भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म 14 नोव्हेंबर 1889 रोजी अलाहाबाद येथे झाला. त्यांचा जन्मदिवस बालदिन म्हणून साजरा केला जातो. त्यांच्या वडिलांचे नाव मोतीलाल नेहरू होते, ते श्रीमंत कुटुंबातील होते आणि आईचे नाव स्वरूपराणी होते. वडील पेशाने वकील होते. जवाहरलाल नेहरू हे त्यांचे एकुलते एक पुत्र होते आणि त्यांना 3 मुली होत्या. नेहरूजींना मुलांबद्दल खूप आपुलकी आणि जिव्हाळा होता आणि ते मुलांनाच देशाचे भविष्य निर्माते मानायचे.
जवाहरलाल नेहरूंना जगातील सर्वोत्तम शाळा आणि विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेण्याची संधी मिळाली. त्यांनी हॅरोमधून शालेय शिक्षण पूर्ण केले आणि लंडनच्या ट्रिनिटी कॉलेजमधून महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण केले. त्यांनी केंब्रिज विद्यापीठातून कायद्याची पदवी पूर्ण केली. हॅरो आणि केंब्रिज येथे शिक्षण घेतल्यानंतर नेहरूंनी 1912 मध्ये बॅरिस्टर; -एट-लॉ ही पदवी घेतली.
पंडित नेहरूंचा सुरुवातीपासूनच गांधीजींचा प्रभाव होता आणि ते 1912 मध्ये काँग्रेसमध्ये सामील झाले. 1920 मध्ये प्रतापगडचा पहिला किसान मोर्चा आयोजित करण्याचे श्रेय त्यांना जाते. 1928 मध्ये लखनौमध्ये सायमन कमिशनच्या विरोधात झालेल्या आंदोलनादरम्यान नेहरू जखमी झाले आणि 1930 च्या सॉल्ट मार्चमध्ये त्यांना अटक झाली. त्यांनी 6 महिने तुरुंगात काढले. 1935 मध्ये अल्मोडा तुरुंगात ‘आत्मचरित्र’ लिहिले. त्यांनी एकूण 9 वेळा कारागृहाला भेट दिली. त्यांनी जगाचा दौरा केला आणि आंतरराष्ट्रीय नायक म्हणून त्यांची ओळख झाली.
त्यांनी 6 वेळा काँग्रेस अध्यक्षपदाची शोभा वाढवली (लाहोर 1929, लखनौ 1936, फैजपूर 1937, दिल्ली 1951, हैदराबाद 1953 आणि कल्याणी 1954). 1942 च्या 'छोडो भारत' आंदोलनात, नेहरूंना 9 ऑगस्ट 1942 रोजी मुंबईत अटक करण्यात आली आणि ते अहमदनगर तुरुंगात राहिले, तेथून 15 जून 1945 रोजी त्यांची सुटका झाली. नेहरूंनी पंचशील तत्त्वाचा प्रतिपादन केला आणि 1954 मध्ये 'भारतरत्न'ने सन्मानित नेहरूजींनी तटस्थ राष्ट्रांचे संघटन आणि नेतृत्व केले.
1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाले तेव्हा काँग्रेसने भावी पंतप्रधानांसाठी मतदान केले तेव्हा सरदार वल्लभभाई पटेल आणि आचार्य कृपलानी यांना सर्वाधिक मते मिळाली. पण महात्मा गांधींच्या सांगण्यावरून दोघांनीही आपली नावे मागे घेतली आणि जवाहरलाल नेहरूंना पंतप्रधान करण्यात आले. पंडित जवाहरलाल नेहरू 1947 मध्ये स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान झाले. स्वातंत्र्यापूर्वी स्थापन झालेल्या अंतरिम सरकारमध्ये आणि स्वातंत्र्यानंतर 1947 मध्ये भारताचे पंतप्रधान झाले आणि 27 मे 1964 रोजी त्यांच्या मृत्यूपर्यंत ते या पदावर राहिले.
नेहरूंना भारताचे पाकिस्तान आणि चीनशी संबंध सुधारता आले नाहीत. त्यांनी चीनकडे मैत्रीचा हातही वाढवला, पण 1962 मध्ये चीनने विश्वासघातकी हल्ला केला. चीनचे आक्रमण जवाहरलाल नेहरूंना मोठा धक्का होता आणि त्यामुळे कदाचित त्यांचा मृत्यू झाला. 27 मे 1964 रोजी जवाहरलाल नेहरूंना हृदयविकाराचा झटका आल्यामुळे त्यांचे निधन झाले.
स्वातंत्र्य आणि स्वातंत्र्याचा लढा चालू ठेवण्यासाठी करावयाच्या कृतीबाबतचा विशेष ठराव जवळपास सर्वानुमते मंजूर करण्यात आला. ...विशेष संकल्प योगायोगाने 31 डिसेंबरच्या मध्यरात्री आला, जेव्हा मागील वर्षाच्या जागी नवीन वर्ष येत होते.' लाहोर अधिवेशनात स्वातंत्र्याचा ठराव संमत झाल्या
पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या कार्यकाळात, लोकशाही परंपरा मजबूत करणे, राष्ट्र आणि संविधानाच्या धर्मनिरपेक्ष चारित्र्याला कायमस्वरूपी जाणीव करून देणे आणि योजनांद्वारे देशाची अर्थव्यवस्था गुळगुळीत करणे ही त्यांची मुख्य उद्दिष्टे होती.
