गुरूचरित्र – अध्याय सहावा

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥

नामधारक म्हणे सिद्धासी । स्वामी तू ज्योति अंधकारासी ।

प्रकाश केला जी आम्हांसी । गुरुपीठ आद्यंत ॥१॥

त्रैमूर्ति होऊनि आपण । तीर्थे करावी किंकारण ।

विशेष असे काय गोकर्ण । म्हणोनि गेले तया स्थान ॥२॥

तीर्थे असती अपरंपारी । समस्त सांडूनि प्रीति करी ।

कैसा पावला दत्तात्री । अवतारी श्रीपाद श्रीवल्लभ ॥३॥

ऐक शिष्या शिखामणी । तुवा पुशिले जे का प्रश्नी ।

संतोष जाला अंतःकरणी । सांगेन चरित्र श्रीगुरूंचे ॥४॥

विस्तारोनि आम्हांसी । सांगा स्वामी कृपेसी ।

म्हणोनि लागला चरणांसी । नामधारक प्रीतिकारे ॥५॥

ऐकोनि नामधारकाचे वचन । संतोषले सिद्धाचे मन ।

सांगतसे विस्तारोन । गुरुचरित्र परियेसा ॥६॥

तुजकरिता आम्हासी । लाभ झाला असे मानसी ।

गुरुचरित्र सांगावयासी । उत्कंठा मानसी होय ते ॥७॥

म्हणे त्रैमूर्ति अवतरोन । तीर्थे हिंडे केवी आपण ।

विशेष पावला गोकर्ण । म्हणोनि पुससी आम्हाते ॥८॥

दत्तात्रेय आप्ण । तीर्थे हिंडे तयाचे कारण ।

भक्तजनाहितार्थ दीक्षेस्तव जाण । उपदेश करावया ॥९॥

विशेष तीर्थ आपुले स्थान । गोकर्णी शंकर असे जाण ।

याच कारणे निर्गुण । त्रैंमूर्ति वसती तया ठाया ॥१०॥

गोकर्णीचे माहात्म्य । सांगतसे अनुपम्य ।

एकचित्त करूनि नेम । ऐक शिष्या नामधारका ॥११॥

त्या तीर्थाचे आदि अंती । सांगेन तुम्हां विस्तृती ।

जे पूर्वी वर लाधले असती । अपूर्व असे ऐकता ॥१२॥

महाबळेश्वरलिंग देखा । स्वयंभू शिव असे ऐका ।

आख्यान त्याचे ऐका । लंबोदरे प्रतिष्ठले ते ॥१३॥

शिष्य म्हणे सिद्धासी । तीर्थमहिमा वानिसी ।

विघ्नेश्वरे प्रतिष्ठिले तयासी । विस्तारोनि सांग मज ॥१४॥

ऐसे शिष्य विनवीत । ऐकोनि बहु संतोषत ।

निरोपित आद्यंत । महाबळेश्वरचरित्र ॥१५॥

पुलस्त्य ब्राह्मणाची भार्या । नाम तियेचे कैकया ।

ईश्वरभक्ति अतिप्रिया । शिवपूजा सर्वकाळ ॥१६॥

नित्य करी शिवपूजन । पूजेवीण न घे अन्न ।

ऐसे करिता एक दिन । न मिळे लिंग पूजेसी ॥१७॥

व्रतभंग होईल म्हणोनि । मृत्तिकालिंग करूनि ।

पूजी अति संतोषोनि । भक्तिपुर्वक अवधारा ॥१८॥

तिचा पुत्र अतिक्रूर । नाम तया दशशिर ।

आला तेथे वेगवत्तर । मातृदर्शन करावया ॥१९॥

नमिता झाला मातेसी । पुसे पूजा काय करिसी ।

माता सांगे विस्तारेसी । लिंग पूजिले मृत्तिकेचे ॥२०॥

रावण म्हणे जननीसी । माझी माता तू म्हणविसी ।

मृतिकेचे लिंग पूजेसी । अभाग्य आपुले म्हणतसे ॥२१॥

मागुती म्हणे तियेसी । पूजिता फळ काय यासी ।

कैकया सांगे पुत्रासी । कैलासपद पाविजे ॥२२॥

रावण म्हणे मातेसी । कैलास आणुनी तुजपासी ।

देईन हे निश्चयेसी । सायास का वो करित्येसी ॥२३॥

