Adhik Maas 2023 : यावेळी श्रावण महिन्यामध्ये अधिकामास येत आहे. यंदा श्रावण महिना 18 जुलैपासून सुरु होऊन 15 सप्टेंबरपर्यंत राहील तसेच पुरुषोत्तम मास 18 जुलैपासून सुरू होईल. अधिककामाच्या दिवसांची भर पडल्यामुळे यावेळी श्रावण महिना 59 दिवसांचा असेल ज्यामध्ये 8 सोमवार असतील.
हिंदू कॅलेंडरमध्ये दर तीन वर्षांनी एकदा, एक अतिरिक्त महिना येतो, ज्याला अधिक मास, मल मास किंवा पुरुषोत्तम मास म्हणतात. हिंदू धर्मात या महिन्याचे विशेष महत्त्व आहे. संपूर्ण भारतातील हिंदू धर्मीय लोक हा महिनाभर पूजा, देवाची भक्ती, उपवास, जप आणि योग इत्यादी धार्मिक कार्यात व्यस्त असतात.
असे मानले जाते की अधिकामासात केलेले धार्मिक कार्य इतर कोणत्याही महिन्यात केलेल्या उपासनेपेक्षा 10 पट अधिक फळ देते. यामुळेच भाविक पूर्ण भक्ती आणि शक्तीने या महिन्यात देवाला प्रसन्न करून आपले इहलोक आणि परलोक सुधारण्यात मग्न होतात. आता विचार करण्याची गोष्ट अशी आहे की जर हा महिना इतका शक्तिशाली आणि पवित्र आहे, तर तो दर तीन वर्षांनी का येतो? शेवटी का आणि कोणत्या कारणासाठी हा महिना इतका पवित्र असल्याचे मानले जाते ? या एका महिन्याला तीन विशेष नावांनी का ओळखलं जातं ? असे सर्व प्रश्न साहजिकच प्रत्येक जिज्ञासूच्या मनात येतात. अशा अनेक प्रश्नांची आणि अधिकारांची उत्तरे आज आपण जाणून घेऊया-
अधिक मास म्हणजे काय?
भारतीय गणना पद्धतीनुसार, सौर वर्षात 365 दिवस आणि चांद्र वर्षात 354 दिवस असतात. अशा प्रकारे एका वर्षात चंद्र आणि सौर वर्षात 11 दिवसांचा फरक असतो आणि तीन वर्षात हा फरक 33 दिवसांचा होतो. हे 33 दिवस तीन वर्षांनी अधिक महिना म्हणून येतात. अधिकामांमुळे, कालावधीची गणना योग्यरित्या राखण्यास मदत होते.
दर तीन वर्षांनी का येतो?
अधिक मास वशिष्ठ तत्त्वानुसार भारतीय हिंदू कॅलेंडर सौर महिन्याच्या आणि चंद्र महिन्याच्या गणनेनुसार चालते. अधिकामास हा चंद्र वर्षाचा अतिरिक्त भाग आहे, जो दर 32 महिन्यांनी येतो, त्यात 16 दिवस आणि 8 घटींचा फरक असतो. हे सौर वर्ष आणि चंद्र वर्षातील फरक संतुलित करते. भारतीय गणना पद्धतीनुसार, प्रत्येक सौर वर्ष 365 दिवस आणि सुमारे 6 तासांचे असते, तर चंद्र वर्ष 354 दिवसांचे मानले जाते. दोन वर्षांमध्ये सुमारे 11 दिवसांचा फरक आहे, जो दर तीन वर्षांनी सुमारे 1 महिन्याचा असतो. हे अंतर भरून काढण्यासाठी दर तीन वर्षांनी एक चंद्रमास अस्तित्वात येतो, त्याला अतिरिक्त महिन्यामुळे अधिक मास असे नाव देण्यात आले आहे.
अधिक मासाचे महत्व काय आहे?
