Kullu Dussehra भारतातील हिमाचल प्रदेश राज्यातील कुल्लू जिल्ह्यात वसलेले शहर जे खोऱ्यातील बियास नदीच्या काठावर वसलेले आहे. तिथला दसरा उत्सव जगभर प्रसिद्ध आहे. उत्तर भारतातील प्रसिद्ध पर्यटन स्थळ म्हणूनही कुल्लू जगभरात ओळखले जाते.
हिमाचल प्रदेशातील कुल्लूचा दसरा अश्विन महिन्याच्या दहाव्या दिवसापासून सुरू होतो. जेव्हा देशातील लोक दसरा साजरा करतात, तेव्हा कुल्लूचा दसरा सुरू होतो.
या दसऱ्याचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे रावण, मेघनाद आणि कुंभकर्णाच्या पुतळ्यांचे ठिकठिकाणी दहन केले जाते. कुल्लूमध्ये वासना, क्रोध, आसक्ती, लोभ आणि अहंकार यांच्या नाशाचे प्रतीक म्हणून पाच प्राण्यांचा बळी दिला जातो.
कथा : कुल्लूच्या दसऱ्याचा थेट रामायणाशी संबंध नाही. उलट त्याची कथा एका राजाशी संबंधित असल्याचे सांगितले जाते. 1636 मध्ये जेव्हा जगतसिंग येथे राजा होता, तेव्हा मणिकर्णाच्या भेटीदरम्यान त्यांना कळले की एका गावात एका ब्राह्मणाकडे खूप मौल्यवान रत्ने आहेत.
ते रत्न घेण्यासाठी राजाने आपले सैनिक त्या ब्राह्मणाकडे पाठवले. सैनिकांनी त्याचा छळ केला, भीतीपोटी त्याने राजाला शाप दिला आणि आपल्या कुटुंबासह आत्महत्या केली. काही दिवसांनी राजाची प्रकृती ढासळू लागली. तेव्हा एका ऋषीने राजाला शापापासून मुक्त होण्यासाठी रघुनाथजींच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना करण्याचा सल्ला दिला.
अयोध्येतून आणलेल्या या मूर्तीमुळे राजा हळूहळू बरा होऊ लागला आणि तेव्हापासून त्याने आपले जीवन आणि संपूर्ण साम्राज्य भगवान रघुनाथांना समर्पित केले. तेव्हापासून येथे दसरा मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जाऊ लागला.
परंपरा : भारतातील हिमाचल प्रदेशमध्ये दसरा हा एक दिवसाचा नसून सात दिवसांचा सण आहे. इथे या सणाला दशमी म्हणतात. कुल्लूच्या दसऱ्याला देशात एक वेगळी ओळख आहे. कुल्लूच्या दसरा उत्सवाला परंपरा, चालीरीती आणि ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून खूप महत्त्व आहे.
हिमाचल प्रदेशातील कुल्लूचा दसरा अतिशय वेगळ्या आणि अनोख्या पद्धतीने साजरा केला जातो. येथे या सणाला दशमी म्हणतात आणि तो अश्विन महिन्याच्या दहाव्या दिवशी सुरू होतो. संपूर्ण भारतभर विजयादशमी संपली की, त्या दिवसापासून कुल्लूच्या खोऱ्यात या सणाची रंगत आणखीनच वाढू लागते.
यज्ञासाठी आमंत्रण: कुल्लूच्या दसऱ्याच्या वेळी अश्विन महिन्याच्या पहिल्या 15 दिवसांत, राजा धालपूर खोऱ्यात रघुनाथजींच्या सन्मानार्थ यज्ञ करण्यासाठी सर्व देवी-देवतांना आमंत्रित करतात. रंगीबेरंगी सजवलेल्या पालखीत 100 हून अधिक देवी-देवता विराजमान केले जातात. या उत्सवाच्या पहिल्या दिवशी अर्थात दसऱ्याच्या दिवशी मनालीची हिडिंबा देवी कुल्लूला येते. राजघराण्यातील सर्व सदस्य देवीचा आशीर्वाद घेण्यासाठी येतात.
रथयात्रा, मिरवणूक आणि मोहल्ला उत्सव : यानिमित्ताने रथयात्रेचे आयोजन केले जाते. रघुनाथजी आणि सीता आणि हिडिंबाजी यांच्या मूर्ती रथात ठेवण्यात येतात. रथ एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेला जातो, जिथे तो 6 दिवस राहतो. या काळात छोट्या मिरवणुकांचे सौंदर्य पाहण्यासारखे असते. उत्सवाच्या 6 व्या दिवशी, सर्व देवी-देवता एकत्र येतात आणि त्यांना 'मोहल्ला' म्हणतात. या दिवशी मोहल्ला उत्सव साजरा केला जातो.
रघुनाथजींच्या या थांब्यावर लोक रात्रभर नाचतात आणि गातात. 7व्या दिवशी रथ बियास नदीच्या काठावर नेतात, जिथे लंकादहन आयोजन केलं जातं. यानंतर रथ पुन्हा त्याच्या जागी आणला जातो आणि रघुनाथजीची रघुनाथपूरच्या मंदिरात पुनर्स्थापना केली जाते. अशा प्रकारे कुल्लूचा जगप्रसिद्ध दसरा आनंदाने आणि उत्साहाने भरलेला आहे.
उत्सव : कुल्लू शहरात दसऱ्याचा उत्सव भगवान रघुनाथजींच्या पूजेने सुरू होतो. दशमीच्या उत्सवाचे सौंदर्य अनोखे असते. दसरा सण केवळ भारतातच नाही तर भारताबाहेरील जगातील अनेक देशांमध्ये उत्साहात साजरा केला जातो. भारतात विजयादशमी हा सण देशाच्या कानाकोपऱ्यात साजरा केला जातो.
भारतात अशी अनेक ठिकाणे आहेत जिथे दसरा सणाची रंगत बघण्यासारखी असते. हा सण दक्षिण भारतात तसेच उत्तर भारत, बंगाल इत्यादी ठिकाणी मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. कुल्लूबरोबरच म्हैसूरचा दसराही खूप प्रसिद्ध आहे.