ऐसे बोले तो रावण । मातेसवे करी पण ।

आणीन त्वरित उमारमण । कैलासासहित लंकेसी ॥२४॥

पूजा करी वो स्वस्थ चित्तेसी । मृत्तिकालिंग का करिसी ।

म्हणोनि निघाला त्वरितेसी । मनोवेगे निशाचर ॥२५॥

पावला त्वरे शिवपुरासी । शुभ्र रम्य पर्वतासी ।

धरोनि हालवीक्रोधेसी । वीस बाहु भुजाबळे ॥२६॥

आंदोळले कैलासभुवन । उपटीतसे तो रावण ।

दाही शिरे टेकून । उचलीन म्हणे उल्हासे ॥२७॥

शिर लावून पर्वतासी । कर टेकून मांडीसी ।

उचलिता झाला प्राणेसी । सप्तपाताळ आंदोळले ॥२८॥

फणा चुकवी शेष आपण । कूर्म भ्याला कांपोन ।

भयचकित देवगण । अमरपुर कांपतसे ॥२९॥

कंप झाला स्वर्गभुवन । सत्यलोक विष्णुभुवन ।

येरू पडतसे गडबडोन । म्हणती प्रळय मांडला ॥३०॥

कैलासपुरीचे देवगण । भयाभीत झाले कंपायमान ।

भयाभीत गिरिजा आप । होऊनि गेली शिवापासी ॥३१॥

पार्वती विनवी शिवासी । काय झाले कैलासासी ।

आंदोळतसे सभेसी । पडो पहात निर्धारे ॥३२॥

नगरात झाला आकान्त । बैसलेती तुम्ही स्वस्थ ।

करा प्रतिकार त्वरित । म्हणोनि चरणां लागली ॥३३॥

ईश्वर म्हणे गिरिजेसी । न करी चिंता मानसी ।

रावण माझा भक्त परियेसी । खेळतसे भक्तीने ॥३४॥

ऐसे वचन ऐकोनि । विनवी गिरिजा नमोनि ।

रक्ष रक्ष शूलपाणी । समस्त देवगणाते ॥३५॥

ऐकोनि उमेची विनंती । शंकरे चेपिला वामहस्ती ।

दाही शिरे भुजांसहिती । दडपलासे गिरीच्या तळी ॥३६॥

चिंता करी मनी बहुत । शिव शिव ऐसे उच्चारित ।

ध्यातसे स्तोत्र करीत । शरणागता रक्ष म्हणोनि ॥३७॥

त्राहि त्राहि पिनाकपाणी । जगद्रक्षकशिरोमणी ।

शरण आलो तुझे चरणी । मरण कैचे भक्तासी ॥३८॥

शंकर भोळा चक्रवर्ती । ऐकोनि त्याची विनंती ।

चेपिले होते वामहस्ती । काढिले त्वरित कृपेने ॥३९॥

सुटला तेथूनि लंकेश्वर । स्तोत्र करीतसे अपार ।

स्वशिरे छदोनि परिकरे । तंतु लाविले निज अंत्रे ॥४०॥

वेद सहस्त्र एकवचनी । वर्णक्रमादि विस्तारोनि ।

सामवेद अतिगायनी । समस्त रागे गातसे ॥४१॥

गण रसस्वरयुक्त । गायन करि लंकानाथ ।

तयांची नामे विख्यात । सांगेन ऐका एकचित्ते ॥४२॥

आठही गण प्रख्यात । उच्चारीतसे लंकानाथ ।

मगण ब्राह्मण प्रख्यात । नगण क्षत्री विशेष ॥४३॥

भगण वैश्य ध्यानेसी । तगण शूद्रवर्णेसी ।

जगण दैत्य परियेसी । रगण प्रत्यक्ष च्यूतगुणे ॥४४॥

सगण तुरंगरूपेसी । यगण शुद्ध परियेसी ।

विस्तारित गायनेसी । लंकापति रावण ॥४५॥

गायन करीत नवरसेसी । नांवे सांगेन परियेसी ।

शांत भयानक अद्‌भुतेसी । शृंगार हास्य करुणरसे ॥४६॥

रौद्र वीर बीभत्सेसी । गायन करी अति उल्हासी ।

वेणू वाजवी सप्तस्वरेसी । ध्यानपूर्वक विधीने ॥४७॥

जंबुद्वीप वास ज्यासी । षड्‌जस्वर नाम परियेसी ।

कंठीहूनि उपज ज्यासी । मयूरस्वर आलापित ॥४८॥

