Mahabharata : धर्मग्रंथानुसार देवराज इंद्राच्या स्वर्गात 11 अप्सरा मुख्य सेवक होत्या. या 11 अप्सरा आहेत - कृतस्थली, पुंजिकस्थला, मेनका, रम्भा, प्रम्लोचा, अनुम्लोचा, घृताची, वर्चा, उर्वशी, पूर्वचित्ति आणि तिलोत्तमा. या सर्व अप्सरांची प्रमुख रंभा होती. यापैकी जेव्हा उर्वशीने अर्जुनला इंद्राच्या दरबारात पाहिले तेव्हा ती त्याच्या प्रेमात पडली आणि अर्जुनसोबत प्रणयास विनंती करू लागली.
पुरुरवा आणि उर्वशी: एकदा इंद्राच्या दरबारात उर्वशी नृत्य करत असताना, पुरुरवा राजा तिच्याकडे आकर्षित झाला आणि त्यामुळे तिची लय बिघडली. या अपराधामुळे इंद्राला राग आला आणि त्याने दोघांनाही नश्वर जगात राहण्याचा शाप दिला. पुरुरवा आणि उर्वशी काही अटींसह नश्वर जगात पती-पत्नी म्हणून राहू लागले. दोघांनाही अनेक पुत्र झाले. त्याचा एक आयु पुत्र नहुष होता. नहुषाचे मुख्य पुत्र ययाति, सन्याति, अयाती, अयाती आणि ध्रुव होते. ययातीला यदु, तुर्वसु, द्रुहू, अनु आणि पुरू होते. यदुपासून यादव आले आणि पुरूपासून पौरव आले. पुढे पुरूच्या वंशात कुरु जन्मले आणि कुरुपासून कौरवांचा जन्म झाला. भीष्मांचे आजोबा कुरुवंशी होते. अशा प्रकारे पांडवही कुरुवंशी होते. पांडवांमध्ये अर्जुनही कुरुवंशी होता.
अर्जुन आणि उर्वशी : हीच उर्वशी एकदा इंद्राच्या दरबारात अर्जुनला पाहून आकर्षित झाली आणि तिने अर्जुनला प्रेमाचा प्रस्ताव ठेवला, पण अर्जुन म्हणाला - 'हे देवी! आमच्या पूर्वजांनी तुझ्याशी लग्न करून आमच्या वंशाला वैभव प्राप्त करून दिले होते, म्हणून पुरू वंशाची माता असल्याने आपण आमच्या आई तुल्य आहात...'
अर्जुनचे असे शब्द ऐकून उर्वशी म्हणाली - 'तू नपुंसक लोकांसारखे बोलला आहेस, म्हणून मी तुला शाप देते की तू एक वर्ष नपुंसक राहशील.'
हा शाप अर्जुनसाठी वरदान ठरला. वनवासात अर्जुनने षंढ बृहन्नल्लाच्या रूपात विराट राजाच्या महालात एक वर्ष वनवासात घालवले, त्यामुळे त्याला कोणी ओळखू शकले नाही. यावेळी त्यांनी तेथील राजाच्या राजकन्या उत्तरा हिला नृत्य आणि गायन शिकवले. द्रौपदी सैरंध्रीच्या रूपाने अर्जुनसोबत राहिली. इतर पांडवही वेशात होते.
