प्रबोधनकार ठाकरे, ज्यांचे खरे नाव केशव सीताराम ठाकरे (17 सप्टेंबर 1885 – 20 नोव्हेंबर1973 होते, हे मराठी पत्रकार, समाजसुधारक, लेखक, वक्ते, इतिहासकार आणि संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचे अग्रणी नेते होते. त्यांचा जन्म रायगड जिल्ह्यातील पनवेल येथे झाला आणि त्यांनी आपल्या सात दशकांच्या सामाजिक, वैचारिक आणि राजकीय जीवनात महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि सामाजिक जडणघडणीत मोलाचे योगदान दिले.
शिवसेनेचे संस्थापक बाळासाहेब ठाकरे यांचे ते वडील, तर उद्धव ठाकरे आणि राज ठाकरे यांचे आजोबा होते. त्यांना प्रबोधन नावाच्या नियतकालिकामुळे "प्रबोधनकार" हे टोपणनाव मिळाले, ज्यामुळे त्यांनी समाज प्रबोधनाचे कार्य केले.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण:
प्रबोधनकारांचा जन्म पनवेल येथे चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू (सीकेपी) समाजात झाला. त्यांचे वडील सीताराम धोडपकर आणि आजी (बय) यांचा त्यांच्यावर मोठा प्रभाव होता. त्यांनी पनवेल आणि देवास येथे मॅट्रिकपर्यंत शिक्षण घेतले आणि मराठी व इंग्रजी भाषांवर प्रभुत्व मिळवले.
त्यांच्या आजीने (बय) 60 वर्षे सुईणकाम केले आणि जातीपातीच्या रूढींना विरोध करून सामाजिक समतेचा आदर्श घालून दिला, ज्याचा प्रबोधनकारांच्या विचारांवर खोल परिणाम झाला.
सामाजिक सुधारणा:
प्रबोधनकारांनी महात्मा ज्योतिबा फुले, लोकहितवादी, आगरकर आणि राजर्षी शाहू महाराज यांच्या विचारांचा प्रभाव स्वीकारला. त्यांनी सत्यशोधक समाजाची तळपती तलवातळपती तलवार म्हणून सामाजिक सुधारणांचा पुरस्कार केला.
त्यांनी बालविवाह, विधवा केशवपन, अस्पृश्यता, हुंडा प्रथा आणि देवळांमधील पुरोहितशाही यांच्याविरुद्ध लढा दिला. त्यांच्या लेखन आणि वक्तृत्वातून त्यांनी रूढी-परंपरांचा तीव्र निषेध केला.
त्यांची प्रमुख पुस्तके:
कोदंडाचा टणत्कार
भिक्षुकशाहीचे बंड
देवांचा धर्म की धर्माची देवळे
ग्रामधान्याचा इतिहास
कुमारिकांचे शाप
माझी जीवनगाथा (आत्मचरित्र)
संत गाडगे महाराज, समर्थ रामदास, पंडिता रमाबाई यांच्यावर चरित्रे
त्यांची नाटके, खरा ब्राह्मण आणि टाकलेले पोर, समाजसुधारणेसाठी क्रांतिकारक ठरली.
प्रबोधनकार ठाकरे संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचे प्रमुख नेते होते. त्यांनी मराठी भाषिक राज्याच्या निर्मितीसाठी आंदोलने, लेखन आणि वक्तृत्वातून योगदान दिले.
त्यांचे मत होते की, धर्माने माणसाला माणुसकीने वागण्याची सवलत द्यावी; अन्यथा तो धर्म माणसांनी का जुमानावा.
प्रबोधनकारांनी पत्रकारिता, लेखन, वक्तृत्व यांखेरीज नाटककार, चित्रपट संवादलेखक, अभिनेता, संगीतज्ञ, शिक्षक, छायाचित्रकार आणि टंकलेखक अशा अनेक क्षेत्रांत काम केले.
त्यांनी सार्वजनिक नवरात्रोत्सवाची सुरुवात केली आणि रयत शिक्षण संस्थेचे संस्थापक कर्मवीर भाऊराव पाटील यांचे मार्गदर्शक होते.
वैयक्तिक जीवन:
प्रबोधनकारांचे पुत्र बाळासाहेब ठाकरे यांनी शिवसेनेची स्थापना केली, ज्याची प्रेरणा प्रबोधनकारांच्या विचारांतून मिळाली.
त्यांचे दत्तकपुत्र रामभाऊ हरणे यांनीही सामाजिक कार्यात योगदान दिले आणि प्रबोधनकारांचे पत्र डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांच्यापर्यंत पोहोचवले.
प्रबोधनकार ठाकरे यांच्या नावाने पुण्यात प्रबोधनकार ठाकरे विचार साहित्य संमेलन आयोजित केले जाते, ज्यामध्ये त्यांच्या विचारांचा प्रसार केला जातो.
अस्वीकरण (Disclaimer) : या लेखात दिलेली माहिती आणि उपाय सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या माहितीची पूर्णता, विश्वासार्हता आणि अचूकता याबाबत वेबदुनिया कोणतीही हमी देत नाही. अधिक माहितीसाठी संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
