कोरोना विषाणूची दुसरी लाट इतकी भयानक असेल याची कोणालाही कल्पनाही नव्हती. हा अदृश्य व्हायरसने किती लोकांचा बळी घेतला आहे. या रोगाचा नेमका उपचार अद्याप सापडलेला नाही. परंतु लसीकरणाद्वारे या विषाणूचा प्रादुर्भाव निश्चितच कमी केला जात आहे. लोक संसर्गित आहेत परंतु लवकरच बरेही होत आहेत.
भारतात कोवॅक्सीन आणि कोव्हीशील्ड लस आतापर्यंत लोकांना दिली जात होती. आता रशियाची स्पुतनिक-व्ही लस देखील भारतीयांना दिली जाणार आहे. तथापि, या तीन लसींमध्ये काय फरक आहे? कार्यक्षमता दर काय आहे? चला जाणून घेऊ या.
1 कोव्हीशील्ड लस-
कोव्हीशील्ड लस सर्वप्रथम ऑक्सफोर्ड विद्यापीठ आणि अ‍ॅस्ट्रॅजेनेका यांनी विकसित केली होती. आता हे पुण्यात सीरम इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडिया बनवत आहे.कोव्हीशील्ड ही जगातील सर्वात लोकप्रिय लसंपैकी एक आहे. ही लस चिंपांझीत आढळणार्‍या अ‍ॅडेनोव्हायरसपासून तयार केली गेली आहे.ही लस म्युटंट स्ट्रेन्स च्या विरुद्ध प्रभावी ठरली आहे. या लसीला राखणे देखील खूप सोपे आहे. ही लस 2 डिग्री ते 8 डिग्री च्या तापमानात ठेवली जाऊ शकते.
प्रभावी - ही लस 70% पर्यंत प्रभावी आहे.
दोन डोसमधील फरक- आतापर्यंत कोव्हीशील्ड लसच्या पहिल्या आणि दुसर्‍या डोसमधील फरक सुमारे 4 ते 6 आठवडे ठेवले जात होते.पण त्यात आता मुदतवाढ देण्यात आली आहे. शास्त्रज्ञांनी केलेल्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की पहिल्या डोसच्या 8 आठवड्यांनंतर दुसरा डोस घेणे फायदेशीर आहे. दोन डोसमधील फरक 12 ते 16 आठवड्यांपर्यंत वाढविले गेले आहे.
इतर देशांनीही 12 आठवड्यांचा फरक केला आहे. कॅनडामध्ये 16 आठवड्यांचा फरक आहे.
2 कोवॅक्सीन लस -
आयसीएमआर आणि हैदराबाद स्थित भारत बायोटेक यांनी ही लस विकसित केली आहे. ही लस एका इनएक्टिवेटेड(निष्क्रिय) प्लॅटफॉर्मवर तयार केली जाते, म्हणजे मृत व्हायरस शरीरात इंजेक्शन ने घातला जातो. या मुळे अँटीबॉडी निर्माण होते. हीच अँटीबॉडी व्हायरसला नष्ट करते. ही लस 78% पर्यंत प्रभावी आहे.
सतत केलेल्या संशोधनातून असे दिसून आले आहे की कोवॅक्सीन कोरोनाच्या सर्व प्रकारां विरुद्ध लढायला उपयुक्त आहे.
दोन डोसमधील फरक- आतापर्यंत, दोन डोसमध्ये 28 दिवसांचा फरक कायम आहे. तथापि, कोवाक्सिनच्या दुसर्‍या डोसबद्दल कोणतीही चर्चा झालेली नाही.
3 स्पुतनिक -व्ही लस- ही एक रशियन लस आहे. भारतात ही लस
डॉ. रेड्डीज लॅबमध्ये तयार केली जात आहे. जेव्हा देशभरात कोरोनाबद्दल संभ्रम होता. नियम सतत बदलत होते, त्यानंतर या लसीची चाचणी चालू होती. सुरुवातीला या लसी बद्दल बरेच प्रश्न उभारले. परंतु आज ती सर्वात प्रभावी औषधांमध्ये मोजली जाते. स्पुतनिक-व्ही ही व्हायरल वेक्टरची लस आहे. हे दोन विषाणूंनी बनलेली आहे.
भारतात ही लस सर्वात प्रभावी असल्याचे आढळले आहे. ही लस इतकी प्रभावी आहे की शरीरात प्रवेश करताच रोगप्रतिकारक शक्ती सक्रिय होते. शरीरात अँटीबॉडी बनते.
या लसीचा पहिला डोस भारतातील डॉ रेड्डीज लॅबोरेटरीजच्या कस्टम फार्मा सर्व्हिसेसचे ग्लोबल हेड दीपक सप्रा यांना देण्यात आला. या लसीची किंमत 948 रुपये आहे. 5 टक्के जीएसटीनंतर त्याची किंमत 995 रुपये असेल. स्पुतनिक-व्हीची पहिली खेप 1 मे रोजी भारतात आली.
दोन डोसमधील फरक - एकीकडे कोव्हीशील्ड आणि कोवॅक्सीन दरम्यान किमान 28 दिवसांचा फरक आहे. अभ्यासानंतर कोव्हीशील्डचे अंतराळ वाढवून 12 ते 16 आठवडे केले आहे. परंतु या दोन्ही लसींपेक्षा स्पुतनिक -व्ही चा अंतराळ कमी आहे. फक्त 21 दिवसांचा फरक आहे.कोरोना विषाणूमुळे बाधित भारतात स्पुतनिक -व्ही तिसरे अस्त्र म्हणून काम करेल. ही लस जगातील 59 देशात वापरली जात आहे.