Guru Purnima 2023 date and time : 3 जुलै 2023 रोजी गुरु पौर्णिमा आहे. आपल्याला कोणतेही शिक्षण किंवा ज्ञान देणारी कोणतीही व्यक्ती आपली गुरू आहे, परंतु जर तुम्हाला अध्यात्माच्या मार्गावर जायचे असेल तर नीट विचार करूनच कोणालातरी आपला गुरू बनवा. हिंदू धर्मात एखाद्याला गुरु बनवण्याची एक निश्चित प्रक्रिया आहे. या प्रक्रियेत प्रथम दीक्षा दिली जाते.
दीक्षा म्हणजे काय?
दिशाहीन जीवनाला दिशा देणे म्हणजे दीक्षा होय. दीक्षा म्हणजे शपथ, करार आणि ठराव. दीक्षा घेतल्यानंतर माणूस द्विज होतो. द्विज म्हणजे दुसरा जन्म. दुसरे व्यक्तिमत्व.
दीक्षा किती प्रकारची?
हिंदू धर्मात 64 प्रकारे दीक्षा दिली जाते. जसे की समय दीक्षा, मार्ग दीक्षा, शांभवी दीक्षा, चक्र जागरण दीक्षा, विद्या दीक्षा, पूर्णाभिषेक दीक्षा, उपनयन दीक्षा, मंत्र दीक्षा, जिज्ञासू दीक्षा, कर्म सन्यास दीक्षा, पूर्ण सन्यास दीक्षा इ.
दीक्षा का आणि केव्हा घ्यावी?
दीक्षा घेणे म्हणजे आता तुम्हाला दुसरी व्यक्ती व्हायचे आहे. तुमच्या मनात आता अनास्था निर्माण झाली आहे, म्हणूनच तुम्हाला दीक्षा घ्यायची आहे. म्हणजे आता तुम्हाला धर्माच्या उद्धाराच्या मार्गावर चालायचे आहे. आता तुम्हाला योगाभ्यास करायचा आहे. अनेकदा लोक वनप्रस्थ काळात दीक्षा घेतात. दीक्षा घेणे आणि घेणे हे अत्यंत पवित्र कार्य आहे. त्याचे गांभीर्य समजून घेतले पाहिजे.
स्वयंघोषित गुरूंची गर्दी?
तुमचा संन्यास किंवा धर्माशी काहीही संबंध नसताना तुम्ही स्वयंभू देवाकडून दीक्षा घेतली असेल, उलट तुम्ही त्याच्या प्रवचन, भजन, भंडारे आणि चातुर्मासासाठी एकत्र येत आहात आणि त्याचा लाभ घेत आहात आणि तुमचा फायदा फक्त त्याच्या फायद्यातच दडलेला आहे. मग आपण कोणत्या मार्गावर आहात हे समजले पाहिजे. हा धर्माचा मार्ग नाही. यामुळे केवळ धर्माचेच नुकसान होत नाही, तर तुमचेही नुकसान होईल.
सध्याच्या युगात बहुतेक खोट्या आणि भोंदू संतांची आणि कथा सांगणाऱ्यांची फौज उभी राहिली आहे आणि हिंदूही प्रत्येकाला आपला गुरू मानून त्यांच्याकडून दीक्षा घेतात आणि घरात त्यांचा मोठा फोटो लावून त्यांची पूजा करतात. गळ्यात त्याचे नाव किंवा फोटो जडवलेले लॉकेट घालते. संत कितीही महान असला तरी तो देव नसतो, त्यांची आरती करणे, पाय धुणे, त्यांना फुले अर्पण करणे हा धर्माचा अपमान आहे. हजारो स्वयंघोषित संत आहेत, त्यापैकी काही खरोखर संत आहेत, बाकी सर्व दुकानदार आहेत.
कोणाला गुरू बनवायचे?
जर आपण हिंदू संत धाराबद्दल बोललो, तर या संत धाराची पुनर्रचना शंकराचार्य, गुरु गोरखनाथ आणि रामानंद यांनी केली. जी व्यक्ती उक्त संत प्रवाहाच्या नियमांनुसार संत बनतो, ती हिंदू संत म्हणण्यास सक्षम असते.
हिंदू संत बनणे फार कठीण आहे कारण संत संप्रदायात दीक्षा घेण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला अनेक प्रकारच्या ध्यान, तपश्चर्या आणि योगासने करावी लागतात, तरच त्याला शैव किंवा वैष्णव ऋषी-संतांमध्ये प्रवेश मिळतो. अडचण, आळशीपणा आणि व्यापारीपणामुळे अनेक लोक स्वयंभू ऋषी-मुनी जन्माला आले आहेत. या बनावट साधूंमुळे हिंदू समाजाची सतत बदनामी होत आहे. तथापि यापैकी फार थोडे खरे संत आहेत.
13 आखाड्यांपर्यंत मर्यादित असलेला हिंदू संत समाज पाच भागात विभागला गेला आहे आणि या विभाजनाचे कारण श्रद्धा आणि आचरण आहे, परंतु पाचही संप्रदाय वेद आणि वेदांत यावर सहमत आहेत. हे पाच पंथ आहेत- 1. वैष्णव 2. शैव, 3. स्मार्त, 4. वैदिक आणि पाचवे संतमत.
वल्लभ, रामानंद इत्यादी वैष्णवांच्या अंतर्गत अनेक उपपंथ आहेत. शैव धर्मात दशनामी, नाथ, शाक्त इत्यादी अनेक उपपंथ आहेत. शैव धर्मातून जगद्गुरू पदावर बसलेले शंकराचार्य आणि वैष्णव धर्मावर बसलेले रामानंदाचार्य. तथापि वरील शीर्षकांपूर्वी इतर पदव्या प्रचलित होत्या.