बंधाचा शाब्दिक अर्थ 'गाठ', बंधन किंवा कुलूप असा आहे. त्याच्या सरावाने, प्राण शरीराच्या एका भागाशी बांधला जातो. हे आचरण करून, योगी जीवन आणि रोग आणि मृत्यूवर यशस्वीरित्या नियंत्रण ठेवतात. बंधन, प्राणायाम आणि मुद्रा या तिन्हींचा एकत्रित सराव केला जातो.
सहा प्रमुख बंध पुढीलप्रमाणे आहेत - 1. मूलबंध, 2. उड्डयनबंध, 3. जालंधर बंध, 4. बंधत्रय, 5. महाबंध आणि 6. महावेध. वरील पाच बंधांसाठी, पाच आसने करण्याची प्रथा आहे - 1. योग मुद्रा, 2. विपरितकर्णी मुद्रा, 3. खेचरी मुद्रा, 4. वज्रोली मुद्रा, 5. शक्ती चलन मुद्रा आणि 6. योनी मुद्रा. बंधची माहिती येथे आहे.
1. जालंधर बंध: याला चिन बंध असेही म्हणतात. असे म्हटले जाते की या बंधामध्ये मृत्यूचा सापळा देखील कापून टाकण्याची शक्ती आहे, कारण हे मेंदू, हृदय आणि पाठीच्या कण्यातील रक्ताभिसरण सुरळीतपणे कार्य करते.
कृती : कोणत्याही सुखासनावर बसून पुराण करून कुंभक करा (श्वास आत घ्या आणि श्वास आत ठेवा) आणि छातीने हनुवटी दाबा. याला जालंधर बंध म्हणतात. म्हणजेच घसा आकुंचन करून हनुवटी हृदयावर घट्ट बसवणे याला जालंधर बंध म्हणतात.
त्याचे फायदे: जालंधरच्या सरावाने प्राणाचा प्रसार योग्य प्रकारे होतो. इडा आणि पिंगळा नाड्या बंद होतात आणि प्राण-अपना सुषुन्मामध्ये प्रवेश करतात. त्यामुळे मेंदूच्या दोन्ही भागांमध्ये क्रियाशीलता वाढते. यामुळे मानेच्या स्नायूंमध्ये रक्त परिसंचरण वाढते, ज्यामुळे ते मजबूत होतात. घशातील ब्लॉकेज संपते. पाठीचा कणा ताणल्यामुळे त्यातील रक्ताभिसरण झपाट्याने वाढते. त्यामुळे हवेतील महत्त्वाची म्हणजेच ऑक्सिजनची पातळीही वाढते. त्यामुळे फुफ्फुस मजबूत होतात. यामुळे सर्व रोग बरे होतात आणि माणूस नेहमी निरोगी राहतो.
सावधानता: सुरुवातीला जालंधर बंध नैसर्गिक श्वास घेऊन करावेत. घशात कोणत्याही प्रकारची समस्या असल्यास ते लावू नका. शक्तीशिवाय श्वास घेऊन जालंधर लावू नका. श्वास घेण्यास त्रास होत असेल किंवा सर्दी होत असेल तरीही अर्ज करू नका. हे योग शिक्षकाकडून चांगले शिकल्यानंतर केले पाहिजे
अस्वीकरण (Disclaimer) : या लेखात दिलेली माहिती आणि उपाय सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या माहितीची पूर्णता, विश्वासार्हता आणि अचूकता याबाबत वेबदुनिया कोणतीही हमी देत नाही. अधिक माहितीसाठी संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
