श्री भक्तविजय अध्याय ३१

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥    

जय द्वारकावासी रुक्मिणीरमणा ॥ चित्तचालका चैतन्यवना ॥ विधिजनका भक्तभूषणा ॥ दानवमर्दना श्रीकृष्णा ॥१॥

जय विश्वव्यापका सर्वेश्वरा ॥ सायुज्यपददानीं अति उदारा ॥ पतितपावना जगदुद्धारा ॥ राधिकावरा गोविंदा ॥२॥

जय सगुणस्वरूपा मेघश्यामा ॥ गुणातीता पुरुषोत्तमा ॥ ब्रह्मांडवासी आत्मारामा ॥ भजनीं प्रेमा मज असों दे ॥३॥

जय गोमतीतीरनिवासिया ॥ श्रीजगद्गुरु रणछोडराया ॥ चित्त स्थिरावे तुझिया पायां ॥ ते कृपेची छाया करावी ॥४॥

जय निजभक्तहृदयकमलमिलिंदा ॥ सच्चिदानंदा स्वानंदकंदा ॥ चित्त स्थिरावे चरणारविंदा ॥ ऐसें गोविंदा करावें ॥५॥

तुझीं निजभक्तचरित्रें अद्भुत ॥ साह्य होऊनि वदनीं यथार्थ ॥ जेणें श्रोतयांचे श्रवण तृप्त ॥ होती त्वरित निजप्रेमें ॥६॥

आतां ऐका भाविक जन ॥ कथा रसिक अति पावन ॥ श्रवणीं पडतां दुरितें संपूर्ण ॥ जाती जळून क्षणमात्रें ॥७॥

द्वारकेची पुरातन मूर्ती ॥ डाकुरा आली देखोनि भक्ती ॥ दीडशें कोस द्वारावती ॥ तेथोनि पुढें असे पैं ॥८॥

रामदास नामें ब्राह्मण ॥ होता परम भाविक सज्ञान ॥ कोरान्न मागोनि संरक्षण ॥ कुटुंबाचें करीतसे ॥९॥

निराश संतुष्ट सर्वकाळ ॥ राहिली चित्ताची तळमळ ॥ नामस्मरण सर्वकाळ ॥ अहोरात्र करीतसे ॥१०॥

पंधरा दिवसीं एकादशी ॥ जात असे द्वारकेसी ॥ नेमें वारी धरिली ऐसी ॥ रामदासें निजनिष्ठें ॥११॥

सायाचें लांकूड कोरून ॥ त्यामाजी तुळसी लावून ॥ हातावरी ते धरून ॥ करी गमन सत्वर ॥१२॥

मार्गीं चालता प्रेमयुक्त ॥ स्वानंदें हरीचे गुण वर्णित ॥ शरीरलोभ सांडूनि त्वरित ॥ वैराग्यभरित सर्वदा ॥१३॥

दृष्टीं देखतां द्वारावती ॥ परम उल्हास वाटे चित्तीं ॥ जेवीं कृपणासी धन अवचितीं ॥ मार्गी चालतां सांपडे ॥१४॥

कीं सासुरवासें गांजिली बाळा ॥ माहेर देखतां उल्हास तिजला ॥ कीं अवर्षणीं मेघ जैसा ओळला ॥ देखोनि प्रजांस जाहला आनंद ॥१५॥

अनुताप धरूनि अंतरीं ॥ स्नान करी गोमतीतीरीं ॥ मग मानसपूजा करून सत्वरीं ॥ महाद्वारीं जातसे ॥१६॥

सद्भावें घालूनि लोटांगण ॥ सांडोनि सकळ देहाभिमान ॥ म्हणे देवा तुज अनन्यशरण ॥ जन्ममरण खंडावें ॥१७॥

तुळसीझाड वागवीं सवें ॥ त्याची मंजरी तोडूनि भावें ॥ पूजोनियां वैकुंठराव ॥ भाकित कींव निजनिष्ठें ॥१८॥

म्हणे पतितपावना गरुडध्वजा ॥ हे माझी अनाथाची पूजा ॥ नमस्कारूनि अधोक्षजा ॥ मागुती डाकुरा येतसे ॥१९॥

एक दिवस गृहीं राहून ॥ मागुती करीतसे प्रयाण ॥ पंचवीस वर्षेंपर्यंत जाण ॥ ऐसी वारी करीतसे ॥२०॥

शरीर बहुत जर्जर जाहलें ॥ वृद्धपण अंगीं आलें ॥ मग द्वारकेसी येऊनि एक वेळे ॥ देवास विनंति करीतसे ॥२१॥