उत्तमवंशी उपज ज्यासी । गीर्वाणकुळी ब्रह्मवंशी ।

पद्मपत्र वर्ण परियेसी । वन्हि देवता शृंगार रसे ॥४९॥

द्वितीय स्वर ऋषभासी । जन्म प्लक्ष द्वीपासी ।

उपज ह्रदयस्थानेसी । चाषस्वर आलापित ॥५०॥

प्रख्यात जन्म क्षत्रवंशी । विराजवर्ण यमदेवतेसी ।

क्रीडा अद्‌भुत रस ऐसी । वीणा वाजवी रावण ॥५१॥

तृतीय स्वर गांधारेसी । गायन करी रावण परियेसी ।

कुशद्वीप वास ज्यासी । नासिकस्थान अवधारा ॥५२॥

अजस्वर आलापत्यासी । गीर्वाण कुल वैश्यवंशी ।

सुवर्णवर्ण कांतीसी । चंद्रदेवता अद्‌भुत रसे ॥५३॥

मध्यम स्वर चातुर्थक । क्रौचद्वीप वास ऐक ।

उरस्थान उक्त उच्चारी मुखे । क्रौचस्वरे आलापित ॥५४॥

गीर्वाणकुळ ब्रह्मवंश । कुंदवर्ण रूप सुरस ।

ध्यान करी लंकाधीश । लक्ष्मी देवता करुणा रस ॥५५॥

शाल्मली द्वीप भूमीसी । जन्म पंचमस्वरासी ।

कंठी उपजोनि नादासी । कोकिळास्वरे गातसे ॥५६॥

ध्यान करी तया स्वरासी । उपज झाला पितृवंशी ।

कृष्णवर्ण रूप त्यासी । गणनाथ देव हास्यरसे ॥५७॥

श्‍वेतद्वीप जन्म ख्यात । स्वर असे नाम धैवत ।

ललाट स्थान नाद व्यक्त । दर्दुरस्वरे आलापी देखा ॥५८॥

ऐसा धैवत स्वरासी । बीभत्स रस अतिउल्हासी ।

गाय रावण परियेसी । ईश्वराप्रती भक्तीने ॥५९॥

पुष्कर द्वीप उपजे त्यासी । निषाद स्वर नाम परियेसी ।

उत्पत्ति तालव्य संधीसी । हस्तिस्वरे गातसे ॥६०॥

असुरवंश वैश्यकुळी । कल्प शुद्ध वर्ण पाटली ।

तुंबर मुनि देवता जवळी । सूर्य देवता अवधारी ॥६१॥

भयानक रस देखा । चर्ची व्याकुळ असे निका ।

येणेपरी सप्त स्वरिका । गायन करी लंकानाथ ॥६२॥

रागसहितरागिणीसी । गायन करी सामवेदासी ।

श्रीरागादि वसंतासी । आलाप करी दशशिर ॥६३॥

भैरवादि पंचमरागी । नटनारायण मेघरागी ।

गायन करी अभ्यासयोगी । लंकानाथ शिवाप्रति ॥६४॥

गौडी कोल्हाळ आंधळी । द्राविडरागी कौशिकमाळी ।

देवगांधार आनंदलिळी । गायन करी लंकानाथ ॥६५॥

धनाश्रिया वराडीसी । रामकलि मंजिरेंसी ।

गौडकी दशाक्षी हारिसी । गायन करी लंकेश्वर ॥६६॥

भैरवी गुर्जरीसहित । वेळावली राग ललित ।

कर्नाटकी हंसयुक्त । गायन करी दशशिर ॥६७॥

त्राटकी मोटकि देखा । टंकाक्षी सुधा नाटका ।

सैधवा माळाकी ऐका । गायन करी लंकानाथ ॥६८॥

बंगाली राग सोरटीसी । कामबोध मधुमाधवीसी ।

देवाक्रिया भूपाळीसी । गायन करी दशानन ॥६९॥

रागवल्लभ माधुरीसी । राव्हेरी राग हर्षी ।

विहंगदात्री चंडीसी । वसवीजादि रागाने ॥७०॥

शिर कापून आपुले देखा । यंत्र केले करकमळिका ।

शिरा काढून तंतुका । रावणेश्वर गातसे ॥७१॥

समयासमयी आलापन । करी दशशिर आपण ।

प्रातःकाळी करी गायन । अष्टराग परियेसा ॥७२॥

मध्यमराग वेळोवेळी । दशांकभैरव करी भूपाळी ।

