महाराष्ट्राच्या संत परंपरेत तुकारामांना संत शिरोमणी म्हणतात. संत नामदेव, संत ज्ञानेश्वर, संत एकनाथ, संत सेन महाराज, संत जनाबाई, संत बहिणाबाई आदींच्या नावांबरोबरच संत तुकारामांचेही नाव घेतले जाते. वरंकारी पंथात अनेक संत होऊन गेले.
1. महाराष्ट्रातील भक्ती चळवळीतील प्रमुख संत आणि कवी तुकाराम यांचा जन्म 1598 शके संवत 1520 मध्ये महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्यातील देहू नावाच्या गावात झाला. तुकारामजींच्या वडिलांचे नाव 'बोल्होबा' आणि आईचे नाव 'कनकाई' होते. तुकारामजी 8 वर्षांचे असताना त्यांच्या आई-वडिलांचे निधन झाले.
2. त्यांना ‘तुकोबा’ असेही म्हणतात. चैतन्य नावाच्या ऋषींनी तुकारामांना स्वप्नात ‘रामकृष्ण हरी’ मंत्राचा उपदेश केला होता. ते विठ्ठलाचे परम भक्त होते. आठव्या पुरुष विश्वंभर बाबापासून त्यांच्या कुटुंबात विठ्ठलाची पूजा प्रचलित होती. त्यांच्या कुळातील सर्व लोक नित्यनेमाने पंढरपूरला जात असत. महाराष्ट्रातील वारकरी संप्रदायाचे लोक जेव्हा पंढरपूरला जातात तेव्हा ते 'ज्ञानोबा माऊली तुकाराम'चे गुणगान गातात.
3. देशातील भीषण दुष्काळामुळे त्यांची पहिली पत्नी आणि लहान मूल उपासमारीने मरण पावले. त्यांची दुसरी पत्नी जिजाबाई ह्या श्रीमंत घराण्यातील कन्या होत्या आणि खूप भांडखोर होत्या. आपल्या दुसऱ्या पत्नीच्या वागण्याने आणि कौटुंबिक कलहाला कंटाळून तुकाराम नारायणी नदीच्या उत्तरेकडील 'मानतीर्थ पर्वतावर' बसले आणि भागवत स्तोत्र म्हणू लागले.
4. तुकारामांनी 'अभंग' रचून कीर्तन करण्यास सुरु केले. याचा लोकांवर खूप प्रभाव पडला. रामेश्वर भट्ट नावाचा एक व्यक्ती त्यांचा विरोधक होता पण नंतर त्यांचाच शिष्य बनला. तुकारामजींनी आयुष्याच्या उत्तरार्धात गायलेले साडे चार हजाराहून अधिक अभंग आजही उपलब्ध आहेत. त्यांचे 'अभंग' इंग्रजी भाषेतही अनुवादित झाले आहेत.
5. त्याच्या जन्माच्या वेळेबद्दल मतमतांतरे आहेत. काही विद्वानांचा असा विश्वास आहे की त्याचा जन्म काळ 1577, 1602, 1607, 1608, 1618 आणि 1639 आणि त्याचा मृत्यू 1650 मध्ये झाला. बहुतेक विद्वानांचा असा विश्वास आहे की त्याचा जन्म 1577 मध्ये झाला आणि 1650 मध्ये मृत्यू झाला. तुकारामांनी फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण द्वादशी शक संवत 1571 ला देह विसर्जित केला.
