द्वारकाधीश मंदिर गुजरात राज्यातील द्वारका या पवित्र शहरात गोमती नदीच्या काठावर आहे. ज्याला जगत मंदिर असेही म्हणतात. भगवान कृष्णाला समर्पित, द्वारकाधीश मंदिर हे द्वारका भारतातील सर्वात प्रमुख आणि भव्य मंदिरांपैकी एक आहे जे रामेश्वरम, बद्रीनाथ आणि पुरी नंतर हिंदूंमध्ये चार धाम पवित्र तीर्थक्षेत्रांपैकी एक मानले जाते. जिथे दरवर्षी लाखो भाविक आणि पर्यटक द्वारकाधीश मंदिराच्या दर्शनासाठी येतात.
द्वारकाधीश मंदिर 2200 वर्षे जुने असल्याचे मानले जाते जे वज्रनभने बांधले होते. या भव्य मंदिरात भगवान कृष्ण तसेच सुभद्रा, बलराम आणि रेवती, वासुदेव, रुक्मिणी आणि इतर अनेक देवतांना समर्पित मंदिरे आहेत. अनेकदा द्वारकाधीश मंदिरात दर्शनासाठी येणारे भाविक गोमती नदीत स्नान करतात आणि त्यानंतरच मंदिरात प्रवेश करतात. जन्माष्टमीचा दिवस हा मंदिराचा सर्वात खास आणि विशेष सोहळा असतो, ज्यामध्ये भारताच्या विविध भागातून हजारो पर्यटक आणि भक्त सहभागी होण्यासाठी येतात. तुम्ही जर अजून द्वारकाधीश मंदिराला भेट दिली नसेल, तर तुम्ही आयुष्यात एकदा तरी इथे या.
या लेखात द्वारकाधीश मंदिराचा इतिहास, मंदिराला भेट देण्याची वेळ आणि प्रवासाशी संबंधित इतर महत्त्वाची माहिती जाणून घेऊया –
द्वारकाधीश मंदिराचा इतिहास - द्वारकाधीश मंदिराचा इतिहास रंजक आणि हजारो वर्ष जुना आहे ज्याने वेळोवेळी अनेक प्रसंगांना तोंड दिले आहे. होय, पौराणिक कथेनुसार द्वारकाधीश मंदिर 2200 वर्षांपूर्वी कृष्णाचा नातू वज्रनभ याने हरिगृहावर बांधले होते. परंतु या मंदिराची मूळ रचना 1472 मध्ये महमूद बेगडा यांनी नष्ट केली आणि नंतर 15व्या-16व्या शतकात पुन्हा बांधली.
आठव्या शतकातील हिंदू धर्मशास्त्रज्ञ आणि तत्त्वज्ञ आदि शंकराचार्य यांनी या ठिकाणी शारदा पीठाची स्थापना केली होती. द्वारकाधीश मंदिर हे श्री विष्णूचे जगातील 108 वे दिव्य देश आहे ज्याचा गौरव दिव्यप्रभात ग्रंथात केला आहे.
द्वारकाधीश मंदिर कहाणी
हिंदू पौराणिक कथेनुसार, द्वारका शहर कृष्णाने समुद्रातून मिळवलेल्या जमिनीच्या तुकड्यावर बांधले गेले. दुर्वासा ऋषी एकदा कृष्ण आणि त्यांची पत्नी रुक्मिणीला भेटायला गेले. श्रीकृष्ण आणि रुक्मणी या दोघांनीही त्याला आपल्या महालात घेऊन जावे अशी ऋषींची इच्छा होती. त्या जोडप्याने लगेच होकार दिला आणि ऋषीसोबत त्याच्या राजवाड्यात गेले. काही अंतर गेल्यावर रुक्मिणीने थकून कृष्णाकडे पाणी मागितले. कृष्णाने एक पौराणिक खड्डा खोदला जो गंगा नदीत आणला गेला. आणि यामुळे दुर्वास ऋषी संतापले आणि रुक्मिणीला त्याच ठिकाणी राहण्याचा शाप दिला. रुक्मणीजी ज्या ठिकाणी उभ्या होत्या त्याच ठिकाणी आज ते मंदिर आहे असे मानले जाते.
