'कांटा लगा' या म्युझिक व्हिडिओमध्ये दिसणारी अभिनेत्री शेफाली जरीवालाच्या अचानक झालेल्या मृत्यूने सर्वांनाच आश्चर्यचकित केले आहे. २७ जून रोजी जरीवालाने घरी उपवास करत असताना तिचे नियमित अँटी-एजिंग सप्लिमेंट्स देखील घेतले. त्यानंतर काही वेळातच ती कोसळली आणि तिला ताबडतोब रुग्णालयात नेण्यात आले, जिथे डॉक्टरांनी तिला मृत घोषित केले.
तिच्या मृत्यूमुळे जनतेत पुन्हा चिंता निर्माण झाली आहे. प्रश्न सोपा आहे: तरुण, दिसायला तंदुरुस्त व्यक्ती हृदयविकाराला का बळी पडत आहेत? यावेळी दोष अँटी-एजिंग सप्लिमेंट्सवर दिला जात आहे अर्थात तिने या दुर्घटनेपूर्वी नियमितपणे घेतलेली औषधे.
केवळ अँटी-एजिंग सप्लिमेंट्समुळे हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता कमी असते, परंतु काही सप्लिमेंट्स, विशेषतः ज्यामध्ये स्टिम्युलंट्स (उदा. कॅफिन, सिनेफ्रिन) किंवा हार्मोन्स (उदा. DHEA, टेस्टोस्टेरोन बूस्टर्स) असतात, त्यांचा अतिवापर हृदयावर ताण टाकू शकतो. यामुळे रक्तदाब वाढणे, हृदयाचे ठोके अनियमित होणे किंवा हृदयविकाराचा धोका वाढू शकतो, विशेषतः जर आधीच हृदयाशी संबंधित समस्या असतील. काही सप्लिमेंट्समध्ये असलेली रसायने किंवा अनियंत्रित डोस यामुळे देखील जोखीम वाढू शकते. मात्र, याबाबत वैज्ञानिक पुरावे मर्यादित आहेत आणि विशिष्ट सप्लिमेंटवर अवलंबून आहे.
"ग्लूटाथिओन सारख्या सप्लिमेंट्सचा थेट अचानक हृदयविकाराशी संबंध असल्याचे कोणतेही निर्णायक वैज्ञानिक पुरावे नाहीत," असे तज्ञ म्हणतात. अचानक हृदयविकाराचा झटका येणे हे अंतर्निहित आजारांचे परिणाम आहेत, ज्यापैकी बहुतेकांचे निदान खूप उशीर होईपर्यंत होत नाही.
तज्ञांच्या मते, दोन प्रमुख दोषी आहेत: हायपरट्रॉफिक कार्डिओमायोपॅथी किंवा डायलेटेड कार्डिओमायोपॅथी; गंभीर घटना घडेपर्यंत निदान होत नाही अशा स्ट्रक्चरल हृदयरोग. आणि दुसरे म्हणजे ब्रुगाडा सिंड्रोमसारखे वारशाने मिळणारे विद्युत अनियमितता, जिथे हृदयाची विद्युत प्रणाली अस्थिर असते आणि धोकादायक अतालता होण्याची शक्यता असते.
"या परिस्थिती तरुणांमध्ये कोणत्याही पूर्व लक्षणांशिवाय प्रकट होऊ शकतात. निदान न झालेल्या विद्युत किंवा स्ट्रक्चरल असामान्यतांमुळे झोपेत लोकांचा मृत्यू झाल्याचे आपण पाहिले आहे.
तरुणांमध्ये हृदयरोगाची कारणे आणि घटक:
अनुवांशिकता (Genetic Predisposition): कौटुंबिक इतिहासात हृदयरोग असल्यास, तरुणांमध्येही जोखीम जास्त असते. उदा. हायपरट्रॉफिक कार्डिओमायोपॅथी (HCM) किंवा इतर अनुवांशिक हृदयविकार. २० आणि ३० वयोगटातील तरुणांमध्ये, विशेषतः हृदयरोगाचा कौटुंबिक इतिहास असलेल्या लोकांमध्ये कोरोनरी धमनी रोगाच्या वाढत्या घटना. निदान न झालेल्या व्यक्तीमध्ये तीव्र व्यायाम किंवा जड वजन उचलणे यासारख्या कठोर हालचालींमुळे हृदयविकाराचा त्रास होऊ शकतो.
जीवनशैली (Lifestyle Factors): उच्च साखर, प्रक्रिया केलेले अन्न, ट्रान्स फॅट्स यामुळे कोलेस्टेरॉल वाढते आणि रक्तवाहिन्यांवर परिणाम होतो.
सिगारेट, व्हेपिंग किंवा जास्त अल्कोहोल सेवन हृदयाला हानी पोहोचवते.
व्यायामाचा अभाव आणि जास्त तास बसणे यामुळे हृदयविकाराचा धोका वाढतो.
दीर्घकालीन तणाव किंवा चिंता रक्तदाब आणि हृदयाच्या कार्यावर परिणाम करते.
वैद्यकीय कारणे (Medical Conditions):
निरोगी हृदयात, रक्तदाब कमी होणे (सिस्टोलिक दाब १०० मिमीएचजीपेक्षा कमी होणे) हृदयातील रक्तप्रवाहात अडथळा निर्माण करू शकते.
उच्च रक्तदाब
मधुमेह
अत्यंत कमी रक्तातील साखर (विशेषतः उपवास करताना), देखील भूमिका बजावू शकतात.
लठ्ठपणा
उच्च कोलेस्टेरॉल
अवैध ड्रग्स आणि सप्लिमेंट्स
सूज
अनपेक्षित घटक जसे काहीवेळा, हृदयाच्या विद्युतीय प्रणालीतील दोष (उदा. अॅरिथमिया) किंवा जन्मजात हृदयविकार (Congenital Heart Defects) यामुळे तरुणांमध्ये अचानक हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो.
परिणाम बहु-घटकीय असू शकतो
या घटना क्वचितच एकाच घटकामुळे होतनसून सहसा अनुवांशिक पूर्वस्थिती, जीवनशैली, बाह्य पदार्थ, शारीरिक ताण आणि बरेच काही यासारख्या भेद्यतांचे संयोजन असते जे एका परिपूर्ण वादळात एकत्र येतात. म्हणूनच अचानक हृदयविकाराच्या मृत्यूचा अंदाज लावणे आणि संपूर्ण तपासणीशिवाय रोखणे खूप कठीण असते.
विशेष टिप्स
कोणतेही अँटी-एजिंग सप्लिमेंट्स घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा, विशेषतः जर तुम्हाला हृदयविकाराचा कौटुंबिक इतिहास असेल.
रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल, आणि हृदयाच्या आरोग्याची नियमित तपासणी करा.
संतुलित आहार, नियमित व्यायाम, तणाव व्यवस्थापन आणि पुरेशी झोप यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होतो.
ज्यांना हृदयरोग, मधुमेह किंवा अस्पष्ट वैद्यकीय घटनांचा कौटुंबिक इतिहास आहे, त्यांनी वयाच्या २५ व्या वर्षी किंवा त्याहूनही आधी व्यापक हृदय तपासणी करावी.
