कथा- 'श्री गणेशाय नम:'
एकेकाळी भगवान विष्णूचा विवाह लक्ष्मीशी निश्चित झाला होता. लग्नाची तयारी सुरू झाली. सर्व देवतांना आमंत्रणे पाठवली गेली, परंतु गणेशाला आमंत्रण दिले गेले नाही, कारण काहीही असो.
आता भगवान विष्णूच्या मिरवणुकीला जाण्याची वेळ आली आहे. विवाह सोहळ्याला सर्व देवता त्यांच्या पत्नींसह आल्या होत्या. सर्वांनी पाहिले की गणेशजी कुठेच दिसत नाहीत. मग ते आपापसात चर्चा करू लागले की गणेशाला आमंत्रण नाही का? की स्वतः गणेश आला नाही? याचे सर्वांनाच आश्चर्य वाटले. तेव्हा सर्वांना वाटले की याचे कारण भगवान विष्णूंकडून विचारावे.
भगवान विष्णूंना विचारले असता त्यांनी सांगितले की आम्ही गणेशाचे वडील भोलेनाथ महादेव यांना आमंत्रण पाठवले आहे. गणेशजींना वडिलांसोबत यायचे असते तर ते आले असते, त्यांना वेगळे बोलावण्याची गरज नव्हती. दुसरी गोष्ट म्हणजे त्यांना दिवसभरात सव्वा मन मूग, सव्वा मन भात, सव्वा मन तूप आणि सव्वा मन लाडू लागतात. गणेशजी आले नाहीत तर हरकत नाही. दुस-याच्या घरी जाऊन इतकं खाणं पिणं बरं वाटत नाही.
ते इतकं बोलत होते की त्यांच्यापैकी एकाने सुचवलं की गणेश आला तरी त्याला द्वारपाल बनवून बसवतो म्हणजे ते घर सांभाळतील. कारणे ते उंदरावर बसून हळू चालत-चालत आले तर मिरवणुकीत खूप मागे राहातील असे सुचवेन. सर्वांना हा उपाय आवडला, त्यामुळे भगवान विष्णूंनीही त्याला संमती दिली.
मग काय व्हायचे होते... गणेशजी तिथे आले आणि त्यांची समजूत घातल्यावर त्यांना घराचा पहारा देण्यासाठी बसवले. मिरवणूक निघाली, तेव्हा नारदजींनी गणेशजी दारात बसलेले दिसले, म्हणून ते गणेशजींकडे गेले आणि त्यांच्या मुक्कामाचे कारण विचारले. गणेशजी म्हणू लागले की भगवान विष्णूंनी माझा खूप अपमान केला आहे. नारदजी म्हणाले की जर तुम्ही तुमची उंदरांची सेना पुढे पाठवली तर ती एक मार्ग खणून काढेल ज्यातून त्यांची वाहने पृथ्वीवर बुडतील, तेव्हा त्यांना तुम्हाला आदराने बोलावावे लागेल.
आता गणेशजींनी त्वरित आपली उंदरांची सेना पुढे पाठवली आणि सैन्याने जमीन पोकरली. तेथून मिरवणूक निघाली तेव्हा रथाची चाके पृथ्वीवर गेली. लाख प्रयत्न केले, पण चाके सुटली नाहीत. प्रत्येकाने आपापले उपाय केले, परंतु चाके बाहेर आली नाहीत, परंतु ठिकाणाहून तुटली. आता काय करावे हे कोणालाच कळत नव्हते.
तेव्हा नारदजी म्हणाले- गणेशजींचा अपमान करून तुम्ही काही चांगले केले नाही. त्यांना पटवून आणले तर तुमचे काम सिद्ध होऊन हे संकट टळू शकते. भगवान शंकरांनी आपला दूत नंदी पाठवला आणि तो गणेशजींना घेऊन आला. गणेशजींची आदरपूर्वक पूजा केली आणि त्यानंतर रथाची चाके बाहेर आली. आता रथाची चाके गेली, पण तुटलेली आहेत, मग त्यांची दुरुस्ती कोण करणार?
तेथे जवळच्या शेतात लोक काम करत होते, त्यांना बोलावण्यात आले. आपले काम करण्यापूर्वी त्यांनी ‘श्री गणेशाय नमः’ म्हणत गणेशाची आराधना सुरू केली. लवकरच खाटीने सर्व चाके ठीक केली.
