| सर्वतोपरी रसायनांची दिवाळी. हादरे देणारे फटाक्यांचे आवाज. पाय टाकणं कठीण इतक्या लडीच्या लडी. मनात जणू एक युद्ध दडलेलं आहे. स्वतःची स्फोटकं ओळख करून देण्याची कोण चढाओढ. भयभीत इमारतीला दिवाळीचे स्फोट कसे परवडणार. ध्वनीच्या दहशतीनं कोणता आनंद मिळतो?
|
|
लहान वयात हे असं अवतीभवती. नित्य क्रमाहून जरासं वेगळं वातावरण असायचं. गोडधोड पण मोजकं. काही तळणं व्हायचं. तोंडभर मीठ असलेले लाडू मला आवडायचे. आजही ती आवड आहे. लाडू म्हणजे गव्हाच्या पिठाचे तळलेले. इकडं जे लाडू आमच्याकडं ते गोळे असतात.
दिवाळीत पहिलं पाणी म्हणजे पहिल्या दिवसाची भल्या पहाटेची आंघोळ. घरी वाटून केलेली उटणी. आयत्या पुड्या सहसा नव्हत्या. उटण्याची आंघोळ, दिव्यांनी ओवाळणं, वळवटाचा किंवा बोटण्याचा भात, असेल त्यानुसार तूप अथवा दूध साखर; तेही नसलंच तर मग नुस्ताच कोरडा भात. असं संगळं पहाटे पहाटे. आईचा उत्साह, वडिलांचा उत्साह. गरिबी-श्रीमतींला ओलांडून जाणारी गोष्ट म्हणजे उत्साह. ही खेड्यातही दिवाळी. का कुणास ठाऊक मन रमायचं नाही माझं. सर्वांसोबत असायचो; त्यांच्या आनंदात वावरायचो. सरसकट सणात मात्र, नाही. उसनंपासनं करून सणाचा दिवस निभावून न्यायचा याला माझंही घर अपवाद नव्हतं. नापिकीपुढं काही चालत नाही.
लहानाचा मोठा होऊन आज मी या सवंत्सरात उभा आहे. दिवाळी तीच आहे. पण तशी राह्यलेली नाही. आज मी शहरात आहे. इतरांची दिवाळी पाहाणं हीच जणू आपली दिवाळी. सर्वतोपरी रसायनांची दिवाळी. हादरे देणारे फटाक्यांचे आवाज. पाय टाकणं कठीण इतक्या लडीच्या लडी. मनात जणू एक युद्ध दडलेलं आहे. स्वतःची स्फोटकं ओळख करून देण्याची कोण चढाओढ. भयभीत इमारतीला दिवाळीचे स्फोट कसे परवडणार. ध्वनीच्या दहशतीनं कोणता आनंद मिळतो हे रसायनालाही कळत नाही. सगळ्या गोष्टी आपल्याच मनाला सांगण्याचा हा काळ आहे. बाजारात हे समुदाय घरी परतले की जो तो फक्त स्वतःचा !
दीपोत्सवाला ते आवडत नाही. प्रकाश दृष्टीचा कारक आहे. दृष्टी जाईल की काय इतका रासायनिक प्रकाश ठार आंधळेपणाचं लक्षण. दिवाळी दृष्टीची असावी लागते. सहवासाची असावी लागते; सहजीवनाची असावी लागते. समाधानाच्या, संपन्नतेची असावी लागते! आराशीतून आनंद अवतरल्याशिवाय आयुष्य धन्य होत नाही. धन्यतेच्या क्षणालाही सण हीच संज्ञा आहे, ती माझी दिवाळी. तो प्रकाश माझा; ते पदार्थ माझे. दिवाळीचं खरं अंतःकरण खापराचे दिवे. नित्य मातीचं स्मरण. रंगालाही अंतरंगाचा लळा असला की मन रमून जातं, मग. ही माझ्या मनाची गोष्ट आहे.
(शब्दांकनः महेश जोशी)