मल्हार धनाश्री बंगाली । प्रातःकाळी गातसे ॥७३॥

बराडी ललिता गुर्जरासी । गौडक्री आहिरी कौशिकेसी ।

माध्याह्नसमयी गायनासी । रावण करी परियेसा ॥७४॥

कुरंजी तोडी मालश्रियेसी । दशांक पंचम परियेसी ।

अपराह्न वेळ अतिहर्षी । ईश्वराप्रती गातसे ॥७५॥

चारी प्रकार गौडियेसी । रामकली श्रीरागासी ।

देवकीपट मंजिरेसी । वसंतुरागे ऋतुकाळी ॥७६॥

ऐसे छत्तीस रागेसी । गायन करी सामवेदासी ।

निर्वाणरूप भक्तीसी । चंद्रमौळी सांबाचिये ॥७७॥

रावणाचे भक्तीसी । प्रसन्न ईश्वर त्वरितेसी ।

निजरूप अतिहर्षी । उभा राहिला सन्मुख ॥७८॥

पंचवक्त्र त्रिनेत्रेसी । उभा राहोनि संतोषी ।

काय इच्छा तुझे मानसी । माग वर म्हणतसे ॥७९॥

म्हणे रावण शिवासी । काय मागावे तुजपासी ।

लक्ष्मी माझे घरची दासी । आठ निधि माझे घरी ॥८०॥

चतुरानन माझा जाशी । तेहेतीस कोटी देव हर्षी ।

सेवा करिती अहर्निशी । सूर्य चंद्र वरुण वायु ॥८१॥

अग्नि सारिखा सेवा करी । वस्त्रे धूत अतिकुसरी ।

यम माझा आज्ञाधारी । निरोपावेगळा न मारी कवणा ॥८२॥

इंद्रजितासारिखा पुत्र । कुंभकर्णाऐसा भ्रात्र ।

स्थान समुद्रामाजी पवित्र । कामधेनु माझे घरी ॥८३॥

सहस्त्र कोटी आयुष्य मज । हे सांगणे नलगे तुज ।

आलो असे जे काज । कैलास नेईन लंकेसी ॥८४॥

व्रत असे जननीसी । नित्य पुजन तुम्हांसी ।

मनोरथ पुरवावे भक्तीसी । कृपासिंधु दातारा ॥८५॥

ईश्वर म्हणे रावणासी । जरी चाड असे पूजेसी ।

काय करिसी कैलासासी । आत्मलिंग तुज देतो आता ॥८६॥

जे जे मनीची वासना । पुरेल त्वरित ऐक जाणा ।

लिंग असे प्राण आपणा । म्हणोनि दिधले रावणासी ॥८७॥

पूजा करी वेळ तिन्ही । अष्टोत्तर शत जप करोनि ।

रुद्राभिषेके अभिषेकोनि । पूजा करावी एकचित्ते ॥८८॥

वर्षे तीन जे पूजिती । तेचि माझे स्वरूप ओती ।

जे जे मनी इच्छिती । ते ते पावती अवधारा ॥८९॥

हे लिंग असे जयापासी । मृत्यु नाही गा परियेसी ।

दर्शनमात्रे महादोषी । उद्धरतील अवधारा ॥९०॥

ठेवू नको भूमीवरी । जोवरी पावे तुझी नगरी ।

वर्षे तीन पूजा करी । तूचि ईश्वर होशील ॥९१॥

वर लाधोनि लंकेश्वर । निरोप देत कर्पूरगौर ।

करूनि साष्टांग नमस्कार । निघाला त्वरित लंकेसी ॥९२॥

इतुका होता अवसर । नारद होता ऋषीश्वर ।

निघोनि गेला वेगे सत्वर । अमरपुरा इंद्रभुवना ॥९३॥

नारद म्हणे इंद्रासी । काय स्वस्थ चित्ते बैसलासी ।

अमरत्व दिधले रावणासी । लक्ष्मी गेली आजि तुमची ॥९४॥

चिरायु झाला लंकेश्वर । प्राणलिंग देत कर्पूरगौर ।

आणिक दिधला असे वर । तूचि ईश्वर होशील ॥९५॥

वर्षे तीन पूजिलियासी । तूचि माझे स्वरूप होसी ।

तुझे नगर कैलासी । मृत्यु नाही कदा तुज ॥९६॥

ऐसा वर लाधोनि । गेला रावण संतोषोनि ।

तेहेतीस कोटी देव कोठूनि । सुटती आता तुम्हासी ॥९७॥

