महाराष्ट्रातील शालेय शिक्षणात एक मोठे बदल घडवणारे 'निपुण महाराष्ट्र अभियान' कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आधारित चाचणी प्रणालीच्या मदतीने १४ लाख विद्यार्थ्यांपर्यंत यशस्वीरित्या पोहोचले आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांच्या मूलभूत वाचन आणि संख्याज्ञान कौशल्यांमध्ये लक्षणीय सुधारणा दिसून येत असून, राज्याच्या शिक्षण क्षेत्रात एक नवा अध्याय लिहिला जात आहे.
AI-आधारित चाचणी प्रणालीची भूमिका
या अभियानाच्या यशामागे AI-आधारित चाचणी प्रणालीचा मोठा वाटा आहे. ही प्रणाली खालीलप्रमाणे कार्य करते:
व्यक्तिगत मूल्यांकन: AI प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या शिकण्याच्या गती आणि गरजेनुसार त्याचे मूल्यांकन करते. यामुळे शिक्षकांना प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या कमतरता आणि प्रगती नेमकेपणाने समजून घेण्यास मदत होते.
वास्तविक वेळ डेटा: चाचणी प्रणालीतून मिळणारा डेटा वास्तविक वेळेत (Real-time data) उपलब्ध होतो, ज्यामुळे शिक्षकांना त्वरित प्रतिसादात शिकवण्याच्या पद्धतींमध्ये बदल करता येतात.
शिक्षण पद्धतीत सुधारणा: AI प्रणाली केवळ विद्यार्थ्यांचे मूल्यांकन करत नाही, तर कोणत्या भागात सुधारणा आवश्यक आहे हे देखील दर्शवते. यामुळे शिक्षकांना त्यांच्या शिकवण्याच्या पद्धती अधिक प्रभावी बनवता येतात.
वाचन आणि संख्याज्ञान: विशेषतः, AI च्या मदतीने विद्यार्थ्यांचे मराठी, इंग्रजी आणि गणितातील मूलभूत वाचन आणि संख्याज्ञान कौशल्ये तपासली जातात आणि त्यांना या क्षेत्रात मजबूत केले जाते.
आकडेवारी काय सांगते?
१४ लाख विद्यार्थी: 'निपुण महाराष्ट्र अभियान' अंतर्गत आतापर्यंत १४ लाखांहून अधिक विद्यार्थ्यांची AI-आधारित चाचणी प्रणालीद्वारे तपासणी आणि मूल्यांकन करण्यात आले आहे.
प्रगतीचा मागोवा: यामुळे, प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या प्रगतीचा व्यवस्थित मागोवा घेणे शक्य झाले आहे. हे अभियान शहरी भागांबरोबरच ग्रामीण आणि दुर्गम भागातील विद्यार्थ्यांपर्यंतही पोहोचले आहे, जिथे शिक्षणाचे आवश्यक स्रोत कमी असतात.
'निपुण महाराष्ट्र'चे ध्येय
केंद्र सरकारच्या 'निपुण भारत' अभियानाचा भाग म्हणून सुरू करण्यात आलेल्या 'निपुण महाराष्ट्र'चे मुख्य ध्येय आहे की, इयत्ता तिसरीपर्यंतच्या सर्व विद्यार्थ्यांनी मूलभूत वाचन आणि संख्याज्ञान कौशल्ये आत्मसात करावीत. या अभियानाचे मुख्य लक्ष 'फाउंडेशनल लिटरसी आणि न्युमरसी' (FLN) म्हणजेच मूलभूत साक्षरता आणि संख्याज्ञानावर आहे. हे कौशल्य विद्यार्थ्यांच्या पुढील शिक्षणाचा पाया असल्याने, यावर भर दिला जात आहे.
महाराष्ट्र शिक्षण विभाग या अभियानासाठी कटिबद्ध आहे. AI-आधारित प्रणालीच्या अंमलबजावणीसाठी शिक्षकांना प्रशिक्षण देणे, तांत्रिक सहाय्य पुरवणे आणि या अभियानाची प्रभावीपणे अंमलबजावणी करणे यासाठी शिक्षण विभाग सक्रियपणे काम करत आहे.
AI तंत्रज्ञानाचा वापर करून शिक्षण क्षेत्रात क्रांती घडवण्याचे 'निपुण महाराष्ट्र अभियान' एक उत्तम उदाहरण बनले आहे. यामुळे केवळ विद्यार्थ्यांची गुणवत्ता वाढत नाही, तर शिक्षण प्रणाली अधिक प्रभावी आणि भविष्यासाठी सज्ज होत आहे.
