Importance of Shakambhari Navratri: शाकंभरी नवरात्रीची सुरुवात मंगळवार 7 जानेवारी 2025 पासून होईल आणि सोमवार 13 जानेवारी रोजी समाप्त होईल. शाकंभरी जयंती 13 जानेवारी रोजी साजरी होणार आहे. हे नवरात्र पौष शुक्ल अष्टमीपासून पौष महिन्याच्या पौर्णिमेपर्यंत साजरे केले जाते, ज्यामध्ये देवी शाकंभरीची पूजा केली जाते.
शाकंभरी नवरात्रीचे महत्त्व: देवी शाकंभरी ही माँ आदिशक्ती जगदंबेचा सौम्य अवतार आहे. त्यांना शाकंभरी हे नाव पडले कारण त्यांनी भाजीपाला देऊन जगाला दुष्काळ आणि उपासमारीपासून मुक्त केले. शाकंभरी मातेच्या उपासनेने जीवनात समृद्धी, आरोग्य आणि ऐश्वर्य प्राप्त होते. शाकंभरी नवरात्रीच्या दरम्यान, भक्त विशेषत: देवीला ताजी फळे, भाज्या आणि पालेभाज्या अर्पण करतात, असे केल्याने भक्तांना देवीआईचा आशीर्वाद मिळतो.
वास्तविक, वर्षभरात चार नवरात्र मानल्या जातात, अश्विन महिन्यातील शुक्ल पक्षातील शारदीय नवरात्र, चैत्र शुक्ल पक्षात येणारी चैत्र नवरात्र, माघ आणि आषाढ महिन्यात तिसरी आणि चतुर्थ नवरात्र साजरी केली जाते. परंतु तंत्र-मंत्राच्या अभ्यासकांसाठी विशेष मानली जाणारी शाकंभरी नवरात्र पौष महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील अष्टमीपासून सुरू होते, ती पौष पौर्णिमेला संपते. समारोपाच्या दिवशी माँ शाकंभरी जयंतीही साजरी केली जाईल. तंत्र-मंत्र तज्ञांच्या दृष्टीने हे नवरात्र तंत्र-मंत्राच्या अभ्यासासाठी अतिशय योग्य मानले जाते. धार्मिक शास्त्रानुसार गुप्त नवरात्रीप्रमाणे शाकंभरी नवरात्रीचेही मोठे महत्त्व आहे.
या दिवशी भाविक वनस्पतींची देवी शाकंभरीची पूजा करतील. माता शाकंभरीने आपल्या शरीरातून निर्माण झालेल्या भाज्या, फळे, मुळे इत्यादींनी जगाचे पोषण केले होते. त्यामुळे आई 'शाकंभरी' या नावाने प्रसिद्ध झाली. या मातांना माता अन्नपूर्णा, वैष्णो देवी, चामुंडा, कांगडा वाली, ज्वाला, चिंतापूर्णी, कामाख्या, चंडी, बाला सुंदरी, मानसा आणि नैना देवी देखील म्हणतात.
आई शाकंभरीची कथा:
पौराणिक मान्यतेनुसार, राक्षसांच्या हिंसाचारामुळे ब्रह्मांडात दुष्काळ पडला तेव्हा देवीने हा अवतार घेतला. त्यानंतर शाकंभरीच्या रूपात देवीचे दर्शन झाले. या स्वरूपात देवीला 1,000 डोळे होते. जेव्हा तिने आपल्या भक्तांचे दयनीय रूप पाहिले तेव्हा ती सलग 9 दिवस रडली. रडताना डोळ्यांतून आलेल्या अश्रूंमुळे दुष्काळ दूर झाला आणि सगळीकडे हिरवळ पसरली. हजारो डोळे असल्यामुळे तिला माँ शताक्षी असेही म्हणतात.
जो भक्त या दिवशी गरिबांना अन्न, भाजीपाला, कच्च्या भाज्या, फळे आणि पाणी दान करतो, त्याला मातेची कृपा प्राप्त होते आणि पुण्य प्राप्त होते.
माता शाकंभरी ही दुर्गा देवीच्या अवतारांपैकी एक आहे. दुर्गेच्या सर्व अवतारांपैकी माँ रक्तदंतिका, भीम, भ्रमरी, शताक्षी आणि शाकंभरी हे अवतार प्रसिद्ध आहेत. देशात शाकंभरी मातेची तीन शक्तीपीठे आहेत. यातील मुख्य एक राजस्थानच्या सीकर जिल्ह्यातील उदयपूर वाटीजवळ सकराई माताजीच्या नावावर आहे.
दुसरे स्थान राजस्थानमधील सांभर जिल्ह्याजवळील शाकंभर आणि तिसरे स्थान उत्तर प्रदेशातील मेरठजवळील सहारनपूर येथे 40 किलोमीटर अंतरावर आहे. सीकर जिल्ह्यातील अरवली पर्वताच्या मध्यभागी असलेले माताजीचे मुख्य स्थान सकराय माताजी या नावाने जगप्रसिद्ध झाले आहे. एपिग्राफिया इंडिका सारख्या प्रसिद्ध संग्रहाच्या मजकुरातही या मंदिराची नोंद आहे. कर्नाटकातील बागलकोट जिल्ह्यातील बदामी येथे शाकुम्भरी देवीचे मोठे मंदिर आहे. येथे वेळोवेळी जत्रा आयोजित केल्या जातात.
