Gudi Padwa 2025: हिंदू पंचागानुसार दरवर्षी चैत्र महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील प्रतिपदा तिथीपासून हिंदू नववर्ष सुरू होते. हिंदू नववर्ष, ज्याला नव-संवंतर म्हणूनही ओळखले जाते, ते प्रामुख्याने महाराष्ट्रात गुढीपाडवा म्हणून साजरे केले जाते. गुढी पाडव्याला भारतातील दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये उगादी म्हणूनही ओळखले जाते. गुढी पाडवा हा दोन शब्दांपासून बनलेला आहे. गुढी या शब्दाचा अर्थ विजय ध्वज आणि पाडवा म्हणजे प्रतिपदा तिथी. चैत्र महिन्याच्या शुक्ल पक्ष प्रतिपदेला येणाऱ्या गुढी पाडव्याच्या निमित्ताने लोक त्यांच्या घरात विजय ध्वज म्हणून गुढी सजवतात आणि उत्साहाने साजरी करतात. गुढीपाडवा साजरा केल्याने घरात सुख-समृद्धी येते आणि घरातील नकारात्मक ऊर्जा दूर होते, असे मानले जाते. गुढी पाडव्याचा सण का आणि कसा साजरा केला जातो ते जाणून घेऊया.
गुढीपाडव्याला लोक आपली घरे स्वच्छ करतात आणि मुख्य प्रवेशद्वारावर रांगोळी काढतात आणि आंबा किंवा अशोकाच्या पानांनी घराला तोरण बांधतात. घरासमोर एक ध्वज लावला जातो आणि त्याशिवाय एका भांड्यावर स्वस्तिक बनवले जाते आणि त्याभोवती रेशमी कापड गुंडाळले जाते. या दिवशी सूर्यदेवाच्या पूजेसोबतच सुंदरकांड, रामरक्षासूत्र आणि देवी भगवतीची पूजा केली जाते आणि मंत्रांचा जप केला जातो. चांगल्या आरोग्यासाठी कडुलिंबाच्या कळ्या गुळासोबत खाल्ल्या जातात.
गुडीपाडवा सणाबद्दल 10 खास गोष्टी
1- नव संवत्सर
मार्च 30, 2025 रोजी, हिंदू नववर्ष आणि नव संवत्सर विक्रम संवत 2082 (काव्ययुक्त) चा प्रारंभ होईल, ज्या दिवशी चैत्र शुक्ल प्रतिपदा आहे. या नवीन वर्षाच्या पहिल्या दिवसाचा स्वामी संपूर्ण वर्षाचा स्वामी मानला जातो. हिंदू नववर्ष रविवारपासून सुरू होत आहे, त्यामुळे नवीन विक्रम संवतचे स्वामी सूर्यदेव असेल.
2- सृष्टी निर्माण दिन
धार्मिक श्रद्धेनुसार गुढीपाडव्याच्या दिवशी भगवान ब्रह्मदेवाने विश्वाच्या निर्मितीचे कार्य सुरू केले आणि या दिवशी सत्ययुग सुरू झाले. म्हणूनच याला सृष्टीचा पहिला दिवस किंवा युगादी तिथी असेही म्हणतात. नवरात्रीच्या या दिवशी घटस्थापना, ध्वजारोहण, संवत्सराची पूजा इत्यादी विधी केले जातात.
3- वानरराज बालीवर विजय
रामायण काळात जेव्हा भगवान रामाची भेट सुग्रीवशी झाली आणि त्यांनी श्री रामांना बाली द्वारे केले जात असलेले अत्याचार याबद्दल सांगितले. तेव्हा भगवान रामाने बालीचा वध केला आणि लोकांना त्याच्या कुशासनातून मुक्त केले. असे मानले जाते की हा दिवस चैत्र प्रतिपदा होता. म्हणून या दिवशी गुढी किंवा विजय ध्वज फडकवला जातो.
4- शालिवाहन शक संवत
एका ऐतिहासिक कथेनुसार, शालिवाहन नावाच्या एका कुंभाराच्या मुलाने मातीच्या सैनिकांची एक सेना बनवली आणि त्यांच्यावर पाणी शिंपडून त्यात जीवन फुंकले आणि या सैन्याच्या मदतीने त्याने आपल्या शत्रूंचा पराभव केला. या विजयाचे प्रतीक म्हणून शालिवाहन शक संवतची सुरुवात देखील मानली जाते.
5- हिंदू पंचांग रचना काळ
प्राचीन भारतातील महान गणितज्ञ आणि खगोलशास्त्रज्ञांनी त्यांच्या संशोधनाच्या परिणामी, सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंतचे दिवस, महिने आणि वर्षे मोजून हिंदू पंचाग तयार केले. या दिवशी उज्जैनचा सम्राट विक्रमादित्य यांनी शकांना पराभूत करून विक्रम संवत सुरू केला. या दिवशी भगवान विष्णूने मत्स्य अवतार घेतला आणि या दिवसापासून दिवस रात्रीपेक्षा मोठा होऊ लागतो.
6- भगवान राम अयोध्या परतले
धर्म शास्त्राप्रमाणे गुडीपाडव्याच्या दिवशी रावणाचा वध केल्यानंतर भगवान राम माता सीता आणि भाऊ लक्ष्मण यांच्यासह अयोध्येत परतले.
7- छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पहिल्यांदाच हा उत्सव साजरा केला
असे मानले जाते की जेव्हा मराठा राजा छत्रपती शिवाजी यांनी मुघलांवर विजय मिळवला तेव्हा त्यांनी पहिल्यांदा गुढीपाडव्याचा सण साजरा केला. तेव्हापासून महाराष्ट्रातील प्रत्येकजण हा सण मोठ्या उत्साहाने आणि उत्साहाने साजरा करत आहे.
8- पिकाची पूजा करण्याचे महत्त्व
गुढीपाडवा हा मराठी लोकांसाठी नवीन हिंदू नववर्षाची सुरुवात आहे. या दिवशी लोक पिके इत्यादींची पूजा करतात.
9- कडुलिंबाची पाने खाण्याची परंपरा
गुढीपाडव्याला लोक कडुलिंबाची पाने खातात अशी परंपरा आहे. गुढीपाडव्याला कडुलिंबाची पाने खाल्ल्याने रक्त शुद्ध होते आणि आजारांपासून आराम मिळतो असे मानले जाते.
10- सूर्य देवाच्या उपासनेचे महत्त्व
गुढीपाडव्याला सूर्यदेवाची विशेष पूजा केली जाते. गुढीपाडव्याला सूर्यदेवाची पूजा करणाऱ्यांना आरोग्य, चांगले आरोग्य आणि आनंद आणि समृद्धी मिळते असे मानले जाते.
