Sadashiv Amrapurkar सदाशिव अमरापूरकर: अर्धसत्य ते बॉम्बे टॉकीज पर्यंत

सदाशिव अमरापूरकर बहुतेक हिंदी चित्रपटांमध्ये खलनायकी भूमिका करताना दिसले आहेत. खलनायकाची भूमिका साकारण्यासाठी त्याच्याकडे धडाकेबाज शरीर नव्हते किंवा मजबूत आवाज नव्हता, तरीही त्याने विश्वासार्हतेने खलनायकीचे रंग दाखवले. संवादातून पातळ आवाज उत्तम प्रकारे सादर करणे आणि चेहऱ्यावर असे भाव आणणे की प्रेक्षक त्याचा तिरस्कार करू लागले, हे सदाशिवच्या अभिनयाचे वैशिष्ट्य होते.

सदाशिवने धर्मेंद्र यांच्या एका चित्रपटातही काम केले होते. धर्मेंद्र चित्रपटाचे डबिंग करत असताना ते सदाशिवचा अभिनयही पाहत होते. ते म्हणाले होते की हा चित्रपट नक्कीच चालेल कारण सदाशिवचा खलनायक पाहून त्याला राग येत आहे, त्यामुळे प्रेक्षक अस्वस्थ होतील.

बॉलीवूड, त्याच्या भेकडपणासाठी प्रसिद्ध आहे, त्याला बहुतेक खलनायकाच्या भूमिका दिल्या आहेत, परंतु सदाशिवला 'खलनायक' भूमिकेपर्यंत मर्यादित ठेवल्याने त्याच्या प्रतिभेला न्याय मिळणार नाही. मराठी नाटके आणि चित्रपटांमध्ये त्यांनी विविधांगी भूमिका केल्या.

11 मे 1950 रोजी जन्मलेल्या सदाशिव आमरापुकर यांचे खरे नाव गणेशकुमार नरवडे आहे. आधी त्यांचा कल गायनाकडे होता, पण नंतर त्यांनी अभिनयात करिअर करण्याचा निर्णय घेतला. 1974 मध्ये त्यांनी अभिनयाला सुरुवात केली तेव्हा त्यांनी नाव बदलले. 'आम्रस' या मराठी नाटकाने तो प्रसिद्धीच्या झोतात आले  आणि मराठी चित्रपटांमध्ये व्यस्त झाले.

1982 मध्ये ते 'हँड्स अप' हे नाटक करत होते आणि गोविंद निहलानी प्रेक्षकांमध्ये बसले होते. तेव्हा गोविंद त्याच्या अर्धसत्या या चित्रपटासाठी कलाकारांची निवड करत होता. सदाशिवचा अभिनय त्यांना इतका आवडला की त्यांनी 'अर्ध सत्य'मध्ये सदाशिवकडे महत्त्वाची भूमिका सोपवली. या चित्रपटात रामा शेट्टीच्या भूमिकेत सदाशिवचा अभिनय पाहून प्रेक्षक दंग झाले आणि सदाशिव रातोरात प्रसिद्ध झाला. ओम पुरीसारख्या जागतिक दर्जाच्या अभिनेत्यासमोर सदाशिव आपल्या अभिनयाची छाप सोडू शकले.

अर्धसत्यानंतर हिंदी चित्रपटांनी सदाशिव यांना हाताशी धरले आणि सदाशिवने अनेक चित्रपट साइन केले. त्यांनी विनोदी आणि चरित्र भूमिकाही केल्या. यातील अनेक चित्रपटांमध्ये ते छोट्या भूमिकांमध्येही दिसले.

सदाशिव यांनी खलनायकाच्या अनेक संस्मरणीय भूमिका केल्या आणि त्या काळातील सुपरस्टार्सशी स्पर्धा करताना दिसले. 'हुकूमत' (1987) मध्ये त्यांची धर्मेंद्रसोबत टक्कर झाली. 1986 मध्ये आलेल्या 'आखरी रास्ता' या चित्रपटात त्यांनी अमिताभ बच्चन यांना अडचणीत आणले. आखिरी रास्ता पाहिल्यानंतर अनेक प्रेक्षक त्याचा तिरस्कार करू लागले होते.

खतरों के खिलाडी (1988), सच्चे का बोलबाला (1989), ईश्वर (1989), इलान-ए-जंग (1989), वीरू दादा (1990), फरिश्ते (1991), इज्जत (1991) यांसारख्या यशस्वी चित्रपटांचा तो भाग होता. ) . 1991 मध्ये प्रदर्शित झालेला 'सडक' हा सदाशिव अमरापूरकर यांच्या कारकिर्दीतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपटांपैकी एक आहे. त्याने एका षंढाची भूमिका साकारली ज्यासाठी तो आजही स्मरणात आहे. या भूमिकेसाठी त्यांना फिल्मफेअर पुरस्कारही मिळाला होता.

2000 पर्यंत सदाशिव चित्रपटांमध्ये खूप व्यस्त होते. अनेक हिंदी चित्रपटांव्यतिरिक्त त्यांनी मराठी, बंगाली आणि उडिया चित्रपटांमध्ये अभिनयाचे रंग पसरवले.

नंतर त्यांनी अभिनयातून ब्रेक घेतला आणि दोन वर्षे अमेरिकेत वास्तव्य केले. या दरम्यान त्याने काम केले नाही. 'शोभा सोमनाथ की' या टीव्ही मालिकेद्वारे त्याने अभिनयाच्या दुनियेत पुनरागमन केले. श्याम बेनेगल यांच्या 'राज से स्वराज तक' या मालिकेत त्यांनी लोकमान्य टिळकांची भूमिका साकारली होती. बेनेगल यांच्या 'भारत एक खोज' या मालिकेत तिने ज्योतिबा फुले यांची भूमिका साकारली होती. दिबाकर बॅनर्जी दिग्दर्शित बॉम्बे टॉकीज (2013) मध्ये तो शेवटचा मोठ्या पडद्यावर दिसला होता. त्यांनी ही भूमिका त्यांच्या मुलीच्या सांगण्यावरून केली.

फुफ्फुसाच्या संसर्गामुळे त्यांना काही काळ रुग्णालयात दाखल करण्यात आले आणि 3 नोव्हेंबर 2014 रोजी त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. 
Edited by : Smita Joshi