आवळा नवमी (किंवा अक्षय नवमी/धात्री नवमी) ही हिंदू धर्मातील एक महत्वाची तिथी आहे, जी कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील नवमीला साजरी केली जाते. ही तिथी दीपावलीनंतर येते आणि भगवान विष्णू व शिवाच्या कृपेचे प्रतीक मानली जाते. २०२५ मध्ये ही तिथी ३१ ऑक्टोबर २०२५ (शुक्रवार) रोजी साजरी केली जाईल. नवमी तिथी ३० ऑक्टोबर २०२५ रोजी सकाळी ८:२७ वाजता सुरू होईल आणि ३१ ऑक्टोबर रोजी सकाळी १०:०३ वाजता संपेल. उदयकालीन तिथी असल्याने पूजा व व्रत ३१ ऑक्टोबरलाच केले जाते.
आवळा नवमी कधी आहे? (तारीख आणि शुभ मुहूर्त)
२०२५ ची तारीख: ३१ ऑक्टोबर २०२५ (शुक्रवार).
तिथी कालावधी:
प्रारंभ: ३० ऑक्टोबर २०२५, सकाळी ८:२७ वाजता.
समाप्ती: ३१ ऑक्टोबर २०२५, सकाळी १०:०३ वाजता.
शुभ मुहूर्त पूजा-व्रतासाठी: सकाळी ६:०० ते १०:०० वाजेपर्यंत (उदयकालीन नवमी असल्याने ३१ ऑक्टोबरला पूर्ण दिवस शुभ).
नक्षत्र: अनुराधा (शुभ).
हा सण उत्तर भारतात (विशेषतः मथुरा-वृंदावनमध्ये) अधिक उत्साहाने साजरा केला जातो. मथुरा-वृंदावन परिक्रमा करणे हे विशेष पुण्यदायी मानले जाते.
आवळा नवमी कशी साजरी करतात?
आवळा नवमी ही मुख्यत्वे महिलांसाठी महत्वाची आहे. ती संतान सुख, आरोग्य आणि समृद्धीसाठी व्रत आणि पूजा करतात. पूजा आवळ्याच्या झाडाजवळ किंवा घरात केली जाते. पूजा विधी आणि परंपरा जाणून घ्या-
पूजा सामग्री: आवळ्याचे फळ/पाने- ९ किंवा ११, हळद, कुमकुम, चंदन, अक्षता, फुले, दूध, दही, वस्त्र (हिरवे किंवा पिवळे), धान्य, फळे, कपडे, पैसे
पूजा विधी (स्टेप बाय स्टेप):
सकाळी उठून शुद्ध स्नान करा. आंघोळीच्या पाण्यात आवळ्याचा रस किंवा पाने मिसळा.
जवळच्या आवळ्याच्या झाडाजवळ जा. जागा स्वच्छ करा. झाडाच्या मूळाभोवती हळदी-कुमकुम लावा. चंदन-फुलांचा लेप करा.
भगवान विष्णू आणि शिवाची पूजा करा. "ॐ नमो भगवते वासुदेवाय" किंवा "ॐ नमः शिवाय" मंत्र १०८ वेळा जपा. आवळ्याच्या झाडाला वस्त्र अर्पण करा.
उपवास ठेवा.
दान-पुण्य करा (आवळा, धान्य, कपडे). स्त्रिया संतान रक्षा आणि आरोग्यासाठी प्रार्थना करतात.
संध्याकाळी आरती करून व्रत उघडा. संध्याकाळी आवळ्याच्या झाडाखाली बसून भोजन करा (आवळा, दूध, फळे). कुटुंबासह "आवळी भोजन" (झाडाखाली जेवण) ही परंपरा आहे.
या दिवशी आवळा खाल्ल्याने सर्व रोग नष्ट होतात आणि आयुष्य वाढते. घरात आवळ्याचे पाने ठेवणे शुभ.
आवळा नवमीचे महत्त्व आणि उद्देश
कार्तिक शुक्ल नवमी ते पूर्णिमेपर्यंत भगवान विष्णू आवळ्याच्या झाडावर वास करतात. ही तिथी "अक्षय" (अमर) फलदायी आहे. या दिवशी केलेले दान, पूजा किंवा शुभ कार्यांचे पुण्य जन्म-जन्मांतर मिळते.
तसेच एक कथेप्रमाणे एकदा देवी लक्ष्मींनी आवळ्याच्या झाडाखाली तपश्चर्या केली. प्रसन्न होऊन विष्णू व शिव प्रकट झाले आणि त्यांना धन-सुख दिले. तेव्हापासून ही परंपरा सुरू. पद्म पुराण आणि स्कंद पुराणात आवळ्याची उत्पत्ती ब्रह्माजींच्या अश्रूंमधून झाली असे वर्णन आहे.
आरोग्य दृष्ट्या बघितल्यास आवळा विटामिन सीचा खजिना आहे. या दिवशी खाल्ल्याने रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते, पाप नष्ट होतात आणि आयुष्य वाढते.
उत्तर भारतात प्रमुख तसेच महाराष्ट्रातही आवळ्याच्या झाडाची पूजा होते.
आवळा नवमी हा सण निसर्गाशी (आवळा झाडाशी) जोडला जाणारा आणि अक्षय फलदायी दिवस आहे. ३१ ऑक्टोबरला या संधीचा लाभ घ्या – पूजा करा, दान द्या आणि आवळा खा.