मग खाती म्हणू लागली की हे देवांनो! तुम्ही आधी गणेशोत्सव साजरा केला नसेल किंवा पूजा केली नसेल, म्हणूनच हे संकट तुमच्यावर आले आहे. आम्ही अडाणी मुर्ख आहोत, तरीही आपण प्रथम गणेशाची पूजा करतो आणि त्याचे ध्यान करतो. तुम्ही लोक देव आहात, तरीही तुम्ही गणेशाला कसे विसरलात? आता जर तुम्ही श्रीगणेशाची जय म्हणत गेलात तर तुमची सर्व कामे होतील आणि कोणताही त्रास होणार नाही.
असे म्हणत तेथून मिरवणूक निघाली आणि भगवान विष्णूचा लक्ष्मीशी विवाह लावून सर्व सुखरूप घरी परतले. हे भगवान गणेशा! तुम्ही विष्णूंचे कार्य ज्या प्रकारे सिद्ध केले तसे तुम्हा आम्हा करो हीच विनंती.
अंगारक चतुर्थीच्या दुसर्‍या कथेनुसार, भारद्वाज मुनी आणि पृथ्वीपुत्र मंगल यांच्या कठोर तपश्चर्येने प्रसन्न होऊन चतुर्थी तिथीला गणपतीने त्यांना दर्शन दिले. गजाननाच्या वरदानामुळे, ज्या ग्रह आणि नक्षत्रांचा भाग आहे, मुनीकुमारांना या दिवशी मंगळाच्या रूपाने सूर्यमालेत स्थान मिळाले. मुनि कुमारांना हे वरदानही मिळाले की, जो कोणी मंगळवारी येणाऱ्या चतुर्थीला गणपतीचे व्रत करेल, तेव्हा त्याचे सर्व संकट आणि अडथळे दूर होतील. तेव्हापासून अंगारक चतुर्थीचे महत्त्व इतर चतुर्थींपेक्षा अधिक आहे.
तिसरी महत्त्वाची कथा
पूर्वी हिमाचलच्या कन्या पार्वतीने शिवाला पतीच्या रूपात प्राप्त करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली, परंतु शिव प्रसन्न झाले नाहीत, तेव्हा पार्वतीजींनी अनादी काळापासून अस्तित्वात असलेल्या श्री गणेशाचे ध्यान केले, त्यानंतर श्री गणेशजी आले. त्यांना पाहून पार्वती म्हणाली – मी शिवाची खूप तपश्चर्या केली, पण शिव प्रसन्न झाले नाहीत. हे संहारक, नारदांनी सांगितल्याप्रमाणे मला व्रताचा नियम सांगा. श्री गणेश म्हणाले, हे आई! श्रावण कृष्ण चौथच्या दिवशी व्रत करा, माझे व्रत पाळा आणि चंद्रोदयाच्या वेळी माझी पूजा करा.
षोडश उपाध्यादि पूजा करून पंधरा लाडू बनवा. सर्वप्रथम देवाला लाडू अर्पण करून दक्षिणा म्हणून त्यातून पाच लाडू ब्राह्मणांना द्या. पाच लाडू चंद्राला अर्घ्य देऊन अर्पित करा आणि स्वतः पाच लाडू ठेवा. सामर्थ्य नसल्यास क्षमतेनुसार नैवेद्य अर्पण करुन दह्यासोबत भोजन करा. प्रार्थना करून गणेशाचे विसर्जन करा, वस्त्र, दक्षिणा, अन्न इत्यादी गुरू ब्राह्मणाला द्या. अशा प्रकारे हे व्रत वर्षभर पाळावे.
एक वर्ष पूर्ण झाल्यावर श्रावण कृष्ण चौथचे उद्यान करावे. उद्यानात एकशे आठ लाडवांचा हवन करावा. केळ्याचं मंडप थाटावं. शक्तीनुसार पत्नीसह आचार्यांना दक्षिणा द्यावी. पार्वतीजींनी उपवास केला आणि शंकरांना पती म्हणून स्वीकारले. पूर्वी हे व्रत युधिष्ठिराने राज्य मिळावे म्हणून पाळले होते. हे व्रत धर्म, अर्थ आणि मोक्ष देणारे आहे.
