दरवर्षी ज्येष्ठ मासारंभासह गंगादशहरा प्रारंभ होतो आणि ज्येष्ठ महिन्यातील शुक्ल दशमीला गंगा दशहरा साजरी केला जातो. असे म्हणतात की गंगा सप्तमीच्या दिवशी माता गंगा भगवान शंकराच्या केसात अवतरली आणि त्यानंतर गंगा दसर्‍याला पृथ्वीवर अवतरली. 2023 मध्ये गंगा दशहरा उत्सव मंगळवारी 30 मे 2023 रोजी साजरा केला जाईल. यावेळी हस्त नक्षत्रात व व्यतिपात योगात गंगा दसरा उत्सव साजरा होणार आहे.
या दिवशी लोक गंगा नदीत स्नान करतात आणि दान देतात. या सणाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. या दिवशी गंगेत स्नान केल्याने 10 प्रकारची पापे दूर होतात असे सांगितले जाते. गंगा दसऱ्याच्या दिवसाचे महत्त्व आणि मंत्रांबद्दल जाणून घ्या-
धार्मिक मान्यतेनुसार गंगा दसर्‍याच्या दिवशी गंगेत स्नान केल्याने पाप धुऊन जाते. यासोबतच मानसिक शांतीही मिळते आणि शरीर शुद्ध राहते. या दिवशी गंगा पूजन केल्याने भगवान विष्णू प्रसन्न होऊन आशीर्वाद देतात. या प्रसंगी गंगेत स्नान केल्याने माणसाला मोक्ष प्राप्त होतो, कारण राजा भगीरथने आपल्या पूर्वजांना वाचवण्यासाठी आणि मोक्ष मिळवून देण्यासाठी आपल्या कठोर तपश्चर्येने माता गंगा यांना पृथ्वीवर आणले, अशी आख्यायिकाही सांगितली जाते.
या दिवशी गंगेची पूजा करण्यासोबतच भगवान विष्णू प्रसन्न होतात आणि आशीर्वाद देतात. पुराणानुसार भागीरथच्या तपश्चर्येनंतर गंगा माता पृथ्वीवर आली तेव्हा ती ज्येष्ठ शुक्ल पक्षाची दहावी तिथी होती. गंगा मातेच्या पृथ्वीवर अवतरल्याचा दिवस गंगा दसरा म्हणून ओळखला जातो. या दिवशी जो गंगा नदीत उभे राहून गंगा स्तोत्राचा पाठ करतो त्याला सर्व पापांपासून मुक्ती मिळते. स्कंद पुराणात दसरा नावाचे गंगा स्तोत्र आहे.
जर तुम्हाला गंगा नदीवर जाता येत नसेल, तर तुम्ही गंगेचे ध्यान करताना घराजवळील कोणत्याही नदीत किंवा तलावात स्नान करू शकता. गंगाजीचे ध्यान करताना षोडशोपचाराने पूजा करावी. यानंतर या मंत्राचा जप करावा.
मंत्राला पाच फुले अर्पण करून, गंगा पृथ्वीवर आणण्यासाठी भागीरथीचे नाव मंत्राने पूजन करावे. यासोबतच गंगेचे उगमस्थानही लक्षात घेतले पाहिजे. गंगाजीच्या पूजेत सर्व वस्तू दहा प्रकारच्या असाव्यात. उदाहरणार्थ, दहा प्रकारची फुले, दहा सुगंधी, दहा दिवे, दहा प्रकारचा नैवेद्य, दहा सुपारीची पाने, दहा प्रकारची फळे असावीत. पूजेनंतर दान करायचे असेल तर दहाच वस्तूंचे दान करावे, कारण ते चांगले मानले जाते, पण जव आणि तीळ यांचे दान सोळा मुठींचे असावे. दहा ब्राह्मणांनाही दक्षिणा द्यावी. गंगा नदीत स्नान करताना दहा वेळा स्नान करावे.
गंगा मातेचे वरदान मिळवण्यासाठी ''ॐ नमो गंगायै विश्वरूपिण्यै नारायण्यै नमो नमः'' या मंत्राचा जप करावा. असे मानले जाते की या मंत्राचा जप केल्याने मनुष्याच्या पापांचा नाश होतो आणि त्याला परम पुण्य प्राप्त होते.
गंगा दशहरा 2023 कधी आहे? पुजेची शुभ वेळ जाणून घ्या:
30 मे 2023, मंगळवारी
गंगा अवतरण पूजेच्या वेळा
ज्येष्ठ शुक्ल दशमी तिथीची सुरुवात - सोमवार, 29 मे 2023 रोजी सकाळी 11.49 पासून ते
ज्येष्ठ शुक्ल दशमी तिथी समाप्त - मंगळवार, 30 मे 2023 दुपारी 01.07 वाजता.
हस्त नक्षत्राची सुरुवात - 30 मे 2023 सकाळी 04.29 पासून,
हस्त नक्षत्राची समाप्ती - 31 मे 2023 रोजी सकाळी 06.00 वाजता.
व्यातिपात योगास प्रारंभ - 30 मे 2023 रात्री 08.55 पासून,
व्यतिपात योगाची समाप्ती - 31 मे 2023 रात्री 08.15 वाजता.