Menstrual Hygiene Day 2025 २८ मे हा दिवस जगभरात मासिक पाळी स्वच्छता दिन म्हणून साजरा केला जातो. मासिक पाळीच्या काळात स्वच्छतेचे महत्त्व समजावून सांगण्यात आणि त्यासंबंधीचे गैरसमज दूर करण्यात या दिवसाची विशेष भूमिका आहे. मासिक पाळी ही एक सामान्य जैविक प्रक्रिया आहे जी महिलांमध्ये दर महिन्याला येते, जी गर्भधारणेसाठी आवश्यक असते. परंतु, आपल्या समाजातील काही भागांमध्ये, ते अजूनही निषिद्ध मानले जाते आणि म्हणूनच मासिक पाळीशी संबंधित अनेक प्रश्न आहेत, ज्यांची उत्तरे महिला जाणून घेऊ इच्छितात. पण, ती हे प्रश्न विचारण्यास कचरते आणि म्हणूनच तिला स्वतःला मासिक पाळीबद्दल योग्य माहिती नाही. या काळात पॅड किती तासांनी बदलावा, या दिवसांत आपल्याला चिडचिड का होते, पोट का बिघडते इत्यादी प्रश्नांची उत्तरे आम्ही घेऊन आलो आहोत.
मासिक पाळी किती दिवस चालते?
सामान्यत: मासिक पाळी 3 ते 7 दिवस चालते. प्रत्येक स्त्रीची शारीरिक रचना आणि हार्मोनल संतुलन यानुसार याची लांबी बदलू शकते. जर पाळी 7 दिवसांपेक्षा जास्त काळ चालत असेल किंवा खूप कमी काळ (1-2 दिवस) असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
मासिक पाळीच्या दरम्यान आपण किती तासांनी पॅड बदलले पाहिजेत?
मासिक पाळीच्या काळात, योग्य स्वच्छता राखणे महत्वाचे आहे. या काळात तुम्ही दर ४-५ तासांनी पॅड बदलला पाहिजे अन्यथा संसर्गाचा धोका असू शकतो. जरी तुम्हाला कमी प्रवाह येत असला तरी, पॅड बदलण्याची खात्री करा.
मासिक पाळीच्या वेळी गर्भधारणा होऊ शकते का?
मासिक पाळीच्या वेळी गर्भधारणा होण्याची शक्यता खूप कमी असते, परंतु पूर्णपणे नाकारता येत नाही. जर पाळी अनियमित असेल किंवा Ovulation लवकर झाले असेल, तर गर्भधारणेची शक्यता असू शकते. त्यामुळे संरक्षण (Contraception) वापरणे सुरक्षित आहे.
मासिक पाळीच्या वेळी पोट का बिघडते?
मासिक पाळीच्या दरम्यान, शरीरातील इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉनच्या पातळीत चढ-उतार होतात. काही महिलांना यावेळी बद्धकोष्ठतेचा त्रास होतो. त्याच वेळी, काही महिलांना लूज मोशनचा त्रास होऊ शकतो. प्रोस्टॅग्लॅंडिनमधील बदलांमुळे देखील हे घडते.
मासिक पाळीच्या वेळी मूड वारंवार का बदलतो?
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की मासिक पाळीपूर्वी इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन हार्मोन्स कमी होतात आणि हॅपी हार्मोन सेरोटोनिनची पातळी देखील बदलते. त्याच वेळी, जर तुम्ही आधीच तणावाखाली असाल तर शरीरात कॉर्टिसोलची पातळी देखील वाढते. यामुळे चिडचिड, विनाकारण रडणे आणि राग येणे यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
मासिक पाळी दरम्यान पॅड की मेन्स्ट्रुअल कप यापैकी काय वापरणे अधिक योग्य?
आजकाल अनेक महिला मासिक पाळीच्या वेळी मेन्स्ट्रुअल कप वापरत आहेत. हे अनेक कारणांमुळे पॅडपेक्षा चांगले आहे. यामुळे संसर्गाची शक्यता कमी होते आणि योनीमध्ये जळजळ किंवा पुरळ येत नाही. तथापि ते लावताना काही अस्वस्थता असू शकते.
मासिक पाळीचा झोपेवर परिणाम होतो का?
मासिक पाळी आणि पीएमएस दरम्यान, काही महिलांना खूप झोप येते, तर काहींना झोप येण्यास त्रास होतो. हे हार्मोनल बदलांमुळे होते. या दिवसांमध्ये, तुम्हाला थकवा आणि सुस्ती जाणवू शकते, ज्यामुळे तुमच्या झोपेवर परिणाम होऊ शकतो.