जावे त्वरित तुम्ही आता । सेवा करावी लंकानाथ ।

उर्वशी रंभा मेनका । त्वरिता भेटीस न्याव्या रावणाचे ॥९८॥

ऐसे वचन ऐकोनि । इंद्र भयभीत मनी ।

नारदा विनवी कर जोडूनि । काय करावे म्हणतसे ॥९९॥

नारद म्हणे इंद्रासी । उपाय काय त्वरितेसी ।

जावे तुम्ही ब्रह्मयासी । तयासी उपाय करील ॥१००॥

इंद्र नारदासमवेत । गेले ब्रह्मलोका त्वरित ।

विस्तारोनिया वृत्तान्त । सांगे इंद्र ब्रह्मयासी ॥१०१॥

ब्रह्मा म्हणे इंद्रासी । जावे त्वरित वैकुंठासी ।

दैत्येवरी ह्रषीकेशी । उपाय करील निर्धारे ॥२॥

म्हणोनि निघाले तिघेजण । पावले त्वरित वैकुंठभुवन ।

भेटला तत्काळ नारायण । सांगती वृत्तान्त रावणाचा ॥३॥

विरिंचि म्हणे विष्णूसी । प्रतिकार करावा वेगेसी ।

कारण असे तुम्हांसी । राम-अवतारी परियेसा ॥४॥

तेहतीस कोटी देवांसी । घातले असे बंदीसी ।

याचि कारणे तुम्हांसी । करणे असे अवधारा ॥५॥

ईश्वराचे प्राणलिंग । घेऊनि गेला राक्षस चांग ।

आता रावणा नाही भंग । तोचि होईल ईश्वर ॥६॥

त्वरित उपाय करावा यासी । पुढे जड होईल तुम्हांसी ।

निर्दाळावया राक्षसांसी । अवतरोनि तुम्हीच यावे ॥७॥

ऐसे विनवी चतुरानन । मग कोपोन नारायण ।

कार्य नासेल म्हणोन । निघाला झडकर कैलासा ॥८॥

विष्णु आला ईश्वरापाशी । म्हणे शंकरा परियेसी ।

प्राणलिंग रावणासी । द्यावया कारण तुम्हां काय ॥९॥

रावण क्रूर महादैत्य । सुरवर सकळ त्याचे भृत्य ।

कारागृही असती समस्त । केवी सुटती सांग आम्हा ॥११०॥

ऐसे दुराचारियासी । वर देता उल्हासी ।

देवत्व गेले त्याचे घरासी । घेईल स्वर्ग निर्धारे तो ॥११॥

ईश्वर म्हणे विष्णुसी । तुष्टलो तयाचे भक्तीसी ।

विसर पडला आम्हांसी । संतोषे दिधले प्राणलिंग ॥१२॥

आपले शिर छेदोनि देखा । वीणा केला स्वहस्तका ।

सप्तस्वर वेदादिका । गायन केले संतोषे ॥१३॥

जरी मागता पार्वतीसी । देतो सत्य परियेसी ।

भुली पडली भक्तीसी । लिंग नेले प्राण माझा ॥१४॥

विष्णु म्हणे उमाकांता । तुम्ही ऐसा वर देतां ।

आम्हां सायास होय तत्त्वतां । दैत्य उन्मत्त होताती ॥१५॥

देवद्विज लोकांसी । पीडा करिती बहुवशी ।

कारणे आम्हांसी । अवतार धरणे घडते देखा ॥१६॥

कधी दिले लिंग त्यासी । नेले असेल लंकेसी ।

शंकर म्हणे विष्णुसी । पांच घटी झाल्या आता ॥१७॥

ऐकताच शिववचन । उपाय करी नारायण ।

धाडिले चक्र सुदर्शन । सूर्याआड व्हावया ॥१८॥

बोलावूनि नारदासी । सांगतसे ह्रषीकेशी ।

तुम्ही जावे त्वरितेसी । रावण जातो लंकेसी देखा ॥१९॥

मार्गी जाऊनि तयासी । विलंब करावा परियेसी ।

जाऊ न द्यावे लंकेसी । त्वरित जावे म्हणतसे ॥१२०॥

चक्र झाले सूर्याआड । स्नानसंध्या रावणा चाड ।

तुम्ही जाऊनिया दृढ । विलंब करावा तयासी ॥२१॥

