सनातन धर्मात पितृ पक्षाला खूप महत्त्व मानले जाते. पितृपक्षात पितरांचा आदर आणि शांती करण्यासाठी कुटुंबातील सदस्य श्राद्ध, तर्पण, पिंड दान इत्यादी करतात. असे मानले जाते की या कृती केल्याने वर्षभर पितरांची कृपा कुटुंबावर राहते आणि अडथळे दूर होतात.
पितृपक्षात पितरांच्या शांतीसाठी श्राद्ध, तर्पण, पिंड दान इत्यादी विधी करणे महत्त्वाचे आहे, अशी धार्मिक धारणा आहे. पितृ पक्षाच्या 15 दिवसांमध्ये, पूर्वज पृथ्वीवर येतात, म्हणून त्यांचा सन्मान करण्यासाठी विधी केले जातात. पण, वडिलांना मुलगा किंवा नातू नसताना अनेक कुटुंबात संकट निर्माण होते, अशा परिस्थितीत विधी कोण करणार?
गरुड पुराणात त्याचे समाधान
गरुड पुराण या धार्मिक ग्रंथानुसार, एक श्लोक आहे जो पितृपक्षात मुलगा नसतानाही तर्पण, पिंडदान आणि श्राद्ध यांसारखे वडिलांचे विधी करू शकतात. गरुड पुराणातील श्लोक क्रमांक 11, 12, 13, 14 मध्ये कोणकोणत्या व्यक्तींना पितरांचे श्राद्ध करण्याचा अधिकार आहे हे सांगितले आहे. तथापि, मोठा किंवा लहान मुलगा नसताना, सून आणि पत्नीलाही श्राद्ध करण्याचा अधिकार आहे. यामध्ये मोठी मुलगी किंवा एकुलती एक मुलगी यांचाही समावेश आहे. जर पत्नी हयात नसेल तर भाऊ, पुतणे, नातू किंवा पुतणे यांनाही श्राद्धविधी करण्यास पात्र मानले जाते.
हा तो श्लोक आहे
पुत्राभावे वधु कूर्यात, भार्याभावे च सोदन:। शिष्‍यों वा ब्राह्म्‍ण: सपिण्‍डो वा समाचरेत।। ज्‍येष्‍ठस्‍य वा कनिष्‍ठस्‍य भ्रातृ: पुत्रश्‍च: पौत्रके। श्राध्‍यामात्रदिकम कार्य पुत्रहीनेत खग:।।
सून, पत्नी यांचे श्राद्ध करता येईल
अयोध्येचे ज्योतिषी पंडित कल्की राम सांगतात की, वर्षातील 15 दिवस पितृ पक्ष खूप महत्त्वाचे आहेत. पितृ पक्षाच्या काळात लोक आपल्या पितरांच्या शांतीसाठी विविध प्रकारचे उपाय करतात, परंतु या पितृ पक्षाच्या काळात प्रत्येकाच्या मनात हा प्रश्न येतो की ज्या पितरांना पुत्र होत नाहीत त्यांचे तर्पण, श्राद्ध आणि विधी कोण करणार? धार्मिक शास्त्रानुसार सून किंवा पत्नीलाही श्राद्ध करण्याचा अधिकार असू शकतो.
महिलांनी या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात
ज्योतिषाने सांगितले की, श्राद्ध, पिंड दान आणि विधी करताना महिलांनी काही गोष्टींकडे विशेष लक्ष दिले पाहिजे. जसे पितृ पक्षात त्यांनी पांढरे किंवा पिवळ्या रंगाचे कपडे घालावेत. याशिवाय पितृ तर्पण करताना महिलांनी हे लक्षात ठेवावे की त्यांनी पाण्यात कुश आणि काळे तीळ टाकू नयेत, कारण तसे करणे निषिद्ध आहे.
