Chaturmas 2025: चातुर्मास हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा आध्यात्मिक कालावधी आहे, जो आषाढ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी (देवशयनी एकादशी) पासून सुरू होतो आणि कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी (देवउठनी एकादशी) पर्यंत चालतो. वैदिक पंचांगानुसार, चातुर्मास २०२५ मध्ये ६ जुलै पासून सुरू होईल आणि १ नोव्हेंबर २०२५ रोजी संपेल.
या काळात भगवान विष्णू क्षीरसागरात योगनिद्रेत जातात, आणि सृष्टीचे संचालन भगवान शिव करतात. हा कालावधी साधना, तपस्या आणि आत्मचिंतनासाठी विशेष मानला जातो.
चातुर्मासात काय करावे?
चातुर्मास हा आध्यात्मिक उन्नती आणि पुण्यप्राप्तीसाठी उत्तम काळ आहे. या दरम्यान हे कार्य करणे शुभ मानले जाते:
पूजा आणि जप
विष्णू सहस्रनाम, शिव चालीसा, रामायण, श्रीमद्भागवत गीता यांचे पठण करा.
शांत जागा निवडा आणि नियमित जपमाळ वापरून जप करा.
भगवान विष्णू आणि लक्ष्मी मातेची पूजा करा. तुळशीपत्र अर्पण करणे विशेष फलदायी आहे.
श्रावण महिन्यात भगवान शिव आणि पार्वती यांची पूजा विशेष महत्त्वाची आहे, कारण हा काळ भगवान शिवांना समर्पित आहे.
व्रत आणि उपवास
एकादशीचे व्रत पाळा, विशेषतः देवशयनी आणि देवउठनी एकादशी.
सात्त्विक आहार घेऊन उपवास करा. काही लोक एकवेळ जेवण किंवा फलाहार पाळतात.
दान आणि सेवा
गरजूंना अन्न, वस्त्र, पाणी किंवा सामर्थ्यानुसार दान करा.
तीर्थयात्रा, पवित्र नद्यांमध्ये स्नान आणि धार्मिक कार्यात सहभाग घ्या.
आत्मचिंतन आणि संयम
ब्रह्मचर्य पाळा, मन शुद्ध ठेवा आणि नकारात्मक विचार टाळा.
धार्मिक ग्रंथांचा अभ्यास करा आणि सत्संगात सहभागी व्हा.
शुभ योगांचा लाभ
2025 मध्ये चातुर्मासात सर्वार्थ सिद्धि योग, अमृत सिद्धि योग आणि चतुर्ग्रही योग (मिथुन राशीत सूर्य, बुध, गुरू आणि चंद्र) तयार होत आहेत. या काळात पूजा आणि जप करणे अनेक पटींनी फलदायी आहे.
चातुर्मासात काय करू नये?
चातुर्मासात भगवान विष्णू आणि इतर देवता योगनिद्रेत असतात, त्यामुळे शुभ कार्ये टाळली जातात-
मांगलिक कार्ये जसे विवाह, साखरपुडा, मुंडन, नामकरण, गृहप्रवेश, नवीन वाहन खरेदी, नवीन व्यवसाय सुरू करणे किंवा भूमिपूजन यासारखी शुभ कार्ये करू नयेत, कारण या काळात पूर्ण फल प्राप्त होत नाही.
आहारात मांसाहार, मासे, अंडी, कांदा, लसूण, मसालेदार अन्न, दही, मूळा, वांगी आणि हिरव्या पालेभाज्या यांचे सेवन टाळा. विशेषतः श्रावणात पालेभाज्या, भाद्रपदात दही, आश्विनात दूध आणि कार्तिकात कांदा-लसूण टाळावे. तामसिक आणि राजसिक भोजन टाळून सात्त्विक आहार घ्या.
वर्तन योग्य ठेवा. कोणाचाही अपमान करू नये, वाद-विवाद टाळावे आणि शांतता राखावी.
लांबच्या प्रवासापासून शक्यतो दूर रहा, कारण पावसाळ्यामुळे आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात.
इतर नियमात केस किंवा दाढी कापणे टाळा. काळे कपडे घालणे टाळा, कारण ते नकारात्मक ऊर्जा आकर्षित करू शकतात.
इतरांकडून अन्न स्वीकारू नये, परंतु गरजूंना दान द्यावे.
चातुर्मासाचे महत्त्व
चातुर्मास हा आत्मशुद्धी, संयम आणि भक्तीसाठी समर्पित काळ आहे. या काळात केलेले जप, तप आणि दान अक्षय पुण्य देतात. भगवान विष्णू राजा बलि यांना दिलेल्या वचनामुळे चार महिने पातालात योगनिद्रेत जातात, त्यामुळे शुभ कार्ये थांबतात. पावसाळ्यामुळे हवामान दमट असते, ज्यामुळे बॅक्टेरिया आणि आरोग्य समस्या वाढतात. त्यामुळे सात्त्विक जीवन आणि संयम पाळणे लाभदायक आहे.
