गुरुदेव श्री श्री रविशंकर
भारतातील गुरु-शिष्य परंपरेशी संबंधित एक अनोखी संकल्पना आहे. गुरु नेहमीच शिष्याच्या यशाची इच्छा करतो आणि शिष्य गुरुच्या विजयाची इच्छा करतो. शिष्य गुरुच्या विजयाची इच्छा करतो. हे एक चांगले लक्षण आहे कारण जर शिष्याला असे वाटत असेल की तो गुरुपेक्षा जास्त जाणतो, तर त्याचा अर्थ असा की त्याचे शिक्षण थांबले आहे आणि त्याच्या ज्ञानाला त्याच्या अहंकाराने नष्ट केले आहे.
शिष्याला माहित असते की जरी त्याचे लहान मन जिंकले तरी त्याला दुःख सहन करावे लागेल, परंतु जर शिक्षक जिंकला तर तो ज्ञानाचा विजय आहे, जो सर्वांना फक्त चांगुलपणा आणि आनंद देईल. एक महान शिक्षक हे समजतो की शिष्य कुठून येत आहे आणि त्याला प्रत्येक पावलावर कसे मार्गदर्शन करावे. उदाहरणार्थ, भगवान श्रीकृष्ण एक अद्भुत शिक्षक होते! त्यांनी अर्जुनाला जीवनाचे अंतिम ध्येय साध्य करण्यासाठी प्रत्येक पावलावर मार्गदर्शन केले. सुरुवातीला अर्जुन खूप गोंधळलेला होता. जेव्हा एखादा शिष्याचा विकास होतो तेव्हा तो त्याच्या संकल्पनांना भंगलेले पाहून गोंधळून जातो.
विद्यार्थी म्हणून, सर्वप्रथम तुम्ही शिकता की सूर्य पूर्वेकडून उगवतो. नंतर त्याला ग्रहांबद्दल आणि सूर्याभोवती त्यांच्या हालचालींबद्दल सांगितले जाते. अशा प्रकारे प्रत्येक टप्प्यावर त्याची मनातील धारणा मोडली देखील जाते आणि नवीन देखील तयार होते. महान शिक्षक ही प्रक्रिया समजून घेतात. ते विद्यार्थ्याला कोणत्याही एका विचारसरणीला चिकटून राहू देत नाहीत, कारण प्रत्येक विश्वास हा अंतिम ध्येयाकडे जाणारा एक पाऊल आहे.
आणि या विश्वासांना तोडणे हा पुढील पायरीवर पोहोचण्याचा मार्ग आहे. एक चांगला शिक्षक विद्यार्थ्याला त्याचे गोंधळ दूर करण्यास मदत करतो आणि कधीकधी आवश्यकतेनुसार अधिक गोंधळ निर्माण करतो.
मला आठवतंय, माझ्या लहानपणी आमच्याकडे एक सामाजिक शास्त्राची शिक्षिका होती जी खूप छान होती आणि सर्वांना तिच्या वर्गात राहायला खूप आवडत असे, पण विद्यार्थ्यांना तिच्या परीक्षेत खूप कमी गुण मिळायचे. याउलट, आमच्याकडे एक अतिशय कडक भौतिकशास्त्राची शिक्षिका होती आणि विद्यार्थी तिला घाबरायचे, पण सर्वांना त्यांच्या परीक्षेत खूप चांगले गुण मिळायचे. उत्तम शिक्षकांना प्रेम आणि कडकपणा यांच्यात योग्य संतुलन कसे शोधायचे हे माहित असते. काही मुले बंडखोर असतात. त्यांना अधिक शारीरिक संपर्क, प्रोत्साहन आणि पाठीवर थाप देण्याची आवश्यकता असते. त्यांना प्रेम आणि काळजी आणि आपलेपणाची भावना असणे आवश्यक असते. दुसरीकडे, कधीकधी शिक्षक लाजाळू मुलांशी थोडे कडक असू शकतात. त्यांचे ध्येय त्यांना बोलण्यास मदत करणे असते.
बऱ्याचदा, उलट असते. शिक्षक बंडखोर मुलांशी कडक असतात आणि लाजाळू मुलांशी सौम्य असतात. नंतर हे वर्तन कायम राहते. शिक्षकाने त्यांच्या वागण्यात कठोर आणि सौम्य असले पाहिजे; अन्यथा, ते विद्यार्थ्याला ज्या दिशेने जायचे आहे त्या दिशेने मार्गदर्शन करू शकणार नाहीत.
शेवटी, शिक्षणाचे उद्दिष्ट केवळ ज्ञान देणे नाही तर विद्यार्थ्यांचे शरीर आणि मन सर्वांगीण विकसित करणे आहे. मुलांना सामायिकरण, काळजी घेणे, अहिंसा आणि आपलेपणाची भावना विकसित करणे यासारखी मूल्ये देखील शिकवली पाहिजेत.
देशाचे भविष्य घडवण्यात शिक्षकांची नेहमीच मोठी भूमिका असते. त्यांनी आपल्या देशात शांतता आणि प्रगती आणण्यासाठी एकत्र काम केले पाहिजे. देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात, शिक्षकांनीच परिवर्तनाची लाट आणली. त्यांनी संपूर्ण देशाला प्रेरणा देण्याची जबाबदारी घेतली. आजही शिक्षकांनी मुलांना प्रेरणा दिली पाहिजे.
मुले ही रिकाम्या पारदर्शक भांड्यांसारखी असतात; तुम्ही त्यांना जे काही ज्ञान द्याल ते ते प्रतिबिंबित करतील आणि त्यानुसार वागतील. जर तुम्ही त्यांना भीती आणि चुकीच्या विचारांनी भरले तर ते त्यानुसार वागतील. परंतु जेव्हा तुम्ही त्यांना चांगले आदर्श आणि चांगली मूल्ये द्याल तेव्हा ते मोठे होऊन आदर्श आणि जबाबदार नागरिक बनतील. आपण स्वतः जेव्हा ते आदर्श आणि गुण आत्मसात करतो आणि त्यांचे पालन करतो तेव्हाच आपण एखाद्याला आदर्श देऊ शकतो. म्हणूनच, शिक्षक जे शिकवतात ते त्यांच्या जीवनात आचरणात आणणे खूप महत्वाचे आहे.