अशक्त जाहली माझी काया ॥ आतां शक्ति नसे यावया ॥ लोभ असों दे देवराया ॥ चरणीं मस्तक ठेविला ॥२२॥

अश्रु वाहाती नेत्रांतून ॥ पुढें न करवे कांहीं स्तवन ॥ म्हणे हें शेवटींचें दर्शन ॥ पुढती येणें नव्हे कीं ॥२३॥

ऐसें बोलतां रामदास ॥ सद्गद जाहला जगन्निवास ॥ चहूं भुजीं निजभक्तास ॥ आलिंगूनि धरियेलें ॥२४॥

रामदासासी देव बोले ॥ तुवां श्रम बहुत केले ॥ सेवाऋण फार जाहलें ॥ तें फिटलें नवजाय ॥२५॥

तुझी फार जाहली सेवा ॥ आतां मज न्यावें आपुल्या गांवा ॥ रामदास म्हणे केशवा ॥ कैसें न्यावें तुजलागीं ॥२६॥

देव म्हणे माझा रथ घेईं ॥ जुंपोनि घोडे त्यांत बैसवीं ॥ रातोरात लवलाहीं ॥ चाल येतों सत्वर ॥२७॥

मग रथ आणोनि ते वेळ ॥ त्यांत बैसविले घननीळ ॥ मनोवेगें भक्तवत्सल ॥ आले डाकुरासी तेधवां ॥२८॥

रामदास म्हणे भगवंता ॥ तुज कोठें लपवूं आतां ॥ मागूनि धांवणें आलिया तत्त्वतां ॥ शिक्षा मज करितील ॥२९॥

इकडे प्रातःकाळीं द्वारकेत ॥ पुजारी कांकडआरतीसी येत ॥ तों मूर्ति नाहीं राउळांत ॥ नवल वाटत सकळांसी ॥३०॥

विचार करिती तये वेळां ॥ एक म्हणती रामदास आला ॥ तोचि देवासी घेऊनि गेला ॥ मार्ग दिसतसे रथाचा ॥३१॥

पूजारी माग पाहून ॥ डाकुरासी आले सकळ जन ॥ रामदासें मूर्ति उचलोन ॥ तळ्यामध्यें टाकिली ॥३२॥

पूजारी म्हणती त्यालागून ॥ मूर्ति आणलीस द्वारकेहून ॥ तें दाखवीं आम्हांकारण ॥ ऐसें वचन बोलिले ॥३३॥

येरू बोले असत्य वचन ॥ म्यां नाहीं आणिला जगज्जीवन ॥ पाहा गृहांत धुंडाळून ॥ भक्तभूषण परमात्मा ॥३४॥

मग नगरांत जाऊनि सत्वर ॥ झाडा घेतां घरोघर ॥ आड विहीर सविस्तर ॥ शोधोनियां पाहाती ॥३५॥

ग्रामाबाहेर सरोवरीं ॥ पाहों लागले ते अवसरीं ॥ वक्षःस्थळीं बरची लागली ॥ उकळी आली अशुद्धाची ॥३६॥

तर्क करिती आपुलें मनांत ॥ म्हणती सांपडला रणछोडनाथ ॥ मग बुडी देऊनियां त्वरित ॥ रुक्मिणीकांत काढिला ॥३७॥

मग सन्निध आणूनि रहंवर ॥ मूर्तीसी बैसविलें सत्वर ॥ रामदास जाहला चिंतातुर ॥ देवासी उत्तर बोलतसे ॥३८॥

म्हणे भक्तवत्सला दीननाथा ॥ मज टाकूनि जातोसी आतां ॥ तुजकारणें रुक्मिणीकांता ॥ असत्य वचन बोलिलों मी ॥३९॥

ध्यानीं येऊनि जगज्जीवन ॥ निजभक्तासी बोले वचन ॥ तूं आपुलें स्वस्थ करूनि मन ॥ माझें भजन करावें ॥४०॥

मी कर ठेवूनि कटावरी ॥ राहिलों पुंडलिकाचें द्वारीं ॥ तैसाचि तुजपासी डाकुरीं ॥ निरंतरीं राहीन ॥४१॥

यावरी रामदास बोले वचन ॥ पूजारी नेतील तुजलागून ॥ यासी उपाय करावा कवण ॥ मजकारण कळेना ॥४२॥

मग कृपावंत म्हणे त्यासी ॥ तूं जाईं पूजार्‍यांपासीं ॥ माझ्याभार सुवर्ण त्यांसी ॥ द्यावया करीं सत्वर ॥४३॥

तुझे स्त्रियेचे नाकींची नथ ॥ वालभरी आहे निश्चित ॥ त्याच्या भार मी होऊनि त्वरित ॥ येथें राहतों तुजपाशीं ॥४४॥

