२१ फेब्रुवारी हा आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधता आणि बहुभाषिकतेची जाणीव वाढवण्यासाठी जगभरात दरवर्षी साजरा केला जातो. नोव्हेंबर १९९९ मध्ये युनेस्कोच्या जनरल कॉन्फरन्सने हा दिवस घोषित केला होता. २०२५ हा मातृभाषा दिन साजरा करण्याच्या रौप्यमहोत्सवी वर्षाचे वर्ष आहे.
भाषा महत्त्वाच्या: आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाचा रौप्यमहोत्सवी उत्सव भाषा, मग ती लाखो लोक बोलतात किंवा काही हजार स्थानिक भाषिक, लोकांना जोडतात आणि संबंधित संस्कृतीशी अविभाज्यपणे जोडल्या जातात. तथापि युनेस्कोच्या अंदाजानुसार, दर दोन आठवड्यांनी एक भाषा नाहीशी होते - आपल्या सामूहिक सांस्कृतिक वारशाचे हे कधीही भरून न येणारे नुकसान आहे.
भाषांविषयी १० तथ्ये
* युनेस्कोच्या अंदाजानुसार, जगातील लोक ८,३२४ वेगवेगळ्या भाषांमध्ये संवाद साधतात.
* यापैकी फक्त १,४०० भाषा कायदेशीररित्या मान्यताप्राप्त आहेत.
* सुमारे १,५०० भाषा नामशेष होण्याच्या धोक्यात आहेत, आज बोलल्या जाणाऱ्या ५०% भाषा गंभीरपणे धोक्यात येतील किंवा २१०० पर्यंत त्या गायब होतील.
* जगाच्या सर्व भागात सुमारे ७० दशलक्ष कर्णबधिर लोक राहतात. ते सुमारे ३०० वेगवेगळ्या सांकेतिक भाषा वापरतात.
* युएन जनरल असेंब्लीने स्थानिक भाषांच्या नष्ट होण्याकडे लक्ष वेधण्यासाठी आणि त्यांच्या संवर्धनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी २०२२-२०३२ हे वर्ष स्थानिक भाषा दशक म्हणून घोषित केले.
* युनेस्कोच्या जागतिक भाषांच्या यादीत सूचीबद्ध केलेली पहिली भाषा सोलोमन बेटांवर बोलली जाणारी ‘Are’are आहे, शेवटची नोंद Zyphe आहे, जी भारत आणि म्यानमारच्या काही भागात वापरली जाणारी भाषा आहे. दोन्ही धोक्यात येणाऱ्या भाषा म्हणून वर्गीकृत आहेत.
* मानवी हक्कांचा सार्वत्रिक जाहीरनामा हा जगातील सर्वात जास्त अनुवादित दस्तऐवज आहे आणि तो ५०० हून अधिक भाषांमध्ये उपलब्ध आहे.
* संयुक्त राष्ट्रसंघात बहुभाषिकतेसाठी एक समन्वयक आहे, ज्याला संयुक्त राष्ट्रसंघ सचिवालयात बहुभाषिकतेला प्रोत्साहन देण्याचे काम सोपवले आहे आणि या विषयावर कोणत्याही चिंता व्यक्त करणाऱ्या सदस्य राष्ट्रांसाठी संपर्काचा पहिला बिंदू आहे. ही भूमिका सध्या मोव्हसेस अबेलियन यांच्याकडे आहे, जे महासभा आणि परिषद व्यवस्थापन विभागाचे प्रमुख देखील आहेत.
* संयुक्त राष्ट्रसंघ जिनेव्हा येथे सुमारे १०० दुभाषे काम करतात, जे दरवर्षी सुमारे २,७०० बैठकांना एकाच वेळी अर्थ लावतात, ज्यामुळे अधिक लोकांना संयुक्त राष्ट्रसंघात होणाऱ्या चर्चांचे अनुसरण करण्यास आणि समजून घेण्यास मदत होते.
* संयुक्त राष्ट्रसंघ जिनेव्हा येथील भाषांतरकार दरवर्षी सुमारे ८० दशलक्ष शब्दांचे भाषांतर करतात - अधिकृत दस्तऐवज जे सर्व सदस्य राष्ट्रांनी समजून घेतले पाहिजेत आणि अंमलात आणले पाहिजेत.
भारत बहुभाषिक आहे- भारत हा विविध संस्कृतींचा आणि वेगवेगळ्या भाषांचा देश आहे. १९६१ च्या जनगणनेनुसार, भारतात १६५२ भाषा बोलल्या जातात. तथापि, एका अहवालानुसार, सध्या भारतात १३६५ मातृभाषा आहेत, ज्यांचे प्रादेशिक आधार वेगवेगळे आहेत. हिंदी ही दुसरी सर्वात लोकप्रिय मातृभाषा आहे. देशात ४३ कोटी लोक हिंदी बोलतात, त्यापैकी १२ टक्के लोक द्विभाषिक आहेत.
