अभियांत्रिकी क्षेत्रात पारंपारिक अभ्यासक्रमांशिवाय अनेक नवीन प्रकारचे अभ्यासक्रम समाविष्ट केले जात आहेत. जग जसजसे प्रगती करत आहे तसतसे नवीन सेवा निर्माण होत आहेत ज्यासाठी नवीन अभ्यासक्रम देखील सुरू केले जात आहेत. त्याचप्रमाणे अभियांत्रिकीमध्ये फूड टेक्नॉलॉजीचाही अभ्यासक्रम आहे जो बारावीनंतर करता येतो. या अभ्यासक्रमात विद्यार्थी बी.टेक पदवी मिळवू शकतात. या अभ्यासक्रमात विद्यार्थ्यांना खाद्यपदार्थांच्या विविध पैलूंची आणि त्यावर प्रक्रिया करण्याची माहिती दिली जाते. हा 4 वर्षांचा पदवीपूर्व अभ्यासक्रम आहे जो सेमिस्टर पद्धतीद्वारे 8 सेमिस्टरमध्ये विभागलेला आहे. या कोर्समध्ये विद्यार्थ्यांना फूड प्लांट सेफ्टी, फूड अँड वेस्ट मॅनेजमेंट, पॅकेजिंग टेक्नॉलॉजी, मशिनरी, प्रिझर्वेशन, हार्वेस्ट फिजिओलॉजी आणि कॉम्प्युटर स्किल्स अशा अनेक विषयांसोबतच फूड प्रोसेसिंगची माहिती दिली जाते.
हा अभ्यासक्रम भारतातील सर्वोच्च शैक्षणिक संस्थांद्वारे ऑफर केला जातो. अभ्यासक्रम पूर्ण केल्यानंतर कोणत्याही मोठ्या संस्थेत नोकरी करून विद्यार्थ्यांना वार्षिक वार्षिक 2 ते 10 लाख रुपये पगार मिळू शकतो.
कोणत्याही मान्यताप्राप्त संस्थेतील विज्ञान शाखेतील बारावी उत्तीर्ण विद्यार्थी या अभ्यासक्रमासाठी अर्ज करू शकतात. इयत्ता 12वी बोर्डाची परीक्षा देणारा विद्यार्थी देखील अभ्यासक्रमासाठी अर्ज करू शकतो. विज्ञान शाखेत विद्यार्थ्यांकडे पीसीएम विषय म्हणजे भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित हे मुख्य विषय असावेत. यासोबतच इंग्रजी विषयाचे ज्ञानही आवश्यक आहे. अभ्यासक्रमासाठी अर्ज करण्यासाठी विद्यार्थ्याला इयत्ता 12 वी मध्ये किमान 60 टक्के गुण असणे आवश्यक आहे. राखीव प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांना किमान ४५ ते ५० टक्के गुण आवश्यक आहेत. जेईई परीक्षेच्या पात्रतेनुसार विद्यार्थ्यांना बारावीत किमान ७५ टक्के गुण आवश्यक आहेत.
प्रवेश प्रक्रिया -
विद्यार्थ्यांना बारावीत मिळालेल्या गुणांच्या आधारे गुणवत्तेवर आधारित प्रवेश दिला जातो. दुसरीकडे, प्रवेश परीक्षेद्वारे प्रवेश घेण्यासाठी, विद्यार्थ्यांना घेण्यात येणाऱ्या प्रवेश परीक्षेत चांगली कामगिरी करावी लागते. परीक्षेत मिळालेल्या गुणांच्या आधारे विद्यार्थ्यांची क्रमवारी लावली जाते आणि समुपदेशनाद्वारे विद्यार्थ्यांना जागा वाटप केल्या जातात.
