कथा - महाभारतात महाराज पांडूला शिकारीची आवड होती. ते एकदा आपल्या दोन बायका कुंती आणि माद्रीसोबत शिकार करायला गेला होते. हरिण आणि हरणाची जोडी प्रेम करत असल्याचे त्याने पाहिले. दोघेही एकांतात होते.
महाराजांनी पांडूवर एक बाण काढला आणि तो हरणाच्या दिशेने सोडला. बाण सुटताच हरणे पडले. तेवढ्यात हरणाच्या तोंडातून माणसाचा आवाज आला. तो मृगाचा ऋषी पुत्र होता, त्याचे नाव किंदम होते. किंदम आणि त्याची पत्नी हरीण आणि हरण बनून प्रेम करत होते आणि पांडूने त्यांना बाण मारले.
हरीण त्या माणसाच्या आवाजात म्हणाला, तू धर्मात रस घेणारा राजा आहेस, आज तू काय केलेस? आम्ही प्रेम करत होतो तेव्हा तुम्ही आमच्यावर बाण सोडले. मी तुला शाप देतो की तुझे आयुष्यही अशाच अवस्थेत संपेल. तू आमच्या एकटेपणाला त्रास दिला आहेस, एक दिवस असा एकटेपणा तुझ्या मृत्यूचे कारण बनेल.'
पांडूला समजले की हा ऋषींचा शाप असेल तर तो खरा राहील. आतापासून राज्य सोडून बाकीचे आयुष्य जंगलात घालवणार असे त्यांना वाटले. त्यांच्या पत्नींना हे कळल्यावर कुंती म्हणाली, 'आम्हीही जंगलातच राहू, हस्तिनापूरला जाणार नाही. संन्यासाशिवाय इतरही आश्रम आहेत, जिथे तुम्ही तुमच्या पत्नींसोबत राहून तपश्चर्या करू शकता.
पांडूने हे मान्य केले आणि जंगलातच वानप्रस्थ जीवन जगू लागला आणि आपल्या गुन्ह्याचे प्रायश्चित्त करू लागले. त्याने सर्व मालमत्ता आणि सैनिक हस्तिनापूरला पाठवले.
धडा - चुका किंवा गुन्हा कोणाकडूनही होऊ शकतो. अपराध नाहीसा करता येत नाही, पण प्रायश्चित्त करता येते, जेणेकरून अपराधाचे ओझे मनातून काढून टाकता येते आणि पुढचे आयुष्य चांगले होते. तपश्चर्या आणि भक्ती करण्यासाठी घर सोडण्याची गरज नाही. कुटुंबात शिस्तीत राहूनही तपश्चर्या करता येते. याला वानप्रस्थ म्हणतात.
