Career Tips; What to do after 10th?इयत्ता 10वी हा तुमच्या करिअरमधील सर्वात महत्त्वाचा आणि गोंधळात टाकणारा टप्पा आहे. दहावीनंतर, योग्य प्रवाहाच्या निवडीमागे कोणता प्रवाह इतरांपेक्षा चांगला आहे हे ठरवणे अनेकदा विद्यार्थ्यांना अवघड जाते. कोणत्या प्रवाहात त्यांना अधिक गुण मिळवणे सोपे जाईल. कोणता प्रवाह त्यांना त्यांचे ध्येय आणि नोकरी साध्य करण्यासाठी मदत करेल. पुढे जाऊन त्यांना चांगल्या नोकरीचे समाधान कोठे मिळणार आहे? असे प्रश्न विद्यार्थ्यांसमोर उद्भवतात.
पण 10वी नंतर योग्य करिअर निवडणे खूप महत्त्वाचे आणि अवघड आहे. प्रशिक्षित करिअर सल्लागारासह करिअर समुपदेशन घेऊन आपण आपले विषयाची निवड करण्याबाबतचे गोंधळ दूर करू शकतो. आज दहावीसाठी करिअर मार्गदर्शन ही काळाची गरज आहे.
करिअर समुपदेशन इयत्ता 10वीच्या विद्यार्थ्यांसाठी खूप महत्वाचे आहे कारण आजचे तरुण हेच उद्याचे भविष्य आहेत कारण “पढ़ेगा हमारा इंडिया तभी तो बढेगा हम सबका इंडिया”.
करिअर समुपदेशनाचे अनेक पैलू आहेत आणि ते विद्यार्थ्यांना आणि तरुणांना त्यांच्या स्वप्नातील करिअरचा मार्ग निवडण्यास मदत करते.
याआधी अनेकांनी करिअरचा मार्ग निवडला कारण त्यांचे मित्र आणि कुटुंबीय असे म्हणतात किंवा फक्त 'लोकप्रिय' आहे म्हणून.
पण आता तसे नाही. सुशिक्षित करिअर समुपदेशकाच्या मदतीने तुम्ही तुमच्या स्वप्नातील करिअरचा मार्ग निवडू शकता आणि तुमची आवड पुढे नेऊ शकता.
हीच वेळ असते जेव्हा योग्य मार्गदर्शना अभावी बहुतांश विद्यार्थ्यांचे करिअर खराब होते, त्यानंतर त्यांचे आयुष्य पश्चातापाने भरून जाते.
त्यामुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याने आपले भविष्य डोळ्यासमोर ठेवून योग्य तो निर्णय घेणं आज गरजेचे झाले आहे. आणि यासाठी गरज पडल्यास करिअर कौन्सलरची मदत घेऊ शकता.
10वी नंतर पर्यायाची निवड करताना या चुका करणे टाळा
1मित्रांना फॉलो करणे-
ही सर्वात सामान्य चुकांपैकी एक आहे जी बहुतेक विद्यार्थी नकळत करतात. अनेक विद्यार्थी कोणताही प्रवाह घेतात कारण त्यांच्या मित्रांनी तो प्रवाह घेण्याचे ठरवले आहे. हा त्याच्या आयुष्यातील सर्वात वाईट निर्णय ठरू शकतो आणि शेवटी तो चुकीचा ठरतो.आपला मित्रवर्ग कोणता पर्याय निवडत आहे हे करण्याऐवजी आपली आवड कशात आहे त्याच पर्यायाची निवड करा.
2. पालक/सामाजिक दबाव .
अनेक पालक त्यांच्या मुलांवर त्यांना आवडेल किंवा समाजात कशाला महत्त्व आहे असे पर्यायाची निवड करण्यास दबाब टाकतात. असं केल्याने पालकांच्या किंवा सामाजिक दबाबाखाली येऊन विद्यार्थी असे पर्याय निवडतात ज्यांच्यात त्यांना रुची नसते. नंतर हे समजायला फार उशीर होतो की आपण निवडलेले पर्याय चुकीचे होते.