ऐकोनिया श्रीविष्णूच्या बोला । नारद त्वरित निघोन गेला ।

मनोवेगे पावला । जेथे होता लंकानाथ ॥२२॥

नारदाते पाठवूनि । विष्णू विचारी आपुल्या मनी ।

गणेशासी बोलावूनि । पाठवू म्हणे विघ्नासी ॥२३॥

बोलावूनि गणेशासी । सांगे विष्णु परियेसी ।

कैसा रावण तुजसी । सदा उपेक्षितो ॥२४॥

सकळ देव तुज वंदिती । त्याचे मनोरथ पुरती ।

तुज जे का उपेक्षिती । विघ्ने बाधती तयांसी ॥२५॥

तुज नेणतां रावण देखा । घेऊनि गेला निधान ऐका ।

प्राण लिंगा अतिविशेखा । नेले शिवाजवळूनि ॥२६॥

आता त्वा करावे एक । रावणापाशी जाऊनि देख ।

कपटरुपे कुब्जक । बाळवेष धरोनिया ॥२७॥

वाटेसि होईल अस्तमान । रावण करील संध्यावंदन ।

नारद गेला याचि कारण । विलंब करावया दैत्यासी ॥२८॥

आज्ञा शिवाची रावणासी । न ठेवी लिंग भूमीसी ।

शौचाचमनसमयासी । आपणाजवळी न ठेविजे ॥२९॥

बाळवेषे तुवा जावे । शिष्यरूप करुणाभावे ।

सूक्ष्मरूप दाखवावे । लिंग घ्यावे विश्वासुनी ॥३०॥

संध्यासमयी तुझे हाती । लिंग देईल विश्वासरीती ।

तुवा ठेवावे तत्काळ क्षिती । लिंग राहील तेथेची ॥३१॥

येणेपरी गणेशासी । शिकवी विष्णु परियेसी।

संतोषोनि हर्षी । भातुके मागे तये वेळी ॥३२॥

लाडू तिळव पंचखाद्य । इक्षु खोबरे दालिम आद्य ।

शर्करा घृत क्षीर सद्य । द्यावे त्वरित आपणासी ॥३३॥

चणे भिजवून आपणासी । तांदूळ लाह्या साखएसी ।

त्वरित भक्षण करावयासी । द्यावे स्वामी म्हणतसे ॥३४॥

जे जे मागितले विघ्नेश्वरे । त्वरित दिधले शार्ङ्गधरे ।

भक्षित निघाला वेगवक्त्रे । ब्रह्मचारीवेष धरूनि ॥३५॥

गेला होता नारद पुढे । ब्रह्मऋषि महात्म्य गाढे ।

उभा ठाकला रावणापुढे । कवण कोठूनि आलासी ॥३६॥

रावण म्हणे नारदासी गेलो होतो कैलासासी ।

केले उत्कृष्ट तपासी । तोषविले तया शिवा ॥३७॥

तेणे प्रसन्न होऊनि आम्हांसी । लिंग दिधले परियेसी ।

आणिक सांगितले संतोषी । लिंग महिमा अपार ॥३८॥

नारद म्हणे लंकानाथा । दैव थोर तुझे आता ।

लिंग लाधलासी अद्‌भुता । जाणो आम्ही आद्यंत ॥३९॥

दाखवी लिंग आम्हांसी । खुणे ओळखू परियेसी ।

लिंगलक्षण विस्तारेसी । सांगू आम्ही तुजलागी ॥१४०॥

नारदाचिया वचनासी । न करी विश्वास परियेसी ।

दाखवीतसे दुरोनि लिंगासी । व्यक्त करोनि त्या समयी ॥४१॥

नारद म्हणे लंकेशा । लिंग महिमेचा प्रकार ऐसा ।

सांगेन तुज बहु सुरसा । बैसोनि ऐके स्वस्थ चित्ते ॥४२॥

लिंग उपजले कवणे दिवशी । पूर्वी जाणिले तयासी ।

एकचित्ते परियेसी । कथा असे अतिपूर्व ॥४३॥

गिळूनि सकळ सौरभासी । मृग एक काळाग्निसमेसी ।

ब्रह्मांडखंड परियेसी । पडिला होता तो मृग ॥४४॥

ब्रह्माविष्णु महेश्वरांसी । गेले होते पारधियेसी ।

मृग मारिले परियेसी । भक्षिले मेद तये वेळी ॥४५॥

