महाराष्ट्रातील पुरातत्व विभागाने 11व्या शतकातील शिवमंदिराचा शोध लावला आहे. नांदेड जिल्ह्यातील देगलूर तालुक्यातील होटळ गावात संवर्धनाच्या कामात पुरातत्व विभागाला पुरातन शिवमंदिराची मूळ रचना सापडली आहे. नूतनीकरणादरम्यान एका मंदिराजवळील मलबा हटवताना एका शिवमंदिराचा फरशी सापडल्याचे सांगण्यात येत आहे.
चालुक्य काळाशी संबंध
प्राप्त माहितीनुसार, चालुक्यकालीन मंदिरांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या होट्टलमध्ये जीर्णोद्धाराच्या कामात तीन शिलालेख सापडले. या शिलालेखात मंदिराच्या उभारणीत योगदान दिलेल्या लोकांचा उल्लेख आहे. हे मंदिर इसवी सन 1070 च्या सुमारास बांधले गेले असा अंदाज आहे. हा परिसर एकेकाळी कल्याणी चालुक्याची राजधानी होता. या भागातील मंदिरे प्रसिद्ध होती.
पुरातत्व विभाग शोधकार्यात व्यस्त
होट्टल येथील ऐतिहासिक मंदिरांच्या जतनाची जबाबदारी पुरातत्व विभागाची आहे. अशाच एका मंदिरात काम करत असताना मला तिथल्या अतिप्राचीन शिवमंदिराच्या मूळ रचनेची माहिती झाली. राज्य पुरातत्व विभागाच्या नांदेड विभागाचे प्रभारी अमोल गोटे यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, मंदिराच्या पायाबाबत पुढील संशोधनासाठी चार खड्डे खोदण्यात आले आहेत. शिवमंदिराचा पाया सापडला आहे. शिवलिंग सापडले आहे. याशिवाय मोठ्या प्रमाणात विटाही सापडल्या आहेत. यावरून मंदिराच्या बांधकामात विटांचा वापर झाल्याचे दिसून येते.
ग्रामस्थांनी मोठा दावा केला
शिवमंदिराच्या पायाशिवाय दोन मूर्ती आणि एक पिंडही पुरातत्व विभागाने शोधून काढले आहे. यासोबतच छोटी शिल्पे, कोरीव दगड आणि मंदिराचा अनेक भाग पुरातत्व विभागाला सापडला आहे. या ठिकाणी महादेवाची बारा ज्योतिर्लिंगे असल्याचे ग्रामस्थ सांगतात. सध्या पुरातत्व विभागाकडून होट्टल येथील सिद्धेश्वर महादेव मंदिर, रेब्बेश्वर मंदिर, परमेश्वर मंदिर आणि सोमेश्वर मंदिर या चार मंदिरांच्या जीर्णोद्धाराचे काम सुरू आहे. ही चार मंदिरे दहाव्या आणि अकराव्या शतकातील असल्याचे सांगितले जाते.
