'हमारा बजाज' पहिली बजाज स्कूटर गॅरेजच्या शेडमध्ये बनवली

बजाजचे माजी अध्यक्ष राहुल बजाज यांचे आज पुण्यात निधन झाले. ते 83 वर्षांचे होते. बजाज हे दीर्घकाळापासून कर्करोगाने त्रस्त होते. त्यांच्या निधनाची बातमी समजताच सोशल मीडियावर लोकांनी त्यांना श्रद्धांजली वाहण्यास सुरुवात केली. 2001 मध्ये त्यांना पद्मभूषण पुरस्कारही मिळाला आहे. रुबी हॉल क्लिनिकचे व्यवस्थापकीय विश्वस्त डॉ. पुर्वेझ ग्रांट म्हणाले की, गेल्या एक महिन्यापासून ते रुग्णालयात होते. त्यांना न्यूमोनिया झाला होता आणि हृदयाचा त्रासही होता. राहुल बजाज यांनी दुपारी 2.30 वाजता अखेरचा श्वास घेतला. यावेळी त्यांच्यासोबत त्यांच्या कुटुंबातील जवळचे सदस्य उपस्थित होते.

राहुल यांचा जन्म 10 जून 1938 रोजी कोलकाता येथे मारवाडी उद्योगपती कमलनयन बजाज आणि सावित्री बजाज यांच्या घरी झाला. बजाज आणि नेहरू कुटुंबात तीन पिढ्यांपासून कौटुंबिक मैत्री सुरू होती. राहुल यांचे वडील कमलनयन आणि इंदिरा गांधी यांनी काही काळ एकाच शाळेत शिक्षण घेतले होते.

1965 मध्ये बजाज समूहाची जबाबदारी स्वीकारली

राहुल बजाज यांनी 1965 मध्ये बजाज समूहाची जबाबदारी स्वीकारली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली बजाज ऑटोची उलाढाल 7.2 कोटींवरून 12 हजार कोटींपर्यंत पोहोचली आणि स्कूटर विकणारी देशातील आघाडीची कंपनी बनली. ते बजाज समूहाचे 50 वर्षे अध्यक्ष होते. 2005 मध्ये राहुल यांनी कंपनीची कमान मुलगा राजीवकडे सोपवण्यास सुरुवात केली. त्यानंतर त्यांनी राजीव यांना बजाज ऑटोचे व्यवस्थापकीय संचालक बनवले, त्यानंतर ऑटोमोबाईल उद्योगातील कंपनीच्या उत्पादनांची मागणी केवळ देशांतर्गतच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतही वाढली.

पहिली बजाज स्कूटर गॅरेजच्या शेडमध्ये बनवली

देशातील दिग्गज दुचाकी कंपनी बजाजची मुळे स्वातंत्र्य लढ्याशी निगडीत आहेत. जमनालाल बजाज (1889-1942) हे त्यांच्या काळातील एक यशस्वी उद्योगपती होते, त्यांनी स्वातंत्र्य लढ्यातही भाग घेतला होता. स्वातंत्र्यलढ्यात ते महात्मा गांधींचे 'भामाशाह' होते. 1926 मध्ये त्यांनी त्यांना दत्तक घेणारे सेठ बच्छराज यांच्या नावाची एक फर्म  बच्छराज अँड कंपनीची स्थापन केली. 1942 मध्ये वयाच्या 53 व्या वर्षी त्यांच्या निधनानंतर, त्यांचे जावई रामेश्वर नेवातिया आणि दोन मुले कमलनयन आणि रामकृष्ण बजाज यांनी बच्छराज ट्रेडिंग कॉर्पोरेशनची स्थापना केली.

1948 मध्ये, कंपनीने आयात केलेल्या घटकांमधून एकत्रित केलेल्या दुचाकी आणि तीन चाकी वाहने बाजारात आणली. पहिली बजाज व्हेस्पा स्कूटर गुडगावमधील गॅरेज शेडमध्ये बनवण्यात आली होती. यानंतर बच्छराज ट्रेडिंग कॉर्पोरेशनने कुर्ला येथे उत्पादन कारखाना उभारला, जो नंतर आकुर्डी येथे हलविण्यात आला. येथे बजाज कुटुंबाने फिरोदियाझसोबत भागीदारी करून दुचाकी आणि तीनचाकी वाहने तयार करण्यासाठी स्वतंत्र संयंत्रे उभारली. 1960 मध्ये कंपनीचे नाव बदलून बजाज ऑटो असे करण्यात आले.

बजाजचे बुकिंग नंबर विकून लोक लाखो कमावतात

लहान कुटुंबांसाठी आणि लहान व्यापार्‍यांसाठी अतिशय योग्य, कमी किमतीच्या आणि कमी देखभालीसह बजाज ब्रँडच्या वेस्पा स्कूटर इतक्या लवकर लोकप्रिय झाल्या की लोकांना 70 आणि 80 च्या दशकात बजाज स्कूटर खरेदी करण्यासाठी 15 ते 20 वर्षे वाट पहावी लागली. त्या काळात अनेकांनी बजाज स्कूटरचे बुकिंग नंबर विकून लाखो कमावले आणि घरे बांधली.

शिक्षकाला सांगितले 'तुम्ही बजाजला हरवू शकत नाही'

लहानपणी वर्गातून हाकलून दिल्यावर आपल्या शिक्षकांना 'तुम्ही बजाजला हरवू शकत नाही' असे म्हणणारे राहुल बजाज कोणाच्याही हाताखाली काम करू शकले नाही. राहुल बजाज आणि फिरोदिया कुटुंबात व्यवसायाच्या विभाजनावरून वाद झाला होता. सप्टेंबर 1968 मध्ये दीर्घ कायदेशीर लढाईनंतर फिरोदियाजला बजाज टेम्पो मिळाला आणि राहुल बजाज बजाज ऑटोचे अध्यक्ष आणि व्यवस्थापकीय संचालक झाले. त्यानंतर त्याचे प्रतिस्पर्धी एस्कॉर्ट, एनफिल्ड, एपीआय, एलएमएल आणि कायनेटिक होते. त्या सर्वांचा टू व्हीलर मार्केटमध्ये 25% आणि तीन चाकी मार्केटमध्ये 10% वाटा होता. बाकी बजाजने लॉक करुन ठेवला होता.

पद्मभूषण आणि फ्रान्सचे सर्वोच्च नागरीक

2001 मध्ये त्यांना उद्योग आणि व्यापार क्षेत्रातील पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांना 'नाइट ऑफ द नॅशनल ऑर्डर ऑफ द लीजन ऑफ ऑनर' हा फ्रान्सचा सर्वोच्च नागरी सन्मान देखील प्रदान करण्यात आला आहे. 2006 ते 2010 या काळात ते राज्यसभेचे सदस्यही होते. राहुल बजाज यांची 1979-80 आणि 1999-2000 मध्ये दोनदा कॉन्फेडरेशन ऑफ इंडियन इंडस्ट्री (CII) चे अध्यक्ष म्हणून निवड झाली. भारताचे तत्कालीन राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांनी त्यांना 2017 मध्ये जीवनगौरवसाठी CII अध्यक्ष पुरस्कार प्रदान केला.