जागतिक रेडक्रॉस दिवस दरवर्षी 8 मे रोजी साजरा केला जातो. आंतरराष्ट्रीय रेडक्रॉस आणि रेड क्रिसेंट चळवळीची तत्त्वे लक्षात ठेवण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. असहाय्य आणि जखमी सैनिक आणि नागरिकांचे संरक्षण करणे हा जागतिक रेड क्रॉस दिनाचा मुख्य उद्देश आहे. रेड क्रॉसच्या आंतरराष्ट्रीय समितीचे संस्थापक हेन्री ड्युनंट यांच्या जयंती 8 मे रोजी हा दिवस साजरा केला जातो. या दिवशी लोक या मानवतावादी संस्थेला आणि मानवतेला मदत करण्यासाठी तिच्या अभूतपूर्व योगदानाला श्रद्धांजली वाहतात.
रेड क्रॉस ही आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे. त्याचे मुख्यालय जिनेव्हा, स्वित्झर्लंड येथे आहे.इंटरनॅशनल कमिटी ऑफ रेडक्रॉस आणि अनेक राष्ट्रीय संस्था मिळून ही संस्था चालवतात. गेल्या काही वर्षांपासून सुरू असलेल्या कोविड-19 साथीच्या (कोरोना महामारी) मध्ये रेड क्रॉस चळवळीचे महत्त्व अधिकच समर्पक झाले आहे.
जागतिक रेडक्रॉस दिनाचा इतिहास
रेडक्रॉस सोसायटीचे महत्त्व त्याच्या इतिहासात दडलेले आहे. जीन-हेन्री ड्युनांट, स्विस व्यापारी, 1859 मध्ये इटलीतील सॉल्फेरिनोच्या लढाईचे साक्षीदार होते. ज्यामध्ये मोठ्या संख्येने सैनिक मारले गेले आणि जखमी झाले. जखमी सैनिकांची काळजी घेण्यासाठी कोणत्याही सैन्याकडे क्लिनिकल सेटिंग नव्हती. ड्युनंट यांनी स्वयंसेवकांचा एक गट तयार केला ज्यांनी युद्धात जखमी झालेल्या सैनिकांसाठी अन्न आणि पाणी आणले. एवढेच नाही तर त्यांच्यावर उपचार केला.
या घटनेनंतर तीन वर्षांनी हेन्रीने आपला अनुभव 'अ मेमरी ऑफ सॉल्फेरिनो' या पुस्तकाच्या स्वरूपात प्रकाशित केला. पुस्तकात त्यांनी कायमस्वरूपी आंतरराष्ट्रीय समाजाची स्थापना करण्याचे सुचवले आहे. असा समाज जो युद्धात जखमी झालेल्या लोकांवर उपचार करू शकेल. जो कोणत्याही देशाच्या नागरिकत्वाच्या आधारावर नाही तर मानवतावादी आधारावर लोकांसाठी काम करतो. त्यांच्या सूचनेची अंमलबजावणी पुढच्याच वर्षी झाली.
जिनेव्हा पब्लिक वेलफेअर सोसायटीने फेब्रुवारी 1863 मध्ये एक समिती स्थापन केली. ज्यांच्या शिफारशीवरून ऑक्टोबर 1863 मध्ये जागतिक परिषद आयोजित करण्यात आली होती. यात 16 राष्ट्रांचे प्रतिनिधी सहभागी झाले होते, ज्यामध्ये अनेक ठराव आणि तत्त्वे स्वीकारण्यात आली होती. यानंतर, 1876 मध्ये, समितीने इंटरनॅशनल कमिटी ऑफ रेड क्रॉस (ICRC) हे नाव स्वीकारले.
जागतिक रेडक्रॉस दिनाचे महत्त्व-
जागतिक रेडक्रॉस सोसायटीचे कार्य नेहमीच चालू असते. कोणत्याही रोग किंवा युद्धाच्या संकटात त्यांचे स्वयंसेवक लोकांच्या सेवेसाठी तत्पर असतात.कोरोना महामारीच्या काळात देखील या संस्थेने खूप मदत केली आहे .
उद्देश्य-
रेडक्रॉस चा मुख्य उद्देश्य रुग्णाची, युद्धामध्ये घायाळ झालेल्या लोकांची सेवा करणे आहे. सन 1919 पासून रेडक्रॉस मानवाचा त्रास कमी करण्या कडे विशेष लक्ष देत आहे. हेन्रीने सेवाकार्यासाठी या समितीला रेडक्रॉस नाव दिले. या समितीची ओळख पटण्यासाठी एका पांढऱ्या पट्टीवर लाल रंगाच्या क्रॉस चिन्हाला मान्य करण्यात आले. आता हे चिन्ह संपूर्ण विश्वाला मानवासाठी केलेली निःस्वार्थ सेवाभाव म्हणून ओळखले जाते.
सध्याच्या काळात 186 देशांमध्ये रेडक्रॉस समिती कार्य करीत आहे. 1901 साली हेनरी ड्यूनेन्ट यांना त्याचा सेवा भाव साठी पहिले नोबल शांती पारितोषिक देण्यात आले. विश्वाचे पहिले ब्लड बँक (रक्त पेढी) अमेरिकेमध्ये 1937 साली उघडलेले गेले. आजच्या काळात जगातील जास्तीच जास्त ब्लड बँक (रक्त पेढी) रेडक्रॉस आणि त्यांचा सहयोगी संस्था राबवतात आहे. रेडक्रॉस संस्थेने राबवलेल्या जनजागृती मोहिमेमुळे हजारो लोकं थॅलेसेमिया, कर्करोग, आणि रक्ताल्पता (एनिमिया) सारख्या आजारापासून वाचत आहे.
