21st june the longest day of the year : 21 जून हा 2021 वर्षातला सर्वांत मोठा दिवस असणार आहे. याला इंग्लिशमध्ये Summer Solstice म्हटलं जातं. पण हे नेमकं का घडतं?समर सॉलस्टाईस ही एक खगोलीय घटना आहे. या दिवशी सकाळ लवकर होते आणि सूर्यास्त उशिरा होते. या कारणास्तव दिवस मोठा आणि रात्र लहान असेल. पृथ्वी सूर्याभोवती फिरत असतानाचा तिचा वेग आणि कक्षेतलं पृथ्वीचं सूर्यासमोरचं स्थान यामुळे रोजचा दिवस आणि रात्रीचा कालावधी वेगवेगळा असतो.
21 जूनच्या दिवशी पृथ्वी सूर्यासमोर कक्षेत अशा विशिष्ट ठिकाणी येते ज्यामुळे यादिवशी सर्वाधिक सूर्यप्रकाश पृथ्वीवर पडतो. जगातल्या अनेक देशांमध्ये या दिवशी दिवस 12 तासांपेक्षाही मोठा असतो.यानंतर दक्षिणायनाला सुरुवात होते. म्हणजे वर्षाच्या या पुढच्या काळामध्ये सूर्य दक्षिण गोलार्धात सरकू लागतो.
साधारण 20 जून ते 22 जून दरम्यानच्या एका दिवशी दरवर्षी समर सॉस्टाईस घडतं. म्हणजे 20, 21 वा 22 पैकी एक दिवस हा त्या वर्षातला सर्वांत मोठा दिवस असतो.पृथ्वीचा उत्तर धृव हा 21 जूनच्या दिवशी सूर्याच्या दिशेने सर्वाधिक कोनामध्ये कललेला असतो. यादिवशी सूर्य कर्कवृत्तात ( Tropic of Cancer) थेट डोक्यावर येतो आणि यामुळेच पृथ्वीवर या दिवशी सर्वाधिक प्रकाश पडतो.अनेक देशांमध्ये 21 जूनचा दिवस हा ऋतुबदलाचा दिवस मानला जातो.मराठी पंचांगांमध्येही 21 जूनची नोंद 'वर्षा ऋतू प्रारंभ' अशी केलेली असते.
या संदर्भात 10 रंजक गोष्टी जाणून घेऊया.
1. खरं तर, 21 डिसेंबरनंतर रात्री लहान होऊ लागतात आणि दिवस मोठे होऊ लागतात. मग 21 जून हा असा काळ आहे जेव्हा तो वर्षातील सर्वात मोठा किंवा मोठा दिवस असतो. यानंतर ही घटना सुरू होते. या दिवशी, उत्तर गोलार्धात उपस्थित असलेल्या सर्व देशांमध्ये दिवस मोठा आणि रात्र लहान असते.
2. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे या दिवशी दुपारी असा क्षण देखील येतो जेव्हा तुमची सावली तुमची साथ सोडते. वास्तविक हे कर्क राशीत सूर्याच्या स्थितीमुळे घडते. कर्क कटिबंधावर सूर्य पूर्णपणे उभा राहतो त्यामुळे त्याचा प्रकाश थेट पृथ्वीवर येतो. ही खगोलीय घटना शंकूच्या यंत्राद्वारे पाहिली जाऊ शकते. आजकाल पृथ्वीच्या या भागाला सूर्यापासून मिळणारी ऊर्जा 30 टक्के जास्त आहे.
3. या खगोलीय घटनेनुसार, 21 जूनपासून सूर्य दक्षिणेकडे सरकू लागेल, याला दक्षिणायन सुरू म्हटले जाते. दिवस हळूहळू कमी होत जातील आणि 21 सप्टेंबरपर्यंत दिवस आणि रात्र समान होतील. यानंतर 21सप्टेंबरपासून रात्र लांबण्याची प्रक्रिया सुरू होते. ही प्रक्रिया 23 डिसेंबरपर्यंत चालणार आहे.
4. पंचांगमध्ये संक्रांती म्हणून नोंदवलेल्या या दिवशी, जेव्हा पृथ्वीचा अक्षीय सूर्याकडे झुकतो तेव्हा दिवसाचा कालावधी वाढतो. यालाच कर्क संक्रांत म्हणतात.
5. कर्क संक्रांतीच्या वेळी, पृथ्वी आपल्या अक्षावर 23 अंश आणि 26 मिनिटे झुकलेली असते, जी तिच्या कलतेची कमाल मर्यादा असते.
6. भारतीय संस्कृतीनुसार, वेळेच्या गणनेची शून्य रेषा उज्जैन आणि डोंगलामधूनही जाते. त्यामुळे डोंगला वेधशाळा हे कर्क उष्ण कटिबंध (पूर्व ते पश्चिम) आणि शून्य रेषा (उत्तर ते दक्षिण) यांच्या छेदनबिंदूमुळे कालगणनेसाठी जगात महत्त्वाचे स्थान मानले जाते.
7. 21 जून रोजी सूर्याची किरणे सुमारे 15 ते 16 तास पृथ्वीवर राहतात. म्हणूनच या दिवसाला वर्षातील सर्वात मोठा दिवस म्हटले जाते.
8. या घटनेला संक्रांती असेही म्हणतात ज्याचा अर्थ सूर्य स्थिर आहे.
9. याला अपवाद असला तरी. वर्षातील सर्वात मोठा दिवस 22 जून 1975 मध्ये होता आणि तो 2203 मध्ये असेल.
10. विषुववृत्ताच्या उत्तरेकडील भागात राहणार्‍या देशांतील लोकांसाठी 21 जून हा सर्वात मोठा दिवस आहे. ज्यामध्ये उत्तर अमेरिका, युरोप, रशिया, आशिया आणि अर्धा आफ्रिकेचा समावेश आहे.