3. ज्ञानाचा अभाव
पूर्वी ज्ञानाच्या अभावामुळे 10 वी नंतरचे पर्याय निवडण्यात चुका होतं असायचा पण आता सगळं काही बदललं आहे.
दहावी उत्तीर्ण झाल्यावर विद्यार्थ्यांच्यासमोर सर्वात जास्त प्रश्न उभा राहतो की, त्यानंतर विज्ञान , वाणिज्य आणि कला या तीनपैकी कोणत्या शाखेला प्रवेश घ्यायचा .10वी उत्तीर्ण झाल्यानंतर अनेक पर्याय आहेत.
करिअरचे हे सर्व मार्ग प्रामुख्याने या चार श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहेत. या तिन्ही श्रेण्या किंवा प्रवाह तुम्हाला माहीत असतील, पण इतर पर्याय देखील आहे ज्याला तुम्ही प्रोफेशनल कोर्स देखील म्हणू शकता.चला तर मग आता जाणून घेऊया दहावी नंतर कोणता विषय निवडायचा.
हे प्रवाह प्रामुख्याने चार श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहेत
कला/मानवता (कला)
वाणिज्य (वाणिज्य)
विज्ञान _
प्रवाह-स्वतंत्र करिअर पर्याय (व्यावसायिक अभ्यासक्रम)
1. 10वी नंतर विज्ञान (Science )-
विज्ञान किंवा विज्ञान हा 10वी नंतरचा एक अतिशय आकर्षक प्रवाह आहे आणि हा प्रवाह निवडावा अशी सर्वच विद्यार्थी आणि त्यांच्या पालकांची इच्छा असते. याचे कारण कदाचित विज्ञान प्रवाह त्यांना अभियांत्रिकी, वैद्यकीय, आयटी आणि संगणक विज्ञान सारखे उत्तम करिअर पर्याय प्रदान करते.
विज्ञान विषय निवड केल्याचे फायदे-
* प्रत्येकाची विज्ञानाची निवड करणे महत्त्वाचे आहे, या मध्ये नोकरीसाठी जास्तीत जास्त पर्याय खुले आहेत.
* विज्ञान शाखेचा आणखी एक फायदा म्हणजे तुम्हाला कला शाखेत बदली करायची असली तरी ती करता येते आणि वाणिज्य शाखेत बदली करायची असेल तरी ते करू शकता, पण कला किंवा वाणिज्य शाखेत असेल तर ते शक्य होत नाही.
* इतकंच नाही तर विज्ञानाकडे गेल्याने तुम्हाला अनेक प्रकारच्या समस्यांपासून वाचवता येईल, ज्यामुळे तुम्हाला खूप मोठ्या समस्येवर उपाय मिळेल.
* विज्ञान आणि गणिताचे संयोजन एक लवचिक पाया प्रदान करते जे विद्यार्थ्यांना उच्च प्रतिष्ठित आणि चांगल्या पगाराच्या नोकऱ्या सुरक्षित करण्यास सक्षम करते.
* “आजचे विज्ञान उद्याच्या तंत्रज्ञानाचा आधार आहे”, म्हणूनच 10वी नंतर सर्वोत्तम विज्ञान प्रवाह असलेल्या अभ्यासक्रमांना प्रथम प्राधान्य दिले जाते.
विज्ञान विषय कोणी घ्यावे?
* जर तंत्रज्ञान तुम्हाला आकर्षित करत असेल आणि तुमचा अंकांकडे जास्त कल असेल, तर दहावीनंतर विज्ञान शाखेचा प्रवेश हा एक चांगला पर्याय आहे.
* तुम्ही भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित (PCM) या विषयांची निवड करू शकता.
* तुम्हाला वैद्यकीय क्षेत्रात तुमचा ठसा उमटवायचा असेल , तर तुम्ही भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित, जीवशास्त्र (PCMB) या विषयांची निवड करू शकता.
* असे बरेच विद्यार्थी आहेत ज्यांना गणित आवडत नाही म्हणून काळजी करू नका, जर तुम्हाला डॉक्टर व्हायचे असेल तर गणित विषय घेणे आवश्यक नाही.
