भारत स्वतंत्र झाला तेव्हा आपल्या देशाचा नकाशा पूर्णपणे वेगळा होता आणि भारतातील अनेक राज्ये सारखीच होती. पण हळूहळू ही राज्ये भाषा आणि प्रदेशाच्या आधारावर विभागली गेली आणि अशा प्रकारे भारतातील अनेक नवीन राज्ये निर्माण झाली. सध्या आपल्या देशात 29 राज्ये आहेत, ज्यांच्या स्वतःच्या भाषा आणि वेशभूषा आहेत. त्याच वेळी, भारतातील जवळजवळ सर्व राज्ये देखील दरवर्षी त्यांच्या राज्याचा स्थापना दिवस साजरा करतात आणि त्याच प्रकारे, महाराष्ट्रात, दरवर्षी मे महिन्यात स्थापना दिवस साजरा केला जातो.
महाराष्ट्र दिन कधी साजरा केला जातो Maharashtra Day Date
दरवर्षी 1 मे रोजी महाराष्ट्रातील लोक त्यांच्या राज्यात महाराष्ट्र दिन साजरा करतात. या दिवशी 1960 मध्ये महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाली आणि हे राज्य भारत देशाचे राज्य म्हणून ओळखले गेले. तेव्हापासून महाराष्ट्र शासनाकडून दरवर्षी महाराष्ट्र दिन साजरा केला जात होता. या दिवशी राज्यातील शाळा, विद्यापीठे आणि सरकारी कार्यालयांना या राज्य सरकारकडून सुट्टी दिली जाते.
महाराष्ट्र हे वेगळे राज्य कसे झाले? Hiostory of Maharashtra
भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यावर बहुतांश प्रांतीय राज्ये बॉम्बे प्रांतात विलीन करण्यात आली. त्यावेळी मुंबई प्रांतात गुजराती आणि मराठी भाषा बोलणारे लोक राहत होते. त्याचवेळी या भाषेच्या आधारे वेगळे राज्य निर्माण करण्याची मागणी जोर धरू लागली. गुजराती भाषेतील लोकांना स्वतःचे वेगळे राज्य हवे होते. त्याचवेळी मराठी भाषा बोलणारे लोक स्वत:साठी वेगळे राज्य निर्माण करण्याची मागणी करत होते. या दरम्यान देशात अनेक आंदोलनेही झाली आणि या चळवळींचा परिणाम म्हणून 1960 मध्ये मुंबई पुनर्रचना कायदा, 1960 अंतर्गत महाराष्ट्र राज्य आणि गुजरात राज्याची निर्मिती झाली. म्हणजेच महाराष्ट्र राज्य आणि गुजरात राज्य हे पूर्वी एकच राज्य म्हणून ओळखले जात होते.
वास्तविक अनेक राज्ये "राज्य पुनर्रचना कायदा" 1956 अंतर्गत निर्माण झाली. या कायद्याच्या आधारे कन्नड भाषा बोलणाऱ्या लोकांना म्हैसूर राज्य म्हणजेच कर्नाटक राज्य देण्यात आले. तेलुगू भाषेतील लोकांना आंध्र प्रदेश राज्य मिळाले. त्याच वेळी मल्याळम भाषेच्या लोकांना केरळ आणि तमिळ भाषेच्या लोकांना तामिळनाडू राज्य मिळाले. पण मराठी आणि गुजराती लोकांना स्वतःचे वेगळे राज्य मिळाले नाही. त्यानंतर या लोकांनी स्वत:साठी स्वतंत्र राज्याची मागणी करत अनेक आंदोलने सुरू केली.
1960 मध्ये जिथे एका बाजूला गुजरात राज्य निर्माण करण्यासाठी चळवळ सुरू झाली. त्याचवेळी महाराष्ट्र राज्याच्या मागणीसह संयुक्त महाराष्ट्र समितीची स्थापना करण्यात आली. 1 मे 1960 रोजी भारताच्या विद्यमान सरकारने बॉम्बे राज्याचे दोन राज्यांमध्ये विभाजन केले. मराठी भाषिक लोकसंख्येसाठी महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती झाली आणि गुजराती भाषिक लोकसंख्येसाठी गुजरात राज्याची निर्मिती झाली. पण त्याच दरम्यान या दोन राज्यांमध्ये बॉम्बेवरून भांडण सुरू झाले, जे मुंबई खूप चांगले प्रेक्षणीय ठिकाण आहे. जिथे महाराष्ट्र राज्यातील लोकांना मुंबई हा त्यांच्या राज्याचा भाग हवा होता, कारण तेथील बहुतांश लोक मराठी बोलत होते. त्याचवेळी मुंबईच्या प्रगतीत आपला जास्त हात असल्याचे गुजराती लोक म्हणाले. त्यामुळे तो त्यांच्या राज्याचा भाग असावा. पण शेवटी बॉम्बे महाराष्ट्राचा भाग बनला.