द्वारकाधीश मंदिराची वास्तुकला
भव्य द्वारकाधीश मंदिर, "द्वारकेचे जगत मंदिर" म्हणून प्रसिद्ध आहे, हे चालुक्य शैलीत बांधलेले पाच मजली मंदिर आहे. हे विलोभनीय मंदिर चुनखडी आणि वाळूपासून बनवलेले आहे. या मंदिराच्या पाच मजली इमारतीला 72 खांब आणि 78.3 मीटर उंच गुंतागुंतीच्या कोरीव कोरीव कामाचा आधार आहे. यात 42 मीटर उंचीचा एक उत्कृष्ट कोरीव शिखर आहे आणि 52 यार्ड उंच कापडाचा ध्वज आहे. ध्वजावर सूर्य आणि चंद्राची चिन्हे आहेत, जे भगवान कृष्णाच्या मंदिरावर राज्य करतात, जोपर्यंत सूर्य आणि चंद्र उपस्थित आहेत.
मंदिराची भव्यता म्हणजे स्वर्गरोहण (जेथे यात्रेकरू प्रवेश करतात) आणि मोक्षद्वार (जेथून यात्रेकरू बाहेर पडतात) हे दोन दरवाजे आहेत आणि त्यात एक व्यासपीठ, गर्भगृह आणि दोन्ही बाजूंना पोर्च असलेला आयताकृती हॉल आहे. वास्तूच्या दक्षिण दरवाजाच्या बाहेर गोमती नदीच्या काठावर जाण्यासाठी 56 पायऱ्या आहेत.
द्वारकाधीश मंदिराचा जन्माष्टमी उत्सव - द्वारकाधीश मंदिरात आणि संपूर्ण शहरात जन्माष्टमी किंवा भगवान श्रीकृष्णाची जयंती उत्साहात आणि जल्लोषात साजरी केली जाते. या उत्सवादरम्यान द्वारकाधीश मंदिर आणि द्वारका नगरीला वधूप्रमाणे सजवले जाते. मंदिरात भगवान श्रीकृष्णाच्या मूर्तीला पाणी, दूध आणि दह्याने आंघोळ घालण्यात येते, त्याला सजवले जाते आणि शेवटी त्याच्या पाळणामध्ये ठेवले जाते. या पवित्र उत्सवादरम्यान अनेक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते, ज्यामध्ये देशाच्या कानाकोपऱ्यातून हजारो भाविक सहभागी होतात.
द्वारकाधीश मंदिर भेटीच्या वेळा- जर तुम्ही तुमच्या कुटुंबीयांसह किंवा मित्रांसह द्वारकाधीश मंदिराला भेट देण्याचा विचार करत असाल आणि तुमच्या सहलीला जाण्यापूर्वी द्वारकाधीश मंदिराच्या वेळा शोधत असाल, तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की द्वारकाधीश मंदिराला सकाळी 6.00 ते दुपारी 1.00 पर्यंत भेट द्या. संध्याकाळी 5.00 ते रात्री 9.30 मंदिर उघडलेले असते. जेव्हा तुम्ही द्वारकाधीश मंदिराच्या दर्शनासाठी याल तेव्हा तुमच्या प्रवासाला किमान दोन ते तीन नक्की द्या.
द्वारकाधीश मंदिरात आरतीच्या वेळा
मंगला आरती : सुबह 6.30
मंगला दर्शन ; 7.00 ते 8.00
अभिषेक : 8.00 ते 9.00
श्रृंगार दर्शन : 9.00 ते 9.30
स्ननभोग : 9.30 ते 9.45
श्रृंगार दर्शन : 9.45 ते10.15
श्रृंगारभोग : 10.15 ते 10.30
श्रृंगार आरती : 10.30 ते 10.45
ग्वाल भोग: 05 ते 11.20
दर्शन : 11.20 ते 12.00
राजभोग : 12.00 ते 12.20
दर्शन बंद : 1.00
संध्याकाळी होणार्‍या आरत्या आणि नैवेद्याच्या वेळा
उथप्पन प्रथम दर्शन : 5.00 वाजता
उथप्पन भोग : 5.30 ते 5.45
दर्शन : 5.45 ते 7.15
संध्या भोग : 7.15 ते 7.30
संध्या आरती : 7.30 ते 7.45
शयनभोग : 8.00 ते 8.10
दर्शन : 8.10 ते 8.30
शयन आरती : 8.30 ते 8.35
दर्शन : 8.35 ते 9.00
बंटभोग आणि शयन : 9.00 ते 9.20
मंदिर बंद : 9.30 वाजता
द्वारकाधीश मंदिराच्या आसपास पाहण्यासारखी ठिकाणे
गुजरातमध्ये स्थित द्वारका, हिंदूंसाठी एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र आहे आणि चार धामांपैकी एक आहे, जिथे द्वारकाधीश मंदिर तसेच खाली नमूद केलेली इतर अनेक प्रसिद्ध मंदिरे आणि पर्यटन स्थळे आहेत. ज्याला तुम्ही तुमच्या द्वारकाधीश मंदिराच्या भेटीत अवश्य भेट द्या.