हिंदू धर्मानुसार प्रत्येक जीव हा पाच घटकांनी बनलेला आहे. या पाच महान तत्वांमध्ये जल, अग्नि, आकाश, वायू आणि पृथ्वी यांचा समावेश होतो. त्यांच्या स्वभावानुसार, हे पाच घटक प्रत्येक सजीवाचे स्वरूप कमी-अधिक प्रमाणात ठरवतात. अधिकामातील सर्व धार्मिक कृती, चिंतन, ध्यान, योग इत्यादींद्वारे साधक आपल्या शरीरात असलेल्या या पाच घटकांमध्ये संतुलन प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करतो. या संपूर्ण महिन्यात धार्मिक आणि अध्यात्मिक प्रयत्नांद्वारे प्रत्येक व्यक्ती आपली शारीरिक आणि आध्यात्मिक प्रगती आणि पवित्रतेमध्ये गुंतलेली असते. अशाप्रकारे अधिक मास दरम्यान केलेल्या प्रयत्नांमुळे, व्यक्ती दर तीन वर्षांनी स्वत: ला बाहेरून स्वच्छ करते आणि परम पवित्रता प्राप्त करते आणि नवीन उर्जेने भरलेली असते. या काळात केलेल्या प्रयत्नांनी सर्व कुंडलीतील दोषही दूर होतात असे मानले जाते.
अधिकमास काय करावे आणि काय करू नये ?
अधिकमासात काय करावे -
या महिन्याची कथा भगवान विष्णू, भगवान नरसिंह आणि भगवान कृष्ण यांच्या अवतारांशी संबंधित आहे. या महिन्यात वरील दोन्ही अवतरांची षोडशोपचार पूजा करावी.
या महिन्यात श्रीमद्भागवत गीतेतील पुरुषोत्तम महिन्याचे महामात्य, श्री रामकथेचे पठण, विष्णु सहस्रनाम स्तोत्राचे पठण आणि पुरुषोत्तम नावाच्या गीतेतील चौदाव्या अध्यायाचे रोज अर्थासह पठण करावे.
जर तुम्हाला पाठ करता येत नसेल तर तुम्ही देवाच्या बारा अक्षरी मंत्राचा जप दररोज 108 वेळा करावा.
या संपूर्ण महिन्यात, अन्न फक्त एकाच वेळी घेतले पाहिजे, जे आध्यात्मिक आणि आरोग्याच्या दृष्टिकोनातून योग्य ठरेल.
गहू, तांदूळ, बार्ली, मूग, तीळ, बथुआ, वाटाणा, राजगिरा, काकडी, केळी, आवळा, दूध, दही, तूप, आंबा, खरपूस, पिंपळ, जिरे, कोरडे आले, खडे मीठ, चिंच, सुपारी, फणस, मेथी वगैरे खाण्याचा कायदा आहे.
या महिन्यात दीपप्रज्वलन आणि देवाच्या ध्वजाचे दान करण्याचे खूप कौतुक आहे.
या महिन्यात दान- दक्षिणा कार्य केल्याचे पुण्य मिळतं.
पुरुषोत्तम महिन्यात स्नान, पूजा, अनुष्ठान आणि दान केल्याने विशेष फळ मिळते आणि सर्व प्रकारचे संकट दूर होतात.
या महिन्यात विशेषत: रोगनिवृत्तीचे विधी, कर्ज फेडण्याचे काम, शस्त्रक्रिया, मुलाच्या जन्मासंबंधीचे विधी, सूरज जलवा इत्यादी विधी, गर्भधारणा, पुंसवन, सीमावर्ती असे संस्कार करता येतात.
या महिन्यात प्रवास करणे, भागीदारीची कामे करणे, मुकदमा करणे, बियाणे पेरणे, झाडे लावणे, दान करणे, लोकहित, सेवा कार्य करणे यात दोष नाही.
अधिकमासात काय करणे टाळावे-
या महिन्यात कोणत्याही प्रकाराचे व्यसन करु नये तसेच मांसाहारापासून दूर राहा.
मांस, मध, तांदाळाचे पाणी, उडीद डाळ, मोहर्‍या, मसूर, मुळा, कांदा, लसूण, शिळं अन्न, मादक पदार्थ इतराचे सेवन करु नये.
या महिन्यात विवाह, बारसे, अष्टाकादी श्राद्ध, साखरपुडा, मुंज, यज्ञोपवीत, कर्णछेदन, गृह प्रवेश, देव-प्रतिष्ठा, संन्यास किंवा शिष्य दीक्षा, यज्ञ, इतर शुभ कार्य आणि मांगलिक कार्य करणे निषिद्ध आहे.
या महिन्यात वस्त्र, दागिने, घर, दुकान, वाहन इतर मोठ्या वस्तूंची खरेदी केली जात नाही. तरी या दरम्यान एखादा शुभ मुहूर्त असल्यास ज्योतिषीय सल्ला घेऊन खरेदी करता येऊ शकते.
अपशब्द, गृहकलह, क्रोध, असत्य भाषण आणि समागम इतर कार्य करणे टाळावे.