Budget अर्थसंकल्पाच्या प्रकारांची व्याख्या, अर्थ आणि संपूर्ण माहिती
Budget अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वी लोकांच्या मनात अर्थसंकल्पाशी संबंधित अनेक प्रकारचे प्रश्न असतात जसे की, अर्थसंकल्प म्हणजे काय, अर्थसंकल्पाचा अर्थ, अर्थसंकल्पाचे किती प्रकार आहेत? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे आम्ही येथे देत आहोत-
बजेटची व्याख्या किंवा अर्थसंकल्प म्हणजे काय ? What Is Budget?
तुमचे पैसे कसे खर्च करायचे याचे नियोजन करण्याची प्रक्रिया म्हणजे बजेट. या खर्चाच्या योजनेला बजेट म्हणतात. ही खर्च योजना तयार केल्याने तुम्हाला अगोदरच ठरवता येते की तुम्हाला आवश्यक असलेल्या किंवा करू इच्छित असलेल्या गोष्टी करण्यासाठी तुमच्याकडे पुरेसे पैसे असतील. अर्थसंकल्प केवळ तुमच्या उत्पन्नाशी तुमच्या खर्चाचा समतोल साधतो, असाच अर्थसंकल्प सरकार देश चालवण्यासाठी सादर करते.
बजेटचा अर्थ Meaning of Budget
बजेट (जुन्या फ्रेंच शब्दापासून व्युत्पन्न ज्याचा अर्थ पर्स असा होतो) आगामी लेखा कालावधीसाठी एक परिमाणित आर्थिक योजना ठेवा आहे. मायक्रोइकोनॉमिक्स मध्ये अर्थसंकल्प एक ही एक महत्त्वाची संकल्पना आहे जी दोन किंवा अधिक वस्तूंमधील ट्रेड-ऑफचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी बजेट लाइन वापरते.
बजेटचे किती प्रकार आहेत ? types of Budgets
अंदाजांच्या व्यवहार्यतेच्या आधारे, अर्थसंकल्प तीन प्रकारचे असतात - संतुलित बजेट (Balance Budget), अधिशेष बजेट (Surplus Budget)आणि तूट बजेट (Deficit Budget).
सरकारी बजेटचे प्रकार कोणते आहेत?
सरकारी बजेटचे तीन प्रकार आहेत: ऑपरेटिंग किंवा चालू बजेट (Operating Or Current Budget), कॅपिटल किंवा इन्व्हेस्टमेंट बजेट (Capital Or Investment Budget) आणि कॅश आणि कॅश फ्लो बजेट (Cash And Cash Flow Budget).
अर्थसंकल्पाचा उद्देश काय?
अर्थसंकल्पाची मुख्य उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत-
कालावधीसाठी आणि आर्थिक स्थितीसाठी उत्पन्न आणि खर्चाचा वास्तववादी अंदाज प्रदान करणे. अर्थसंकल्पात परावर्तित होणारे अंदाज साध्य करण्यासाठी डिझाइन केलेल्या कृतीची समन्वित योजना प्रदान करणे.
सोप्या भाषेत बजेट म्हणजे काय?
अंदाजपत्रक हे भविष्यातील योजना आणि उद्दिष्टांवर आधारित अंदाजित उत्पन्न आणि खर्चाचे औपचारिक विधान आहे. दुसऱ्या शब्दांत बजेट हे एक दस्तऐवज आहे जे व्यवस्थापन त्याच्या व्यवसायाच्या उद्दिष्टांवर आधारित आगामी कालावधीसाठी महसूल आणि खर्चाचा अंदाज घेण्यासाठी तयार करते.
बजेट स्टेटमेंट काय आहे?
बजेट स्टेटमेंट हे दिलेल्या कालावधीसाठी पूर्वनिर्धारित महसूल आणि खर्चाचा अंदाज आहे. हे भविष्यातील आर्थिक परिस्थिती प्रतिबिंबित करते आणि आर्थिक उद्दिष्टे साध्य करण्यास मदत करते.
केंद्रीय अर्थसंकल्प कोण तयार करतं ?
अर्थ मंत्रालयातील आर्थिक व्यवहार विभागाचा अर्थसंकल्प विभाग ही बजेट तयार करण्यासाठी जबाबदार असलेली नोडल संस्था आहे. अर्थसंकल्प विभाग सर्व केंद्रीय मंत्रालये, राज्ये, केंद्रशासित प्रदेश, स्वायत्त संस्था, डेपो आणि संरक्षण दलांना पुढील वर्षासाठी अंदाज तयार करण्यासाठी परिपत्रक जारी करते.
अंतरिम बजेट म्हणजे काय?
अंतरिम म्हणजे तात्पुरते किंवा विशिष्ट कालावधीसाठी स्टॉपगॅप उपाय म्हणून केलेले. संक्रमण काळात अंतरिम अर्थसंकल्प सादर केला जातो जेव्हा नवीन सरकार सत्तेवर येते. अंतरिम अर्थसंकल्प त्या कालावधीतील सरकारच्या खर्चाचा आणि कमाईचा प्रत्येक तपशील सादर करतो. अंतरिम बजेटमध्ये सरकारच्या खर्चाचे आणि महसुलाचे सर्व संबंधित अंदाज आणि आवश्यक असल्यास काही धोरणात्मक उपायांचा समावेश असतो.
केंद्रीय अर्थसंकल्प म्हणजे काय?
भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 112 नुसार, एका वर्षासाठीचे केंद्रीय अर्थसंकल्प, ज्याला वार्षिक आर्थिक विवरण देखील म्हटले जाते, हे त्या विशिष्ट वर्षासाठी सरकारच्या अंदाजे प्राप्ती आणि खर्चाचे विवरण आहे. महसुली बजेटमध्ये सरकारच्या महसुली प्राप्ती आणि खर्चाचा समावेश असतो.
अर्थसंकल्पाचे फायदे काय आहेत?
बजेटिंग तुम्हाला काय परवडेल हे जाणून घेण्यास सक्षम करते, खरेदी आणि गुंतवणूकीच्या संधींचा लाभ घेत आणि तुमचे कर्ज कसे कमी करायचे याचे नियोजन करतं. तुम्ही तुमच्या निधीचे वाटप कसे करता, तुमचे पैसे तुमच्यासाठी कसे काम करत आहेत आणि तुमची आर्थिक उद्दिष्टे गाठण्यासाठी तुम्ही किती पुढे आहात यावर आधारित तुमच्यासाठी काय महत्त्वाचे आहे हे देखील सांगतं.