नागेश्वर ज्योतिर्लिंग मंदिर
बेट द्वारका बीच
रुक्मणी देवीचे मंदिर
दीपगृह
गोमती घाट
गोपी तलाव
भडेश्वर महादेव मंदिर
गीता मंदिर
सुदामा पूल
स्वामी नारायण मंदिर
द्वारकाधीश मंदिराला भेट देण्यासाठी योग्य वेळ - जरी पर्यटक वर्षातील कोणत्याही वेळी द्वारकाधीश मंदिराला भेट देऊ शकतात, परंतु द्वारकेला भेट देण्याचा आदर्श काळ नोव्हेंबर ते फेब्रुवारीच्या अखेरीस असतो जेव्हा शहरात थंड हवामान असते. तथापि, जर तुम्हाला भव्य जन्माष्टमी उत्सवाच्या उत्सवात भाग घ्यायचा असेल, विशेषत: द्वारकाधीश मंदिरात, ऑगस्ट आणि सप्टेंबरमध्ये शहराला भेट देणे चांगली कल्पना ठरेल. त्यामुळे द्वारकेला भेट देण्यासाठी सप्टेंबर ते मार्च हे सर्वोत्तम महिने आहेत.
द्वारकाधीश मंदिर कसे पोहोचायचे - जर तुम्ही हिंदू देव कृष्णाचे शहर असलेल्या द्वारका येथील द्वारकाधीश मंदिराला भेट देण्याचा विचार करत असाल आणि द्वारकाधीश मंदिर द्वारकेला जाण्याचा सोपा मार्ग जाणून घ्यायचा असेल तर जाणून घ्या की द्वारका हे भारतातील गुजरात राज्यात आहे, जिथे तुम्ही वाहतुकीच्या विविध साधनांनी पोहोचू शकता –
फ्लाइटद्वारे द्वारकाधीश मंदिरात कसे पोहोचायचे - द्वारकेसाठी सर्वात जवळचे विमानतळ जामनगर येथे सुमारे 145 किमी अंतरावर आहे. येथे पोहोचल्यानंतर, तुम्ही एकतर टॅक्सी घेऊ शकता किंवा द्वारकेला जाण्यासाठी बस घेऊ शकता. भारतीय हवाई दलाच्या मालकीचे, जामनगर विमानतळ दररोज 800 प्रवासी हाताळते आणि दोन विमाने पार्क करू शकतात. हे विमानतळ मुंबई विमानतळ आणि इतर उड्डाणांशी चांगले जोडलेले आहे आणि तुम्ही एअर इंडियाचे फ्लाइट घेऊ शकता जे एकमेव उपलब्ध आहे. पोहोचण्याचा आणखी एक मार्ग म्हणजे हवाई प्रवास. तुम्ही अहमदाबादला फ्लाइट घेऊ शकता जे उत्तम कनेक्टिव्हिटी देते आणि देशभरातून वारंवार उड्डाणे देतात. अहमदाबादला पोहोचल्यानंतर जे सुमारे 463 किमी आहे, त्यानंतर तुम्ही बस किंवा टॅक्सी घेऊ शकता.
ट्रेनने द्वारकाधीश मंदिर कसे पोहोचायचे - जर तुम्ही द्वारकाधीश मंदिराला भेट देण्यासाठी ट्रेनने प्रवास करण्याचा पर्याय निवडला असेल, तर आमच्याकडे द्वारकामध्ये तुमचे स्वतःचे रेल्वे जंक्शन आहे जे नियमित गाड्यांद्वारे भारतातील सर्व प्रमुख शहरांशी चांगले जोडलेले आहे. म्हणूनच भारतातील कोणत्याही मोठ्या शहरातून ट्रेनने द्वारकाधीश मंदिरात जाणे खूप सोपे आहे.
रस्त्याने द्वारकाधीश मंदिर कसे पोहोचायचे - राज्य परिवहन गुजरातच्या विविध शहरांपासून द्वारकापर्यंत उत्कृष्ट बस सेवा पुरवते. तुम्ही सुरत, राजकोट किंवा अहमदाबाद येथून बस घेऊ शकता. एसी बसेस, स्लीपर बसेस आणि डबल डेकर बसेस देणारे खाजगी बस ऑपरेटर देखील आहेत. गुजरात रोड ट्रिप सुंदर आणि आरामदायी आहेत. तुम्ही एकतर बस बुक करू शकता किंवा टॅक्सी भाड्याने घेऊ शकता.
