गौतम बुद्धांनी ज्याप्रमाणे डाकू अंगुलीमालाचे बौद्ध भिक्षूमध्ये रूपांतर केले, त्याचप्रमाणे महात्मा फुलेंची हत्या करण्यासाठी आलेल्या दोन मारेकर्‍यांनी नंतर महात्मा फुलेंना सामाजिक कार्यात साथ दिली. त्यापैकी एक महात्मा फुलेंचा अंगरक्षक झाला तर दुसरा सत्यशोधक समाजाचा अनुयायी बनला आणि पुस्तकेही लिहिली.
महात्मा फुले यांनी आपले जीवन महिला, वंचित आणि शोषित शेतकऱ्यांच्या उन्नतीसाठी समर्पित केले. या कामामुळे त्यांना व त्यांच्या पत्नी सावित्रीबाई फुले यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला. पुराणमतवादी समाज त्यांना टोमणे मारायचा आणि शिव्याही द्यायचा. काही लोकांनी त्यांच्यावर शेणही फेकले पण फुले दाम्पत्याने त्यांचे काम सोडले नाही. या आंदोलनांचा काहीही परिणाम होत नसल्याचे पाहून काही लोकांनी फुले यांना मारण्यासाठी दोन मारेकरी पाठवले.
दिवसभराचे काम आटोपून फुले दाम्पत्य मध्यरात्री विश्रांती घेत होते. अचानक झोपेतून जागा झाल्यावर अंधुक प्रकाशात दोन लोकांची सावली दिसली तेव्हा ज्योतिबा फुलेंनी मोठ्याने विचारले तुम्ही कोण आहात?
एक मारेकरी म्हणाला, 'आम्ही तुम्हाला संपवायला आलो आहोत', तर दुसरा मारेकऱ्याने 'आम्हाला तुम्हाला यमलोकात पाठवायचे आहे' असा ओरडला.
हे ऐकून महात्मा फुलेंनी त्यांना विचारले, "मी तुमचे काय नुकसान केले आहे जे तुम्ही मला मारायला आले आहात?" दोघांनीही उत्तर दिले, "तुम्ही आमचे काहीही नुकसान केले नाही, तर आम्हाला तुम्हाला मारण्यासाठी पाठवले आहे."
महात्मा फुलेंनी विचारले, मला मारून काय फायदा होणार? “जर आम्ही तुला मारले तर आम्हाला प्रत्येकी एक हजार रुपये मिळतील,” असे ते म्हणाले.
हे ऐकून महात्मा फुले म्हणाले, "अरे व्वा! माझ्या मृत्यूमुळे तुमचा फायदा होणार आहे, मग तर माझे डोके कापून टाका. ज्या गरीब लोकांची मी सेवा केली आणि स्वतःला भाग्यवान आणि धन्य समजले, ते चाकूने माझे शिरच्छेद करणार हे माझे भाग्य आहे. ". चला मग तर माझे जीवन फक्त दलितांसाठी आहे. आणि माझे मरण गरिबांच्या हितासाठी आहे."
त्यांचे बोलणे ऐकून मारायला आलेले दोघे भानावर आले आणि त्यांनी महात्मा फुलेंची माफी मागितली आणि म्हणाले, "तुम्हाला मारायला पाठवलेल्या लोकांना आता आम्ही मारून टाकू."
यावर महात्मा फुले यांनी त्यांना समजावून सांगितले आणि सूड घेऊ नये. या घटनेनंतर दोघेही महात्मा फुले यांचे सहकारी झाले. त्यापैकी एकाचे नाव रोडे आणि दुसऱ्याचे नाव पं. धोंडिराम नामदेव.
धनंजय कीर यांनी लिहिलेल्या महात्मा फुले यांच्या चरित्रात ही संपूर्ण घटना नोंदवली आहे. हे प्रसंग वाचल्यानंतर कुणाच्याही आयुष्यात आलेले संकट मात्र काही योग्य शब्दांनी कसे दूर होऊ शकते हे सहज समजू शकते. पण फुले यांचे संपूर्ण चरित्र वाचल्यावर ही चार-पाच वाक्ये त्यांच्या संपूर्ण जीवनाचे सार आहेत हे स्पष्ट होते. त्यांनी ती वाक्ये फक्त बोलली नाहीत तर ते शब्द आयुष्यभर जगले. महात्मा फुले यांनी केवळ शोषितांसाठी आपले जीवन समर्पित केले नाही, तर त्यांचे विचार आजही समाजाला दिशा देतात.
