भारतीय संस्कृती गुरू बनवण्याची परंपराही खूप जुनी आहे. प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या जीवनात एक गुरू बनवला पाहिजे जेणेकरून गुरु आपल्या जीवनाला नवीन सकारात्मक
दिशा दाखवू शकतील. ज्याचे पालन केल्याने माणूस आपले जीवन यशस्वी आणि आनंदी बनवू शकतो आणि मोक्ष प्राप्त करू शकतो.
गुरूचे महत्त्व सांगताना कबीरजी म्हणतात
कबीर, गुरु बिन माला फेरते, गुरु बिन देते दान।
गुरु बिन दोनों निष्फल हैं, पूछो वेद पुराण।।
कबीर, राम कृष्र से कौन बड़ा, उन्हों भी गुरु कीन्ह।
तीन लोक के वे धनी, गुरु आगे आधीन।।
तात्पर्य :- भगवान कबीर आपल्याला सांगत आहेत की गुरूशिवाय आपल्याला ज्ञान नाही. गुरुशिवाय नामस्मरण, भक्ती आणि दान धर्म सर्व निरर्थक आहेत.
आजकाल खरे गुरू सहसा सापडत नाहीत! खरे तर गुरु मिळणे नेहमीच कठीण होते! मग आजकाल अनेक लोभी फसवे लोक गुरु झाले आहेत, त्यामुळेच गुरुवेश कलंकित
झाला आहे! म्हणून अत्यंत जपून गुरू करावा! गुरूमध्ये इतके गुण असायला हवेत-
स्वभावाने शुद्ध, जितेंद्रिय, ज्यांना पैशाचा लोभ नाही, वेद आणि शास्त्रांचा जाणकार असावा, सत्य तत्वाची प्राप्ती झालेली असावी, परोपकारी, दयाळू, दररोज नामजप आणि
ध्यान करणारा, सत्यवादी, शांतीप्रिय, योगामध्ये निपुण, ज्यामध्ये शिष्याच्या पापांचा नाश करण्याची शक्ती असावी, जो भगवंताचा भक्त असावा, स्त्रियांमध्ये आसक्ती
नसणारा, क्षमा करणारा, धीर धरणारा, हुशार, प्रियभाषी, प्रामाणिक, निर्भय, पापांपासून मुक्त असणारा, साधेपणाने जगणारा, धर्म प्रेमी, सर्व प्राणिमात्रांशी मैत्री करणारा आणि
पुत्रापेक्षा शिष्यावर अधिक प्रेम करणारा...
ज्यांच्यात वर सांगितलेले गुण नाहीत आणि पुढील अवगुण आहेत, त्यांनाही गुरु करू नये-
संस्कारहीन, ज्याला वेद-शास्त्रे माहीत नाहीत, किंवा माहित असून त्याचा व्यापार करणारा, जो धर्माच्या नावावर वेद-शास्त्रे छापून उपजीविका करतो, कामिनी-कांचनचा मोह करतो, लोभी असतो, मान-सन्मान हवा असतो, कीर्ती आणि उपासना, वैदिक आणि चतुराईची कृत्ये करत नाही, असत्य बोलतो, रागावतो, शिष्याच्या संपत्तीवर डोळा ठेवणारा, निर्दयी, शिकवून पैसे कमावणारा, ढोंगी, मत्सर करणारा, कोणत्याही प्रकारे व्यसनी, कंजूष, दुष्ट बुद्धी, बाह्य चमत्कार दाखवून लोकांचे मन उद्ध्वस्त करणारा, नास्तिक, देव आणि गुरूची निंदा करणारा, अहंकारी, दांभिक, पूजेच्या नावाने पैसा कमावणारा, आळशी, विलासी, धर्महीन, कीर्तीचा लोभी, वेदांची खरेदी-विक्री करणारा आणि संन्यासी होऊनही संन्यासी नसणारा, शिष्य बनविण्यावर विश्वास ठेवणारा, धर्माच्या नावावर कोणत्याही प्रकारे स्वतःचा प्रचार करून घेणारा, वेद-शास्त्र, देवी देवांच्या नावाने यज्ञ, मंत्र-तंत्र-यंत्राची पुस्तके छापून पैसा कमावणारा आणि स्त्रियांवर डोळा ठेवणारा! असा गुरू केल्यावर किंवा सत्य कर्म करून सत्याच्या मार्गावर चालणाऱ्या माणसानेही असा गुरू अंगीकारला तर तोही नरकात जाण्यास पात्र ठरतो.