तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की, महाराष्ट्रातील लोकांचे प्रमुख तीर्थक्षेत्र असलेल्या भगवान विठ्ठलाच्या महाराष्ट्रातील पंढरपूर येथे असलेल्या पंढरीनाथ मंदिराच्या धर्तीवर बुंदेलखंडमध्ये पंढरपूरची स्थापना करण्यात आली आहे. सुमारे 230 वर्षांपूर्वी सागर जिल्ह्यातील रेहळी येथे सुनार आणि देहर नद्यांच्या संगमावर श्रीदेव पंढरीनाथ मंदिर बांधले गेले. या मंदिराचे बांधकाम शिवरायांच्या हिंदु राष्ट्राच्या मोहिमेशी निगडीत आहे. शिवाजी आपला प्रदेश वाढवत बुंदेलखंडला पोहोचले आणि त्यांनी या क्षेत्राचे काम राजा खेर यांच्याकडे सोपवले. त्यानंतर श्रीदेव पंढरीनाथ मंदिर सागरचे राजे खेर यांच्या महाराणी लक्ष्मीबाई खेर यांनी बांधले.
हे मंदिर महाराष्ट्राच्या पंढरपूरच्या धर्तीवर बांधले. ज्यामध्ये विठ्ठलाची सुंदर मूर्ती बसवण्यात आली आहे. हे मराठी बांधव आणि मध्य प्रदेशातील स्थानिक लोकांच्या श्रद्धेचे केंद्र आहे. या 200 वर्षांहून अधिक जुन्या श्रीदेव पंढरीनाथ मंदिराचा नूतनीकरण करण्यात आला असून येथे येणाऱ्या भाविकांसाठी सर्व सुविधाही उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत. या मंदिराच्या उभारणीचा शिवरायांच्या विजय मोहिमेशी संबंध आहे. या श्रीदेव पंढरीनाथ मंदिराविषयी असे म्हटले जाते की, महाराज शिवाजी जेव्हा हिंदू राष्ट्र स्थापनेच्या निर्धाराने विजयी मोहिमेवर निघाले तेव्हा त्यांनी इंदूर, ग्वाल्हेर, झाशी आणि सागरवरही ध्वजारोहण केले होते.
हे मंदिर राणी लक्ष्मीबाई खेर यांनी बांधले होते, शिवाजी महाराजांनी महासागराची जबाबदारी राजा खेर यांच्यावर सोपवली होती. महाराज खेर सागर येथे स्थायिक झाले तेव्हा त्यांच्यासह सागर व परिसरात मोठ्या संख्येने मराठी लोकही स्थायिक झाले. ज्यांना वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या सोपवण्यात आल्या होत्या. मात्र येथे राहणारी तमाम मराठी जनता विठ्ठलाच्या दर्शनापासून वंचित राहिल्याने त्यांना सदैव विठ्ठलाच्या दर्शनाची इच्छा होती. सागरच्या राजाची राणी लक्ष्मीबाई खेर याही विठ्ठलाच्या भक्त होत्या. पंढरपूरच्या धर्तीवर येथे पंढरपूरची स्थापना करण्याचे त्यांनी ठरवले आणि त्यांचा शोध सुनार व देहर नद्यांच्या संगमावर रेहळी येथे संपला. जिथे त्यांनी पंढरपूर नावाचे ठिकाण वसवले आणि पंढरपूरच्या धर्तीवर विठ्ठलाचे मंदिरही बांधले.
महाराष्ट्रातील पंढरपूरशी बरेच साम्य आहे
सागर जिल्ह्यातील रेहळी येथील पंढरपूर येथे असलेले भगवान पंढरीनाथ म्हणजेच भगवान विठ्ठल मंदिर हे महाराष्ट्रातील पंढरपूर येथील विठ्ठलाच्या मंदिरासारखेच आहे. हे मंदिर राणी लक्ष्मीबाई खेर यांनी 1790 मध्ये बांधले होते. पंढरपूर, महाराष्ट्र येथे असलेले भगवान विठ्ठल मंदिर भीमा आणि मुठा नद्यांच्या संगमावर आहे आणि नदीचा आकार चंद्रकोर आहे. रेहाळी येथे असलेले पंढरीनाथाचे मंदिर सोनार आणि देहर नद्यांच्या संगमावर वसलेले आहे. या नदीचा आकारही चंद्रभागेचा असून चंद्रभागेच्या तीरावर वसलेले असल्यामुळे तिला पंढरपूर असे नावही पडले आहे.
मंदिराचा आकार रथासारखा आहे, महाराष्ट्रातील पंढरपूर येथे असलेल्या मंदिराचा आकार देखील रथासारखा आहे.
महाराष्ट्राच्या पंढरपुरात वसलेल्या विठ्ठलाच्या मंदिराबाहेर दिव्याचे खांब उभारण्यात आले आहेत. जिथे कार्तिक एकादशी आणि पौर्णिमेला दिवे लावले जातात, त्याच धर्तीवर राहेली येथील विठ्ठलाच्या मंदिरात दिवे लावण्यात आले आहेत आणि इथेही कार्तिक एकादशी आणि पौर्णिमेला दिवे लावले जातात.
महाराष्ट्रातील पंढरपूरच्या मंदिराबाहेर हनुमान आणि राधा कृष्णाचे मंदिर आहे, येथे ही हनुमान जी आणि राधा कृष्णाचे मंदिर आहे. मंदिराचे द्वारपाल म्हणून हनुमान जी आणि गरुड देखील येथे आले आहेत.
गाभार्‍यात विठ्ठलाची सुंदर मूर्ती आहे, त्याच्या डावीकडे रुक्मणी आणि उजवीकडे राधाकृष्णाची सुंदर मूर्ती स्थापित आहे.
