‘महाराष्ट्र भूषण’ पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे यांचा जन्म 8 नोव्हेंबर 1919 रोजी मुंबईत झाला. तसेच आज, ८ नोव्हेंबर रोजी मराठी साहित्य, नाटक आणि संगीत क्षेत्रातील अष्टपैलू कलाकार पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे (पु. ल. देशपांडे), ज्यांना स्नेहाने पुलं म्हणून ओळखले जाते, यांची १०६वी जयंती साजरी होत आहे.
महाराष्ट्राचे लाडके व्यक्तिमत्त्व असलेले पुलं हे विनोदी लेखक, नाटककार, अभिनेते, दिग्दर्शक, संगीतकार आणि वक्ते म्हणून अविस्मरणीय ठरले आहे. त्यांच्या लेखणीने आणि अभिनयाने कित्येक पिढ्यांना खळखळून हसवले आणि जीवनाचे सुंदर पैलू शिकवले.
जीवन परिचय
पु. ल. देशपांडे यांचा जन्म ८ नोव्हेंबर १९१९ रोजी मुंबईतील गावदेवी भागात गौड सारस्वत ब्राह्मण कुटुंबात झाला. पार्ले टिळक विद्यालयातून त्यांनी प्राथमिक शिक्षण घेतले, नंतर पुण्याच्या फर्ग्युसन महाविद्यालयात आणि सांगलीच्या विलिंग्डन महाविद्यालयात उच्च शिक्षण. लहानपणापासूनच त्यांना वक्तृत्वाची आवड होती आणि वयाच्या १२व्या वर्षी स्वतःची भाषणे लिहिण्यास सुरुवात केली. तसेच १९४६ मध्ये सुप्रसिद्ध अभिनेत्री सुनीता देशपांडे यांच्याशी विवाह झाला. दोघांनी एकत्र अनेक नाटके आणि चित्रपट केले.
योगदान
पुलं हे बहुआयामी प्रतिभावान होते. त्यांनी साहित्य, नाट्य, चित्रपट आणि संगीत या क्षेत्रांत अमूल्य योगदान दिले. तसेच जवळपास ४० पुस्तके लिहिली, ज्यात बटाट्याची चाळ, असा मी असामी, व्यक्ती आणि वल्ली, नसती उठाठेव, गोळाबेरीज ही गाजली. त्यांचे प्रवासवर्णन पूर्वरंग आणि अपूर्वाई हे क्लासिक मानले जातात. तसेच तुझं आहे तुजपाशी, अंमलदार, सुंदर मी होणार, तीन पैशाचा तमाशा, फुलराणी ही नाटके लिहिली आणि दिग्दर्शित केली. इंग्रजी नाटकांचे मराठीत उत्तम अनुवादही केले. १०१ वी कास धडक, बटाट्याची चाळ, गोष्ट एक पेंगळखानाची यांसारखे चित्रपट लिहिले आणि दिग्दर्शित केले. तसेच त्यांनी आकाशवाणीवर नाटिकांमध्ये काम, कुमार गंधर्वांसारख्या संगीतकारांसोबत सहकार्य केले. त्यांचे एकांकिका सादरीकरण जगप्रसिद्ध आहे.तसेच १९६५ मध्ये पु. ल. देशपांडे प्रतिष्ठान स्थापन करून सांस्कृतिक उपक्रमांना चालना दिली.
त्यांच्या सहृदय जीवनदृष्टीने मध्यमवर्गीय समाजाचे जिवंत चित्रण केले, ज्यात विनोद आणि गहनता यांचा समतोल होता. चार्ली चॅप्लिन आणि रवींद्रनाथ टागोर यांचा प्रभाव त्यांच्या कार्यात दिसतो.
पु. ल. देशपांडे यांचे १२ डिसेंबर २००० रोजी पुण्यात हृदयविकाराने निधन झाले.
Edited By- Dhanashri Naik
