येन बद्धो बली राजा दानवेन्द्रो महाबल:।
तेन त्वां अभिबद्धनामि रक्षे मा चल मा चल।।
प्राचीन काळातील वैदिक ऋषी रक्षाबंधन साजरा करण्यासाठी वैदिक राखी बनवताना हा मंत्र म्हणायचे. जर तुम्ही या मंत्राचे भाषांतर केले तर त्याचा सरळ अर्थ असा आहे:
-मी तुम्हाला त्याच रक्षासूत्राने (राखीने) बांधत आहे ज्याने महाबली, महादानी राजा बळी बांधला होता. हे रक्षासूत्र, तू हालचाल करू नकोस, तर स्थिर राहा.
हे रक्षासूत्र पुजारी राजाला, ब्राह्मण यजमानाला, बहिणी भावाला, आई मुलाला आणि पत्नी पतीला बांधू शकते.
तर जर तुम्हाला असा प्रश्न पडला असेल की ‘पत्नी तिच्या पतीला राखी बांधू शकते का?’, तर उत्तर आहे - होय, पत्नी तिच्या पतीला राखी बांधू शकते. आणि फक्त पती-पत्नीच का? मुलगी तिच्या वडिलांना आणि जोडप्यांनाही राखी बांधता येते. हे फक्त कारण राखी हा संरक्षणाचे वचन व्यक्त करणारा धागा आहे. तो त्या दोघांच्या नातेसंबंधातील शक्यतांमध्ये जात नाही. आणि मनोरंजक म्हणजे, हे सिद्ध करण्यासाठी अनेक कथा आहेत.
पहिली गोष्ट म्हणजे इंद्र आणि त्याची पत्नी इंद्राणी यांची. वैदिक काळात देवता राक्षसांशी युद्ध करत होते. युद्ध देवतांसाठी चांगले चालले नव्हते कारण ते हरत होते. तेव्हा इंद्र काळजीत पडले कारण त्यांना माहित होते की जर राक्षस युद्ध जिंकले तर ते पृथ्वीसाठी चांगले होणार नाही. म्हणून त्यांनी स्वतः युद्धात उतरण्याचा निर्णय घेतला.
त्या वेळी, त्यांची पत्नी इंद्राणी यांना पतीची काळजी वाटली आणि त्यांनी एक ताबीज तयार केले आणि ते इंद्र यांच्या मनगटावर बांधले. असे म्हणतात की, इंद्राने युद्ध जिंकले आणि तेव्हापासून ते ताबीज रक्षासूत्र म्हणून ओळखले जाऊ लागले. रक्षाबंधनाच्या दिवशी बहीण आपल्या भावाला रक्षासूत्र बांधते, परंतु प्रचलित मान्यतेनुसार, पत्नीही तिच्या पतीला राखी बांधू शकते. शास्त्रांमध्ये असे नमूद आहे की भावाव्यतिरिक्त, राखी पतीला, वडील आणि पुतण्याला बांधता येते.
दुसरी कथा- ही कथा प्राचीन काळाची आहे. एका बलाढ्य राज्याचा शासक अलेक्झांडर सर्वांना माहिती आहे. मध्य आशियातील बराचसा भाग जिंकल्यानंतर, अलेक्झांडरने इ.स.पूर्व ३२९ च्या सुमारास भारतावर आक्रमण करण्याचा निर्णय घेतला होता. तथापि, त्याची पत्नी पोरसला घाबरत होती, ज्या राजाशी अलेक्झांडर लढणार होता.
रोक्सानाला माहित होते की पोरस किती शूर आहे, म्हणून तिने त्याला राखी पाठवण्याचा निर्णय घेतला कारण त्याने अलेक्झांडरला युद्धभूमीवर मारणार नाही असे वचन दिले होते. आख्यायिका अशी आहे की हायडास्पेसच्या युद्धाच्या वेळी, अलेक्झांडर पोरससमोर पडला आणि पोरसला त्याला मारण्याची संधी मिळाली. तथापि त्याने राखीचे महत्त्व मान्य केले आणि अलेक्झांडरला मारण्यापासून परावृत्त केले. नंतर पोरस युद्ध हरला परंतु अलेक्झांडरने त्याचा शौर्याने सन्मान केला, जो त्याच्या शौर्याने प्रभावित झाला.
तिसरी कथा- ही कथा मध्ययुगीन काळातील आहे जेव्हा मुघल भारतात राज्य स्थापन करण्याचा प्रयत्न करत होते. हुमायू उत्तर भारतावर हल्ला करत असताना, देशाच्या वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळे राजे आणि सुलतानांचे राज्य होते. त्यावेळी गुजरात बहादूर शाह यांच्या ताब्यात होते. शाह आपला प्रभाव वाढविण्यासाठी चित्तोरवर आक्रमण करण्याची धमकी देत होता.
हे लक्षात येताच, राणा सांगा यांची पत्नी राणी कर्णावती यांनी हुमायूला चित्तूरचे रक्षण करण्यासाठी एक संदेश देऊन राखी पाठवली. हुमायूने तिला मदत करण्याचे मान्य केले असले तरी मदत उशिरा झाली होती कारण शाह हुमायू पोहोचेपर्यंत चित्तोरवर हल्ला झाला होता. कर्णावतीने जौहर केला परंतु हुमायूने तिचा मुलगा विक्रमजीत याला राज्य परत मिळावे याची खात्री केली.
या कथा सिद्ध करतात की राखीचा सण कोणत्याही बंधनाला नसतो. राखी म्हणजे संरक्षणाचे वचन आहे जे कोणीही कोणालाही देऊ शकते.