तयासी होती तीन शृंगे । खाली असती तीन लिंगे ।

तिघी घेतली तीन भागे । प्राणलिंगे परियेसा ॥४६॥

लिंगमहिमा ऐक कानी । जे पूजिती वर्षे तिनी ।

तेचि ईश्वर होती निर्गुणी । वेदमूर्ति तेचि होय ॥४७॥

लिंग असे जये स्थानी । तोचि कैलास जाण मनी ।

महत्त्व असे याच गुणी । ब्रह्माविष्णुमहेश्वरांसी ॥४८॥

असे आणिक एक बरवे । सांगेन ऐक एकभावे ।

रावण म्हणे आम्हा जाणे । असे त्वरित लंकेसी ॥४९॥

म्हणोनि निघाला महाबळी । नारद म्हणे तये वेळी ।

सूर्यास्त आहे जवळी । संध्याकाळ ब्राह्मणासी ॥१५०॥

सहस्त्रवेद आचरसी । संध्याकाळी मार्ग क्रमिसी ।

वाटेस होईल तुज निशी । संध्यालोप होईल ॥५१॥

आम्ही जाऊ संध्यावंदनासी । म्हणोनि नारद विनयेसी ।

पुसोनिया रावणासी । गेला नदीतीरा ॥५२॥

इतुकिया अवसरी । पातला गणेश ब्रह्मचारी ।

रावणापुढे चाचरी । समिधा तोडी कौतुके ॥५३॥

रावण चिंती मानसी । व्रतभंग होईल आपणासी ।

संध्या करावी त्रिकाळेसी । संदेह घडला म्हणतसे ॥५४॥

ईश्वरे सांगितले आम्हांसी । लिंग न ठेवावे भुमीसी ।

संध्यासमयो झाली निशी । काय करू म्हणतसे ॥५५॥

तव देखिला ब्रह्मचारी । अति सुंदर बाळकापरी ।

हिंडतसे नदीतीरी । देखिला रावणे तये वेळी ॥५६॥

मनी विचारी लंकानाथ । ब्रह्मचारी कुमार दिसत ।

न करी आमुचा विश्वासघात । लिंग देऊ तया हाती ॥५७॥

संध्या करू स्वस्थचित्तेसी । लिंग असेल तयापाशी ।

बाळक असे हे निश्चयेसी । म्हणोनि गेला तया जवळी ॥५८॥

देखोनिया दशशिर । पळतसे लंबोदर ।

रावण झाला द्विजवर । अभय देऊनि गेला जवळी ॥५९॥

रावण म्हणे तयासी । तू कवण बा सांग आम्हांसी ।

मातापिता कवण तुजसी । कवण कुळी जन्म तुझा ॥१६०॥

ब्रह्मचारी म्हणे रावणा । इतुके पुससी कवण्या कारणा ।

आमुच्या बापे तुझ्या ऋणा । काय द्यावे सांग मज ॥६१॥

हासोनिया लंकेश्वर । लोभे धरिला त्याचा कर ।

सांग बाळका कवणाचा कुमर । प्रीतीभावे पुसतो मी ॥६२॥

ब्रह्मचारी म्हणे रावणासी । आमुचा पिता काय पुससी ।

जटाधारी भस्मांगासी । रुद्राक्ष माळा असती देखा ॥६३॥

शंकर म्हणती तयाशी । भिक्षा मागणे अहर्निशी ।

वृषारूढ उमा सरसी । जननी ते जगन्माता ॥६४॥

इतुके आम्हांसी पुसतोसी । तुज देखता भय मानसी ।

बहुत वाटे परियेसी । सोड हात जाऊ दे ॥६५॥

रावण म्हणे ब्रह्मचारी । तव पिता असे दरिद्री ।

भिक्षा मागे घरोघरी । सौख्य तुज काही नसे ॥६६॥

आमुचे नगर लंकापूर । रत्‍नखचित असे सुंदर ।

आम्हांसवे चाल सत्वर । देवपूजा करीत जाई ॥६७॥

जे जे मागसी आम्हांसी । सकळ देईन परियेसी ।

सुखे रहावे मजपाशी । म्हणे रावण तये वेळी ॥६८॥

ब्रह्मचारी म्हणे त्यासी । लंकेसी बहुत राक्षसी ।

आम्ही बाळक अरण्यवासी । खातील तेथे जातांची ॥६९॥

