प्रमाणे असे म्हणतात की महाराणा प्रताप 72 किलोचे चिलखत घालत असत आणि हातात 81 किलोचा भाला घेत असत. भाला, चिलखत आणि ढाल-तलवार यांचे एकूण वजन 208 किलो होते. राणा 208 किग्रॅ वजनासह रणांगणावर उतरायचे.
महाराणा प्रताप यांचा राज्याभिषेक गोगुंडा येथे झाला. युद्धाच्या भीषणतेत राणा उदयसिंगने चितोड सोडले आणि अरवली पर्वतावर तळ ठोकला आणि तेथे उदयपूर नावाचे नवीन शहर वसवले जी त्यांची राजधानीही बनली. भटियानी राणीच्या आसक्तीमुळे उदयसिंगने मृत्यूसमयी आपला धाकटा मुलगा जगमल याच्याकडे गादी सोपवली होती. तर प्रताप ज्येष्ठ पुत्र म्हणून वारस होते. उदयसिंगाच्या निर्णयाला त्या वेळी सरदार आणि जहागीरदारांनीही विरोध केला होता
अखेरीस, लढाई आणि शिकार करताना झालेल्या जखमांमुळे 19 जानेवारी रोजी महाराणा प्रताप यांचे 1597 मध्ये चावंड येथे निधन झाले.
अशा या शूर सम्राट, शूर, राष्ट्राभिमान, पराक्रमी, शूर, देशभक्त ज्याने मेवाड भूमीला मुघलांच्या दहशतीतून वाचवले त्याला शतशः प्रणाम.
