डॉ. सुनील खोसा, 66 वर्षांचे जम्मू विद्यापीठ येथून सेवानिवृत्त प्राध्यापक... श्रीनगरमधून आपल्या कुटुंबासह पलायन केल्यानंतर आता 35 वर्षांपासून जम्मू येथे राहतात. वेबदुनियाने त्याच्याशी त्या भयंकर दिवसाबद्दल विचारले जेव्हा त्याचे घर सुटले...
सुनील खोसा सांगतात की, 1990 मध्ये जे घडले त्याची स्क्रिप्ट 1965 मध्येच ठरली होती, जेव्हा पाकिस्तानसोबत युद्ध झाले तेव्हा जम्मू-काश्मीरमध्ये त्या युद्धाच्या शोकांतिकेला सामोरे जावे लागले. त्या काळापासून क्रूरता, शोकांतिका आणि अत्याचाराच्या सर्व मर्यादा ओलांडताना आम्ही आपल्या डोळ्यांनी बघितल्या.
आपण 1947 मध्ये स्वतंत्र झालो आहोत असे वाटायचे, पण हे अजिबात खरे नाही. काश्मीरच्या श्रीनगरमध्ये जिथे मी माझ्या कुटुंबासह राहत होतो, तिथे आमच्यासाठी पोलीस नव्हते, प्रशासन नव्हते आणि दिल्लीत सरकार नव्हते.
1990 मध्ये काश्मीरमधून पळून जाऊन श्रीनगरला आलेले डॉ. सुनील खोसा यांनी वेबदुनियाला आपला भूतकाळ सांगितला तेव्हा ते अनेक वेळा रडले.
ते म्हणतात, त्या काळात आमच्या परिसरात मुस्लिमांची संख्या जास्त होती, हिंदू आणि शीख लोकांची संख्या फारच कमी होती. वयाच्या आठव्या वर्षापासून मी काश्मीर जाळण्याची आणि काश्मिरी पंडितांना त्यांच्या घरातून हाकलून देण्याची दृश्ये पाहू लागलो.
भारताने पाकिस्तानविरुद्ध क्रिकेट सामना जिंकला की आमच्या रात्री वाया जायच्या. आमच्या घरांवर दगडफेक व्हायची, आम्हाला पाहताच रस्त्यावर शिवीगाळ करत होते.
मी तरुण होयपर्यंत श्रीनगरमध्ये अशी परिस्थिती होती की सगळीकडे 'काश्मीर की आझादी'चे नारे बुलंद होत गेले. रेडिओवर 'काश्मीरच्या आझादी'ची गाणी वाजत असत. लोक रस्त्यावर उतरून स्वातंत्र्याचा नारा देत असत. दहशत पसरवत होते.
एक दिवस असा आला की मशिदींमधून जाहीर घोषणा होते की तुमचा धर्म बदला किंवा तुमच्या कवटीत गोळी खाण्यास तयार राहा. तो दिवसही आला, जेव्हा काश्मीर आणि श्रीनगरच्या सुंदर मैदानात काश्मीरच्या स्वातंत्र्यासाठी रस्त्यावर रक्त वाहू लागले.
'हिट लिस्ट' बनवून हत्याकांड झाले
मशिदींतील लोकांना मारण्यासाठी 'हिटलिस्ट' तयार केली जाऊ लागली. त्यानंतर त्यांना शोधून- शोधून मारण्यात आले.
काही शेतात, कोठारांमध्ये आणि बागांमध्ये तर काही त्यांच्या घराच्या अंधाऱ्या खोल्यांमध्ये लपले. पण सर्वांना शोधून मारले. माझ्या गल्लीतच माझ्या समोर तीन लोक मारले गेले होते, त्यात एक लहान मुलगा होता. तो म्हणत असे की अल्लाहचा आदेश आहे, जिथे काफिर, हिंदू, पंडित दिसतील, त्याला मारून टाका.
दुःखाची गोष्ट म्हणजे आमच्या शेजारी राहणाऱ्या मुस्लिम कुटुंबांनीही या दहशतवाद्यांना स्वातंत्र्यासाठी मदत केली. जे माझ्यासोबत वर्षानुवर्षे राहिले, ज्यांनी माझ्यासोबत काम केले आणि अनेक वर्षे शेजारी राहिलो, त्यांनीही आम्ही कुठे लपून बसलो हे सांगितले.
कुणी तांदळाच्या पोत्यात लपवल्यावर शेजारचे मुस्लिम कुटुंब हातात तांदळाचे दाणे घेऊन त्यांच्यासमोर पसरायचे आणि आपण कुठे लपलो आहोत हे गुपचुप सांगायचे.