न येऊ तुझिया नगरासी । सोड जाऊं दे घरासी ।

क्षुधे पीडतो बहुवसी । म्हणोनि भक्षितो भातुके ॥१७०॥

इतुके ऐकोनि लंकानाथ । त्या बाळका संबोधित ।

लिंग धरी ऐसे म्हणत । मी संध्या करीन तोवरी ॥७१॥

बाळक विनवी तयासी । न धरी लिंग परियेसी ।

मी ब्रह्मचारी अरण्यवासी । उपद्रवू नको म्हणतसे ॥७२॥

तव लिंग असे जड । मी पण बाळ असे वेड ।

न घे लिंग जाऊ दे सोड । धर्म घडेल तुजलागी ॥७३॥

नानापरी संबोधित । लिंग देत लंकानाथ ।

संध्या करावया आपण त्वरित । समुद्रतीरी बैसला ॥७४॥

ब्रह्मचारी तयासी । उभा विनवीतसे रावणासी ।

जड झालिया आपणासी । ठेवीन त्वरित भूमीवरी ॥७५॥

वेळ तीन परियेसी । बोलवीन तुम्हांसी ।

वेळ लागलिया परियेसी । आपण ठेवीन भूमीवरी ॥७६॥

ऐसा निर्धार करोनि । उभा गणेश लिंग घेऊनि ।

समस्त देव विमानी । बैसोनि पाहती कौतुके ॥७७॥

अर्घ्यसमयी रावणासी । बोलवी गणेश परियेसी ।

जड झाले लिंग आम्हांसी । सत्वर घे गा म्हणतसे ॥७८॥

न्यासपूर्वक अर्घ्य देखा । रावण करी अति विवेका ।

हाता दाखवी बाळका । येतो राहे म्हणोनि ॥७९॥

आणिक क्षणभर राहोनि । गणेश बोले वेळ दोनी ।

जड झाले म्हणोनि । शीघ्र यावे म्हणतसे ॥८०॥

न ये रावण ध्यानस्थ । गणेश असे विचारीत ।

समस्त देवांते साक्षी करीत । लिंग ठेवीत भूमीवरी ॥८१॥

श्रीविष्णूते स्मरोनि । लिंग ठेविले स्थापोनि ।

संतोष जाहला गगनी । पुष्पे वर्षती सुरवर ॥८२॥

अर्घ्य देवोनी लंकेश्वर । निघोनि आला सत्वर ।

लिंग देखिले भूमीवर । मनी विकळ जाहला ॥८३॥

आवेशोनि रावण देखा । ठोसे मारी गणनायका ।

हास्यवदन रडे तो ऐका । भूमीवरी लोळतसे ॥८४॥

म्हणे माझिया पित्यासी । सांगेन आता त्वरितेसी ।

का मारिले मज बाळकासी । म्हणोनि रडत निघाला देखा ॥८५॥

मग रावण काय करी । लिंग धरोनिया दृढ करी ।

उचलू गेला नानापरी । भूमीसहित हालतसे ॥८६॥

कापे धरणि तये वेळी । रावण उचली महाबळी ।

न ये लिंग शिर आफळी । महाबळी राहिला ॥८७॥

नाम पाविला याचि कारणे । महाबळेश्वर लिंग जाणे ।

मुरडोनि ओढिता रावणे । गोकर्णाकार जाहले ॥८८॥

ऐसे करिता लंकानाथ । मागुती गेला तपार्थ ।

ख्याती झाली गोकर्णांत । समस्त देव तेथे आले ॥८९॥

आणिक असे अपार महिमा । सांगतसे अनुपमा ।

स्कंदपुराण वर्णिली सीमा । प्रख्याद असे परियेसा ॥१९०॥

ऐकोनि सिद्धाचे वचन । नामधारक संतोषोन ।

पुनरपि चरणा लागे जाण । म्हणे सरस्वती गंगाधरू ॥१९१॥

इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ । श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे गोकर्णमहिमा वर्णनं नाम षष्ठोऽध्यायः॥६॥

॥ ओवीसंख्या ॥१९१॥

॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥

गुरूचरित्रअध्यायसातवा