मासिक पाळीच्या वेळी रक्तस्त्राव किती असावा?
सामान्यत: मासिक पाळीच्या वेळी 30-80 मिली रक्तस्त्राव होतो. पहिले 2-3 दिवस रक्तस्त्राव जास्त असू शकतो आणि नंतर कमी होतो. जर रक्तस्त्राव खूप जास्त (Heavy Menstrual Bleeding) असेल, जसे की दर 1-2 तासांनी पॅड बदलण्याची गरज भासणे, किंवा खूप कमी असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
मासिक पाळीच्या वेळी दुखणे सामान्य आहे का?
होय मासिक पाळीच्या वेळी ओटीपोटात, कंबरेत किंवा मांड्यांमध्ये दुखणे (Dysmenorrhea) सामान्य आहे. याला मासिक पाळीचा त्रास (Menstrual Cramps) म्हणतात, जे गर्भाशयाच्या आकुंचनामुळे होते. सौम्य दुखणे सामान्य आहे, परंतु तीव्र वेदना असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. यासाठी गरम पाण्याची पिशवी, हलका व्यायाम किंवा डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधे घेता येऊ शकतात.
मासिक पाळी अनियमित का होते?
मासिक पाळी अनियमित होण्याची अनेक कारणे असू शकतात:
हार्मोनल असंतुलन: विशेषत: किशोरवयात किंवा रजोनिवृत्तीच्या (Menopause) जवळ.
तणाव: मानसिक ताणामुळे हार्मोन्सवर परिणाम होतो.
वजनातील बदल: जास्त वजन वाढणे किंवा कमी होणे.
वैद्यकीय स्थिती: PCOS (Polycystic Ovary Syndrome), थायरॉइड, किंवा इतर हार्मोनल विकार.
जीवनशैली: अपुरी झोप, चुकीचा आहार, किंवा जास्त व्यायाम.
जर पाळी सतत अनियमित असेल, तर स्त्रीरोगतज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
मासिक पाळीच्या वेळी व्यायाम करणे सुरक्षित आहे का?
होय, हलका व्यायाम, जसे की योग, चालणे किंवा स्ट्रेचिंग, मासिक पाळीच्या वेदना कमी करण्यास आणि मूड सुधारण्यास मदत करतो. तथापि जास्त तीव्र व्यायाम (जसे की वजन उचलणे) टाळावा, विशेषत: जर तीव्र वेदना असेल. प्रत्येक व्यक्तीच्या शारीरिक क्षमतेनुसार व्यायाम निवडावा.
मासिक पाळीच्या वेळी कोणते खाद्यपदार्थ खावेत?
लोहयुक्त पदार्थ जसे पालक, बीट, डाळी, मांस, यकृत.
कॅल्शियमयुक्त पदार्थ जसे दूध, दही, पनीर.
फळे आणि भाज्या विशेषत: विटामिन सी युक्त फळे (संत्रे, पेरू) आणि हिरव्या भाज्या.
भरपूर पाणी आणि हर्बल टी.
हे पदार्थ टाळावे- जास्त मीठ, साखर, तळलेले पदार्थ, आणि कॅफिन, कारण यामुळे वेदना वाढू शकतात.
मासिक पाळीच्या वेळी कोणत्या लक्षणांवर लक्ष द्यावे?
तीव्र वेदना ज्या औषधांनी कमी होत नाहीत.
7 दिवसांपेक्षा जास्त काळ रक्तस्त्राव.
खूप जास्त रक्तस्त्राव (दर 1-2 तासांनी पॅड बदलण्याची गरज).
पाळी 21 दिवसांपेक्षा कमी किंवा 35 दिवसांपेक्षा जास्त अंतराने येणे.
रक्तात मोठे गुठळे (Clots) येणे.
पाळीच्या वेळी ताप, थकवा किंवा चक्कर येणे.
अस्वीकारण: हा लेख सामान्य माहिती आणि सल्ला देत आहे. या संदर्भात अधिक माहितीसाठी तज्ञांचा किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. वेबदुनिया याला दुजोरा देत नाही. मासिक पाळीशी संबंधित कोणत्याही मिथकांवर विश्वास ठेवू नका. कोणत्याही प्रश्नाचे उत्तर फक्त तज्ञांकडूनच मिळवा.
