Gadge Maharaj संत गाडगे बाबा यांना नि:स्वार्थी कर्मयोगी असे म्हणतात, ज्यांनी महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यात अनेक धर्मशाळा, गोशाळा, शाळा, रुग्णालये, वसतिगृहे बांधली, पण आयुष्यभर स्वत:साठी झोपडीही बांधली नाही. त्यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य धर्मशाळेच्या व्हरांड्यात किंवा जवळच्या झाडाखाली घालवले.
त्यांच्याबद्दल जाणून घेऊया-
1. अशा या महापुरुष गाडगे बाबांचा जन्म 23 फेब्रुवारी 1876 रोजी महाराष्ट्रातील अमरावती जिल्ह्यातील शेंडगाव अंजनगाव येथे झाला. त्यांचे बालपणीचे नाव डेबूजी झिंग्राजी जानोरकर होते. वडिलांच्या निधनामुळे त्यांना लहानपणापासूनच आजोबांकडे राहावे लागले. तिथे ते गायी चरवण्याचे आणि शेतीची कामे करायचे.
2. त्यांचे खरे नाव आजपर्यंत कोणालाही माहीत नाही. बाबा निरक्षर असले तरी ते अतिशय बुद्धिवादी होते.
3. 1905 ते 1917 पर्यंत ते वनवासात राहिले. दरम्यान त्यांनी जीवनाचे अगदी जवळून निरीक्षण केले. अंधश्रद्धा, बाह्य दिखाऊपणा, परंपरा आणि सामाजिक दुष्कृत्ये आणि दुर्गुणांमुळे समाजाचे किती भयंकर नुकसान होऊ शकते याची त्यांना चांगली जाणीव होती. या कारणावरून त्यांनी त्यांना कडाडून विरोध केला.
4. आपल्या जीवनातील एकमेव ध्येयावर ते नेहमी ठाम राहिले आणि ते म्हणजे 'जनसेवा'. त्यांनी निराधार आणि उपेक्षितांची सेवा हीच ईश्वरभक्ती मानली. त्यांनी धार्मिक दिखाऊपणाला कडाडून विरोध केला. देव तीर्थक्षेत्रात, मंदिरात किंवा मूर्तींमध्ये नसतो, अशी त्यांची श्रद्धा होती. देव मानवी समाजात दरिद्र नारायणाच्या रूपात विराजमान आहे. मनुष्याने या देवाला ओळखून तन, मन, धनाने त्याची सेवा करावी.
5. गाडगे बाबांच्या मते, भुकेल्यांना अन्न, तहानलेल्यांना पाणी, नग्नांना वस्त्र, निरक्षरांना शिक्षण, निरुपयोगींना काम, निरुत्साहींना धैर्य आणि मूक प्राण्यांना निर्भयपणा हीच ईश्वरसेवा आहे.
6. तीर्थक्षेत्रातील पुजारी हे सगळे भ्रष्ट आहेत असे ते म्हणायचे. धर्माच्या नावाखाली पशुबळी देण्याच्याही ते विरोधात होते. इतकेच नव्हे तर अंमली पदार्थांचे व्यसन, अस्पृश्यता आणि मजूर आणि शेतकऱ्यांचे शोषण यासारख्या सामाजिक दुष्कृत्यांचे ते तीव्र विरोधक होते.
7. संत-महात्म्यांच्या चरणांना स्पर्श करण्याची प्रथा आजही प्रचलित आहे, परंतु संत गाडगे बाबा याचे प्रखर विरोधक होते.
8. संत गाडगे बाबांकडे लाकडाचा तुकडा, जुनी फाटकी चादर, आणि खाण्या-पिण्यासाठी मातीचे भांडे आणि कीर्तन करताना झापली असे ही त्यांची संपत्ती होती. त्यामुळे महाराष्ट्राच्या विविध भागात त्यांना मातीच्या भांड्यांचे गाडगे बाबा आणि इतर ठिकाणी चिंध्याचे बाबा असे संबोधले जात असे.
9. संत गाडगे बाबांनी तीर्थक्षेत्रांवर अनेक मोठमोठ्या धर्मशाळा स्थापन केल्या होत्या जेणेकरून गरीब प्रवाशांना तिथे मोफत निवास मिळावा. त्यांच्या नाशिकमध्ये बांधलेल्या विशाल धर्मशाळेत शेकडो प्रवासी एकत्र राहू शकतात. प्रवाशांना भांडी आदी मोफत देण्याचीही व्यवस्था आहे.
10. दरवर्षी ते गरीब नारायणांसाठी अनेक मोठे धान्याचे आयोजन करायचे, ज्यामध्ये अंध, लंगडे आणि इतर अपंग लोकांना ब्लँकेट, भांडी इत्यादींचे वाटप केले जात असे.
11. गौतम बुद्धांप्रमाणे संत गाडगे बाबांनीही आपले घर व कुटुंब सोडून आपले संपूर्ण जीवन मानव कल्याणासाठी समर्पित केले.
12. संत गाडगे यांनी स्थापन केलेले 'गाडगे महाराज मिशन' आजही समाजसेवेत कार्यरत आहे.
13. मानवतेचे परम भक्त गाडगे बाबा यांच्या निधनानिमित्त 20 डिसेंबर 1956 रोजी प्रसिद्ध संत तुकडोजी महाराज यांनी त्यांच्या एका पुस्तकाच्या प्रस्तावनेत त्यांना मानवतेचे मूर्तिमंत रूप असे वर्णन करून श्रद्धांजली अर्पण केली.