JEE 2. JEE Advanced 3. WJEE 4 MHT CET 5. BITSAT
अभ्यासक्रम -
सेमिस्टर 1
• गणित
• रसायनशास्त्र
• भौतिकशास्त्र
• संगणक साक्षरता
• अभियांत्रिकी ग्राफिक्स
• व्यक्तिमत्व आणि विकास 1
• इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी
सेमिस्टर 2
• मटेरियल सायन्स
• गणित
• जीवशास्त्र
• फूड बायोकेमिस्ट्री
• मूलभूत अभियांत्रिकी
• व्यक्तिमत्व आणि विकास 2
• कार्यशाळा
सेमेस्टर 3
• फूड मायक्रोबायोलॉजी
• अप्लाइड मेकॅनिक्स आणि सामग्रीची ताकद
• गणित
• फूड प्रोसेसिंगमध्ये युनिट ऑपरेशन
• स्टोचियोमेट्री आणि इंजिनिअरिंग थर्मोडायनामिक्स
सेमिस्टर 4
• उष्णता आणि वस्तुमान हस्तांतरण
• अन्न प्रक्रिया अभियांत्रिकी
• यंत्रसामग्रीचे किनेमॅटिक्स
• फळ आणि भाजीपाला प्रक्रिया
• कोऑप प्रोसेसिंग अभियांत्रिकी
सेमिस्टर 5
• रेफ्रिजरेशन आणि एअर कंडिशनिंग
• डेअरी प्लांट इंजिनिअरिंग
• बायोकेमिस्ट्री प्रोसेसिंग आणि प्रिझर्वेशन
• फॅट आणि ऑइल प्रोसेसिंग
• हार्वेस्टनंतर फिजियोलॉजी
• कॉम्प्युटर स्किल्स
सेमिस्टर 6
• इन्स्ट्रुमेंटेशन आणि प्रक्रिया नियंत्रण
• मुक्त निवडक 1
• अन्न किण्वन
• अन्न वनस्पती सुरक्षा
• अन्न आणि कचरा व्यवस्थापन
• धोका विश्लेषण
सेमिस्टर 7
• फूड प्रोसेसिंग आणि मॅनेजमेंट
• फूड पॅकेजिंग टेक्नॉलॉजी
• बेकरी आणि कन्फेक्शनरी
• ओपन इलेक्टिव्ह 1
• ओपन इलेक्टिव्ह 3
सेमिस्टर 8
• प्रॅक्टिकल
• प्रोजेक्ट
• इंटर्नशिप
• ओपन इलेक्टिव्ह 4
• ओपन इलेक्टिव्ह 5
शीर्ष महाविद्यालये -
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, खरगपूर
2. जाधवपूर युनिव्हर्सिटी
3. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, राउरकेला
4. एमिटी युनिव्हर्सिटी, नोएडा
5. चंदीगड युनिव्हर्सिटी
6. कलासलिंगम अॅकॅडमी ऑफ रिसर्च अँड एज्युकेशन, कृष्णकोविल
7. आय.के. गुजराल पंजाब टेक्निकल युनिव्हर्सिटी, जालंधर
8. लवली प्रोफेशनल युनिव्हर्सिटी
B.Tech in Food Technology: IIT कॉलेज
1. IIT खरगपूर
2. IIT कानपूर
3. IIT बॉम्बे
4. IIT मद्रास
IIT . के
फूड टेक्नॉलॉजीमध्ये बी.टेक: थेट प्रवेश महाविद्यालय
1. एमिटी युनिव्हर्सिटी, नोएडा
2. NIMS युनिव्हर्सिटी, जयपूर
3. राजा बलवंत सिंग इंजिनिअरिंग टेक्निकल कॉम्प्लेक्स
बी.टेक इन फूड टेक्नॉलॉजी: राज्य आधारित महाविद्यालय
चेन्नई 1. अलगप्पा कॉलेज ऑफ टेक्नॉलॉजी
2. इन्स्टिट्यूट ऑफ फूड अँड डेअरी टेक्नॉलॉजी
3. कॉलेज ऑफ फिश न्यूट्रिशन अँड फूड टेक्नॉलॉजी, TNFU
4. क्रिसेंट स्कूल ऑफ लाइफ सायन्सेस (B.S. अब्दुर रहमान विद्यापीठ)
5 सागरी शिक्षण आणि प्रशिक्षण अकादमी
6. तामिळनाडू कृषी विद्यापीठ
7. तामिळनाडू पशुवैद्यकीय आणि प्राणी विज्ञान विद्यापीठ
8. धनलक्ष्मी श्रीनिवासन अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालय
9. श्री जयराम इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनियरिंग आणि तंत्रज्ञान
दिल्ली एनसीआर
1. NIIT युनिव्हर्सिटी
2. एमिटी युनिव्हर्सिटी, नोएडा