* तुम्ही फिजिक्स, केमिस्ट्री आणि बायोलॉजी सहज निवडू शकता, म्हणजे तुम्ही PCB चा पर्याय देखील निवडू शकता.
2 10वी नंतर आर्टस् किंवा कला (Arts)-
10वी नंतर कला प्रवाह किंवा मानविकी प्रवाहाचा अभ्यास करणे हा एक चांगला पर्याय आहे. हा विषय असा शैक्षणिक विषय आहे जो मानवी स्थितीच्या अभ्यासाशी संबंधित आहे. ज्या पद्धतींमध्ये सहसा विश्लेषणात्मक, गंभीर आणि अनुमानात्मक पद्धती वापरल्या जातात .
कला शाखेत विद्यार्थ्यांना या विषयांचा अभ्यास करावा लागतो.
इतिहास
भूगोल
राज्यशास्त्र
इंग्रजी
अर्थशास्त्र
मानसशास्त्र
ललित कला
समाजशास्त्र
शारीरिक शिक्षण
साहित्य
कला किंवा आर्टस् विषय निवड केल्याचे फायदे-
* यामध्ये विद्यार्थ्यांना करिअरचे अधिक पर्याय मिळतात,
* हे प्रेस, भाषा, इतिहास, मानसशास्त्र इत्यादीसारखे अनेक मजबूत करिअर पर्याय प्रदान करते.
* या विषयाची निवड केल्यानंतर डिझायनिंग कोर्स, परफॉर्मिंग आर्ट्स, भाषा आणि मानवता यासारखे चांगले पगाराचे करिअर पर्याय उपलब्ध आहेत.
* कला विषय सर्जनशीलता आणि आत्म-अभिव्यक्तीला प्रोत्साहन देतात, ज्यामुळे तुमचा UPSC किंवा इतर सरकारी नोकऱ्यांचा मार्ग सुलभ होतो.
* कला घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांमध्ये क्रिटिकल थिंकिंग विकसित होते. हे तुम्हाला तुमचे नेतृत्व गुण वाढवण्यास देखील मदत करते. कला तुम्हाला तुमच्या सभोवतालच्या जगाशी सामना करायला शिकवते.
कला विषय कोणी घ्यावे -
* जर तुम्ही सर्जनशील विद्यार्थी असाल आणि तुम्हाला मानवतेचा सखोल अभ्यास करायचा असेल, तर तुमच्यासाठी कला ही सर्वोच्च निवड आहे.
3. 10वी नंतर वाणिज्य किंवा कॉमर्स (Commerce)-
10वी नंतर कॉमर्सची निवड अनेक विद्यार्थी करतात ज्यांना व्यवसाय करणं आवडतो आणि त्यांना पुढे जाऊन स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे.10वी नंतर वाणिज्य शाखेत प्रवेश घेण्याचे स्वतःचे फायदे आहेत. जिथे विज्ञान प्रवाह हा सर्वात लोकप्रिय प्रवाह आहे, तिथे विद्यार्थ्यांना निवडण्यासाठी अधिक पर्याय आहेत जे अधिक गोंधळ निर्माण करतात.या साठी आपण करिअर कौन्सलरची मदत घेऊ शकता.
वाणिज्य विषय हा एक असा प्रवाह आहे ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांना व्यापार आणि व्यवसायाचा अभ्यास करावा लागतो, तर व्यावसायिक संस्थेमध्ये घडणाऱ्या सर्व प्रक्रिया आणि क्रियाकलापांचा अभ्यास करावा लागतो.
या क्षेत्राभोवती फिरणारे अनेक करिअर पर्याय आहेत. जे विद्यार्थी वाणिज्य शाखेची निवड करतात ते फायनान्स प्लॅनिंग, अकाउंटन्सी, टॅक्स प्रॅक्टिशनर्स, ब्रोकिंग, बँकिंग इत्यादी यापैकी कोणत्याही क्षेत्रात आपले करिअर करू शकतात.
वाणिज्य शाखेत विद्यार्थ्यांना या विषयांचा अभ्यास करावा लागतो.
