जागतिक पुस्तक आणि कॉपीराइट दिन 2024: 23 एप्रिल रोजी साजरा केला जातो. जागतिक पुस्तक आणि कॉपीराइट दिन हा आंतरराष्ट्रीय पुस्तक दिन म्हणूनही ओळखला जातो. पुस्तकांचे वाचन, लेखन, अनुवाद, प्रकाशन आणि कॉपीराइट यांचे महत्त्व दर्शविण्यासाठी हा दिवस खास साजरा केला जातो. हा वार्षिक कार्यक्रम संयुक्त राष्ट्र शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना ( UNESCO ) द्वारे आयोजित केला जातो .
जागतिक पुस्तक आणि कॉपीराइट दिन साजरा करण्यामागील उद्देश म्हणजे पुस्तक वाचण्याचा आनंद लोकांपर्यंत पोहोचवणे. हा उद्देश डोळ्यासमोर ठेवून यंदाची थीम निवडण्यात आली आहे. सध्या हा कार्यक्रम इंग्लंड आणि आयर्लंड वगळता जगातील 100 देशांमध्ये आयोजित केला जातो. स्थानिक कारणास्तव, हा कार्यक्रम 3 मार्च रोजी इंग्लंड आणि आयर्लंडमध्ये होतो.
इतिहास -
दरवर्षी UNESCO द्वारे जागतिक पुस्तक आणि कॉपीराइट दिन आयोजित केला जातो. तो पहिल्यांदा 23 एप्रिल 1995 रोजी साजरा करण्यात आला. युनेस्कोने विल्यम शेक्सपियर आणि मिगेल सर्व्हंटेस सारख्या लेखकांना आदर देण्यासाठी 23 एप्रिल ही तारीख निवडली होती, परंतु प्रत्यक्षात हा दिवस पहिल्यांदा 1922 मध्ये स्पॅनिश लेखक व्हिसेंट क्लेव्ह आंद्रेस यांनी मिगुएल सर्व्हंटेस यांना स्मरण आणि सन्मान देण्यासाठी वापरला होता. 23 एप्रिल 1995 रोजी पॅरिसमध्ये झालेल्या UNESCO जनरल कॉन्फरन्ससाठी नैसर्गिक निवड. या दिवशी, जगभरातील पुस्तके आणि लेखकांना श्रद्धांजली वाहण्याची आणि प्रत्येकाला पुस्तके उपलब्ध करून देण्यासाठी प्रोत्साहित करण्याची प्रतिज्ञा घेतली जाते.मध्ययुगीन काळात, 23 एप्रिल रोजी प्रियकर त्याच्या प्रेयसीला गुलाबाचे फूल देत असे आणि प्रेयसी प्रतिसादात तिच्या प्रियकराला एक पुस्तक द्यायची. अशा फुलाच्या बदल्यात पुस्तक देण्याची परंपराही त्या काळी प्रचलित होती. 23 एप्रिल हा दिवस साहित्य क्षेत्रात खूप महत्त्वाचा आहे कारण ही तारीख साहित्य क्षेत्राशी निगडित अनेक व्यक्तिमत्त्वांचा जन्म किंवा मृत्यू दिवस आहे.
उदाहरणार्थ, 1616 मध्ये 23 एप्रिल रोजी सर्व्हंटेस, शेक्सपियर आणि गार्सिलासो डी लावागा, मेरीसे ड्रियन, के. व्लादिमीर नोबोकोव्ह, जोसेफ प्ला आणि मॅन्युएल सेगिया यांच्या जन्म/मृत्यूची तारीख म्हणून लॅक्टनेस ओळखले जाते. विल्यम शेक्सपियरची जन्म आणि मृत्यूची तारीख देखील 23 एप्रिल होती. त्यामुळे जागतिक पुस्तक आणि कॉपीराइट दिनाचे आयोजन करण्यासाठी 23 एप्रिल हा दिवस एका विशिष्ट विचारधारेखाली निवडण्यात आला.
महत्त्व-
या दिवशी, पुस्तक उद्योगातील तीन प्रमुख क्षेत्रांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या युनेस्को आणि आंतरराष्ट्रीय संस्था - प्रकाशन, पुस्तक विक्रेते आणि ग्रंथालये दरवर्षी 23 एप्रिलपासून एका वर्षाच्या कालावधीसाठी वर्ल्ड बुक कॅपिटलची निवड करतात. मेक्सिकन शहर ग्वाडालजारा 2022 साठी वर्ल्ड बुक कॅपिटल म्हणून निवडले गेले आहे. वर्षभर अनेक कार्यक्रम होतील ज्यात सामाजिक बदल घडवून आणण्यासाठी, हिंसाचाराचा मुकाबला करण्यासाठी आणि शांततेची संस्कृती निर्माण करण्यासाठी पुस्तके आणि वाचनाची भूमिका यावर लक्ष केंद्रित केले जाईल.पुस्तके हे ज्ञान आणि नैतिकतेचे संदेशवाहक, अभेद्य संपत्ती, विविध संस्कृतींची खिडकी आणि चर्चेचे साधन म्हणून काम करतात आणि भौतिक संपत्ती म्हणून पाहिले जातात. यामुळे सर्जनशील कलाकारांची मालकीही सुरक्षित आहे. यानिमित्त आयोजित केलेल्या जनजागृती कार्यक्रमाचा समाजावर सकारात्मक परिणाम होत आहे.