3. स्कूल ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी (SET), शारदा युनिव्हर्सिटी
4. लव्हली प्रोफेशनल युनिव्हर्सिटी
5. जामिया हमदर्द युनिव्हर्सिटी
6. गौतम बुद्ध विद्यापीठ
7. सरदार वल्लभभाई पटेल कृषी आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ
8. गलगोटियास विद्यापीठ
9. स्वामी विवेकानंद सुभारती विद्यापीठ
राष्ट्रीय खाद्य तंत्रज्ञान संस्था
10. आणि व्यवस्थापन महाराष्ट्र
1. एमआयटी कॉलेज ऑफ फूड टेक्नॉलॉजी, एमआयटी-एडीटी विद्यापीठ
2. रासायनिक तंत्रज्ञान संस्था
3. लक्ष्मीनारायण इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी
4. तंत्रज्ञान विभाग, शिवाजी विद्यापीठ
5. संत गाडगे बाबा अमरावती विद्यापीठ
6. कॉलेज ऑफ फूड टेक्नॉलॉजी, मुरबाड
7. स्कूल ऑफ बायोटेक्नॉलॉजी अँड बायोइन्फर्मेटिक्स
डी.वाय. पाटील विद्यापीठ, नवी मुंबई
8. काव्ययात्री बहिणाबाई चौधरी उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ
9. अण्णासाहेब डांगे अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालय
10. श्रमशक्ती कॉलेज ऑफ फूड टेक्नॉलॉजी
तामिळनाडू
1. करुणा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी अँड सायन्स
2. हिंदुस्थान कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी
3. बन्नरी अम्मान इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी
4. केईसी - कोंगू इंजिनीअरिंग कॉलेज
5. नेहरू इन्स्टिट्यूट ऑफ तंत्रज्ञान - एनआयटी कोईम्बतूर
6. श्री शक्ती इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी - SIET कोईम्बतूर
7. करपगम अकादमी ऑफ हायर एज्युकेशन - KAHE कोईम्बतूर
8. एसएनएस कॉलेज ऑफ टेक्नॉलॉजी
9. कलासलिंगम अकादमी ऑफ रिसर्च आणि शिक्षण
10. पवई अभियांत्रिकी महाविद्यालय
पंजाब 1. चंदीगड विद्यापीठ
2. लव्हली प्रोफेशनल युनिव्हर्सिटी
3. डॉ. एसएस भटनागर विद्यापीठ, रासायनिक अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान संस्था - 4. गुरु नानक देव विद्यापीठ
5. पंजाब कृषी विद्यापीठ
6 संत लोंगोवाल इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी
7. भाई गुरुदास इन्स्टिट्यूट ऑफ इंजिनीअरिंग अँड टेक्नॉलॉजी
8. पंजाब विद्यापीठ
B.Tech in Food Technology: परदेशातील महाविद्यालये
1. जियांगनान युनिव्हर्सिटी चायना
2. युनिव्हर्सिटी ऑफ वॅजेनिंगेन नेदरलँड्स
3. चायना अॅग्रिकल्चरल युनिव्हर्सिटी चायना
4. साउथ चायना युनिव्हर्सिटी ऑफ टेक्नॉलॉजी चायना
5. युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅम्पिनास ब्राझील
6. झेजियांग युनिव्हर्सिटी चायना
7. घेन्ट युनिव्हर्सिटी बेल्जियम
8. युनिव्हर्सिटी ऑफ साओ पाउलो ब्राझील
9. युनिव्हर्सिटी ऑफ मॅसॅच्युसेट्स यू.एस.
10. नानजिंग कृषी विद्यापीठ चीन
जॉब व्याप्ती आणि पगार -
फूड कन्सल्टंट - पगार-2 लाख ते 5 लाख वार्षिक
प्रोडक्शन मॅनेजर -पगार- 2 ते 7 लाख वार्षिक
फूड सायंटिस्ट - पगार. 1.50 ते 7 लाख वार्षिक
प्रक्रिया अभियंता - पगार-2 ते 5 लाख रु.वार्षिक
Edited By - Priya Dixit