अर्थशास्त्र
अकाउंटन्सी
बिझनेस स्टडीज / ऑर्गनायझेशन ऑफ कॉमर्स
गणित
इंग्रजी
माहिती पद्धती
आकडेवारी
कॉमर्स विषय निवड केल्याचे फायदे-
* जर तुम्हाला संख्या खाते, उत्पन्न, अर्थशास्त्र इत्यादी आवडत असतील तर तुमच्यासाठी कॉमर्स Commerce हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
* हे चार्टर्ड अकाउंटंट, एमबीए, बँकिंग क्षेत्रात गुंतवणूक इत्यादी करिअर पर्यायांची विस्तृत सिस्टिम देते.
* कॉमर्स नंतर काय होते, मग तुम्हाला बिझनेसचे ज्ञान कळते, कोणत्याही प्रकारचा बिझनेस करणं खूप गरजेचं आहे.
* तुम्हाला अकाऊंटन्सी, फायनान्स, इकॉनॉमी इत्यादी विषयांची माहिती असणे आवश्यक आहे.
* तुमची संख्या, आकडेवारी आणि वित्त, अर्थशास्त्र या विषयांमध्ये चांगले असणे आवश्यक आहे
कॉमर्स विषय कोणी घ्यावे ?
तुम्हाला अकाउंट्स, इकॉनॉमिक्स, बिझनेसची आवड असेल तर कॉमर्स हा तुमच्यासाठी चांगला पर्याय आहे.
जर तुम्हाला अर्थशास्त्र आणि व्यवसायाच्या जगात तुमचे करिअर करायचे असेल तर ही शाखा कोणत्याही विद्यार्थ्यासाठी योग्य करिअर पर्यायांपैकी एक आहे.
4 व्यावसायिक अभ्यासक्रम-
दहावीनंतर विज्ञान, कला आणि वाणिज्य शाखेशिवाय चौथ्या करिअरचा पर्यायही विद्यार्थ्यांसमोर आहे. हे व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी होते
व्यावसायिक अभ्यासक्रम काय आहेत?
आरोग्य सेवा, संगणक तंत्रज्ञान, ऑफिस मॅनेजमेंट आणि कुशल व्यापार यासारख्या विविध करिअर क्षेत्रात व्यावसायिक अभ्यासक्रम आणि वर्ग उपलब्ध आहेत.
व्यावसायिक प्रवाह ः अभ्यासक्रम
या प्रवाहात काही अभ्यासक्रम आहेत जसे
इंटिरियर डिझायनिंग
फायरआणि सेफ्टी
सायबर कायदे
ज्वेलरी डिझायनिंग
फॅशन डिझायनिंग
5 पॉलिटेक्निक ( पॉलिटेक्निक )-
दहावीनंतर विद्यार्थी मेकॅनिकल, सिव्हिल, इलेक्ट्रिकल, केमिकल, इलेक्ट्रॉनिक्स, कॉम्प्युटर इंजिनीअरिंग आणि ऑटोमोबाईल असे पॉलिटेक्निक कोर्स करू शकतात .
6 ITI (औद्योगिक तंत्रज्ञान संस्था ) –
दहावीनंतर विद्यार्थी मेकॅनिकल, इलेक्ट्रीशियन, इलेक्ट्रिकल यासारख्या नोकरीसाठी आयटीआय अभ्यासक्रम करू शकतात .
7 पॅरामेडिकल -
10वी नंतर, विद्यार्थी DMLT (डिप्लोमा इन मेडिकल लॅबोरेटरी टेक्नॉलॉजी), DOA (डिप्लोमा इन आय असिस्टंट), DOT (डिप्लोमा इन आय असिस्टंट) सारखे पॅरामेडिकल कोर्स करू शकतात.
8 शॉर्ट टर्म कोर्स .
दहावीनंतर विद्यार्थी टॅली, डीटीपी, ग्राफिक्स असे शॉर्ट टर्म कोर्स करू शकतात. या व्यतिरिक्त, 10वी नंतर तुम्ही विविध प्रकारचे कोर्सेस निवडू शकता आणि तुमचे पुढील करिअर करू शकता.