डॉ सुनील खोसा सांगतात की आमच्या परिसरात हिंदूंची पाच घरे होती. मी तिथून जम्मूला पळून गेलो, बाकीचे कुठे गेले ते मला माहीत नाही. त्या काळात दहशतवाद हा शब्द फारसा वापरला जात नव्हता, पण काम सर्व दहशतवाद्यांसारखे होते, जो कोणी भारताच्या बाजूने होता, ते त्यांना त्रास देत असे. अगदी लहान मुलंही स्वातंत्र्य मागायची. त्यांना शिकवण दिली गेली होती की ब्राह्मण जिथे दिसले तिथे त्यांना मारून टाका, हे अल्लाचे काम आहे, ते पूर्ण केल्यास स्वर्गात जाशील आणि हूर मिळेल. ते आम्हाला इंडियन डॉग म्हणायचे आणि अनेकांना मारायचे.
पोलिस- सरकार कोणीच नव्हतं: हा तो काळ होता जेव्हा आमच्यासाठी पोलिस नव्हते आणि सरकार नव्हते. स्थानिक प्रशासन देखील नव्हतं आणि कोणीही ऐकणारं नव्हतं.
मी माझ्या डोळ्यांनी पाहिलं आणि माझ्या कुटुंबासोबत हे सगळं भोगत राहिलो. मी भाग्यवान होतो कारण मी श्रीनगरमधून पळून जम्मूला येऊ शकलो. आपल्या दोन मुलं, बायको आणि आई-वडील यांच्यासोबत. रात्रभरात मला कुटुंबासह पळून जावे लागले. ज्यांच्या बागा होत्या त्या उध्वस्त झाल्या.
आज मला जम्मूमध्ये 35 वर्षे पूर्ण झाली आहेत. भारतीय लष्कर आपल्याला वाचवेल असे आम्हाला वाटले होते, पण तो केवळ भ्रम होता. जम्मूला आलो, पण परतीचा मार्ग नव्हता. त्या वर्षी मी हजारो लोकांना रस्त्यावर येताना पाहिले. ज्यांच्या बागा उरल्या, शेती होती, ते सगळे बेघर झाले. अनेकांचा खून झाला. किमान 4 लाख लोक पळून गेले, किती मरण पावले माहीत नाही.
आमचा भूतकाळही हिरावून घेतला: श्रीनगरमध्ये माझे 32 खोल्यांचे 4 मजली घर होते. मी श्रीनगरमध्ये काम करायचो. शिकवायाचो. सर्व काही सोडून आलो. स्वतःचे घर, माझा वारसा आणि माझी मुळ सोडावी लागली. आज 35 वर्षांनंतरही माझ्या स्वप्नात घर येते. त्याशिवाय माझ्या आयुष्यात काहीही नाही, असा सवाल काश्मीरच्या स्वातंत्र्यप्रेमींनी न केवळ रक्त सांडले, घरे जाळली आणि सर्व काही लुटून आमचा भूतकाळही हिरावून घेतला.
परतीचा कोणताही मार्ग नव्हता: मी जम्मूमध्ये लहान-सहान काम केले. मुलांच्या शाळेची फी जमा करण्यासाठी लोकांकडे पैसे मागितले. 26 जानेवारी 1990 रोजी माझे 32 खोल्यांचे घर जाळले. अशी अनेक घरे आमच्या डोळ्यासमोर जमीनदोस्त झाली आणि जाळली गेली.
बाळासाहेब ठाकरेंची भेट घेलती तेव्हा त्यांनी आमच्या मुलांना शाळेत प्रवेश दिला. बाळासाहेब ठाकरे यांना स्वर्ग लाभो, त्यांची मुले हजारो वर्षे जगू दे. राज्यपाल जगमोहन यांनी आम्हाला मदत केली.
'काश्मीर फाइल्स': मी 66 वर्षांचा झालो आहे. मी जम्मू विद्यापीठातून निवृत्त झालो आहे. आता मी प्रायव्हेट शिकवतो, कोचिंग करतो. मी काश्मीर फाइल्स बघितली आहे. हा चित्रपट विध्वंस आणि शोकांतिकेच्या हजारो दृश्यांचे एक प्रस्तुतीकरण आहे.
आम्ही हजारो आणि लाखो दृश्ये अनुभवली आणि भोगली. अडीच तासांच्या या चित्रपटात आणखी किती दाखवणार, पण जेवढे दाखवले, ते सर्व सत्य आहे, पण हजारो शोकांतिकादृश्य अजून बघायचे आहे.
मी फक्त एवढेच सांगू इच्छित आहे की आमचे पंतप्रधान यांना उदंड आयुष्य लाभो... बाळासाहेब ठाकरे आणि हे नसतं तर आमचं काय झालं असतं?