त्याच वेळी, जेव्हा भारत सरकारने गोवा राज्य पोर्तुगीजांपासून स्वतंत्र केले तेव्हा महाराष्ट्र राज्याला आपल्या राज्याचा एक भाग बनवायचा होता. परंतु गोव्यातील जनतेने स्वत:साठी स्वतंत्र राज्याची मागणी केली आणि त्यामुळे गोवा महाराष्ट्र राज्यात सामील होऊ शकला नाही. गोव्यातही खूप चांगली आणि सुंदर ठिकाणे आहेत.
महाराष्ट्र दिन कसा साजरा केला जातो Maharashtra Day celebration
महाराष्ट्र दिनाचा दिवस विशेष व्हावा यासाठी राज्य शासनातर्फे येथे अनेक प्रकारचे सोहळे आयोजित केले जातात. हा दिवस खास बनवण्यासाठी राज्य सरकार अनेक ठिकाणी कार्यक्रम आयोजित करते, ज्यामध्ये मराठी संस्कृतीची झलक पाहायला मिळते. याशिवाय राज्य सरकारतर्फे या दिवशी परेडही काढण्यात येते. दरवर्षी ही परेड शिवाजी पार्कमध्ये आयोजित केली जाते. एवढेच नाही तर शिवाजी पार्कमध्ये दरवर्षी या दिवशी राज्यपालांचे भाषणही केले जाते.
त्याचवेळी या राज्याच्या स्थापनेसाठी ज्यांनी योगदान दिले त्या लोकांना श्रद्धांजली वाहण्यासाठी दरवर्षी राज्याचे मुख्यमंत्री 'हुतात्मा चौक'ला भेट देतात. वास्तविक महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीच्या आंदोलनात शहीद झालेल्या लोकांच्या स्मरणार्थ हा चौक बांधण्यात आला आहे. याशिवाय या दिवशी राज्यात मद्यविक्री होत नाही.
शाळांमध्येही विशेष कार्यक्रम आयोजित केले जातात
शालेय विद्यार्थ्यांना या दिवसाचे महत्त्व कळावे यासाठी विविध कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. एवढेच नाही तर मुले या दिवशी अनेक प्रकारचे नृत्य आणि गाणी सादर करतात. त्याचबरोबर राज्यातील शाळांव्यतिरिक्त महाविद्यालये आणि शासकीय कार्यालयांमध्येही अनेक प्रकारचे उत्सव आयोजित केले जातात. मात्र या दिवशी राज्य सरकारकडून सुट्टी दिली जाते. म्हणूनच हे सर्व कार्यक्रम एक दिवस अगोदर केले जातात.
महाराष्ट्र राज्याबद्दल मनोरंजक माहिती Interesting Facts About Maharashtra
देशातील तिसरे सर्वात मोठे राज्य
महाराष्ट्र राज्याचे भौगोलिक क्षेत्र 307,713 किमी इतके पसरले आहे. भारतातील राज्यांमधील क्षेत्रफळाच्या आधारावर हे राज्य तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. या राज्यापूर्वी राजस्थान आणि मध्य प्रदेश ही क्षेत्रफळाच्या आधारावर भारतातील सर्वात मोठी राज्ये आहेत.
महाराष्ट्र राज्याच्या शेजारची राज्ये
महाराष्ट्र राज्याचा दक्षिण भाग कर्नाटक राज्याला लागून आहे. त्याच वेळी या राज्याचा आग्नेय भाग आंध्र प्रदेश आणि गोवा राज्याच्या सीमेला लागून आहे. याशिवाय महाराष्ट्र राज्याचा उत्तरेकडील भाग मध्य प्रदेश राज्याला जोडलेला आहे आणि राज्याच्या पश्चिमेला अरबी समुद्र आहे.
महाराष्ट्र विधानसभा
भारताच्या राजकारणात या राज्याची भूमिका महत्त्वाची आहे. या राज्यात विधानसभेच्या एकूण 228 जागा आहेत. त्याच वेळी, लोकसभेच्या 543 जागांपैकी 48 जागा या राज्याच्या आहेत आणि या राज्यात राज्यसभेच्या 19 जागा आहेत.