रामदास हर्षला मनीं ॥ पूजार्‍यांसीं सांगे जाऊनी ॥ मूर्ति आणिली द्वारकेहूनि ॥ तैसीच येथें असों द्या ॥४५॥

मूर्तिभार देतों सुवर्ण ॥ तें समस्तांसी मानवलें वचन ॥ बुद्धिदाता नारायण ॥ अवश्य आणा म्हणती ते ॥४६॥

ग्रामवासी बैसले लोक ॥ तेथें जाऊनि तात्काळिक ॥ म्हणे मूर्तिभार सुवर्ण देख ॥ पूजारियांसी मी देतों ॥४७॥

म्हणजे माझी हे मूर्ति जाहली ॥ तुम्हीं साक्ष असावें सकळीं ॥ कुटिल हांसती तयेंवेळीं ॥ वचन ऐकोनि तयाचें ॥४८॥

म्हणती तूं दुर्बळ दीन हीन ॥ भक्षावयासी नाहीं अन्न ॥ कोठूनि देशील सुवर्ण ॥ नवल आम्हांसी वाटतें ॥४९॥

येरू म्हणे समर्थ हरी ॥ तो आला माझिये घरीं ॥ दुर्बळ मजला म्हणतां अंतरीं ॥ लाज तुम्हांसी वाटेना ॥५०॥

दरिद्रियाचें घरीं समुद्रतनया ॥ अवचित आली वाण द्यावया ॥ तयासी दरिद्री म्हणतां वायां ॥ मूर्खत्व अंगीं ठसावें ॥५१॥

नातरी लोहचे संदुकेंत ॥ परीस सांपडला अकस्मात ॥ त्याचें मागील मोल बोलोनि व्यर्थ ॥ वाचेसी शीण करावा ॥५२॥

गांवांतील अमंगळ ओहोळ ॥ त्यावरी लोटलें गंगाजळ ॥ मग अपवित्र म्हणतां तत्काळ ॥ दोष लागती आपणांसी ॥५३॥

कीं मुक्यासी सरस्वती प्रसन्न ॥ होऊनि शिकवी अध्ययन ॥ तयासी मूर्ख म्हणतां उणेपण ॥ आपणाकारण येतसे ॥५४॥

तेवीं लक्ष्मीपती वैकुंठनाथ ॥ तो संतुष्ट जाहला मजप्रत ॥ दुर्बळ म्हणतां मनांत ॥ शंका कांहीं न वाटे ॥५५॥

लोक म्हणती पाहूं कौतुक ॥ साक्ष आहों आम्ही सकळिक ॥ धट रोंवूनि रमानायक ॥ पारड्यामध्यें घातला ॥५६॥

पुजारी म्हणती सुवर्ण आणीं ॥ मग गृहासी गेला तये क्षणीं ॥ नथ मुष्टींत धरूनी ॥ आला घेऊन सत्वर ॥५७॥

लोक म्हणती तये क्षणीं ॥ कोठें कनक दाखवीं नयनीं ॥ लवलाहीं गृहास जाऊनी ॥ रिक्तपाणि आलासी ॥५८॥

दाखवीं मुष्टि उकलोन ॥ देखोनि हांसती सकळ जन ॥ म्हणती फार होईल सुवर्ण ॥ ऐसें आम्हांसी वाटतें ॥५९॥

मग हस्त जोडोनि त्या अवसरा ॥ प्रार्थिता झाला रुक्मिणीवरा ॥ म्हणे अनाथनाथा शारंगधरा ॥ दीनोद्धारा श्रीकृष्णा ॥६०॥

सत्यभामेनें नारदासी ॥ दान दिधला हृषीकेशी ॥ तुळसीपत्र रुक्मिणीसी ॥ घेऊनि यश दिधलें ॥६१॥

तियेहूनि मी आहें दीन ॥ माझा असों दे अभिमान ॥ ऐसें बोलुनि वालभार सुवर्ण ॥ पारड्यामध्यें घातलें ॥६२॥

अनंत ब्रह्मांडें ज्याचें उदरीं ॥ तो वाल घालितांचि गेला वरी ॥ भक्त गर्जती जयजयकारीं ॥ सुरवर पुष्पें टाकिती ॥६३॥

म्हणती धन्य रामदासा ॥ देव विकत घेतला कैसा ॥ वाल देऊनि द्वारकाधीशा ॥ आपुले आधीन त्वां केलें ॥६४॥

धन्य धन्य तुझी भक्ति ॥ धन्य धन्य तुझी कीर्ती ॥ ऐसें म्हणोनि द्वारावतीं ॥ पुजारी गेले परतोनि ॥६५॥

नूतन मूर्ति करूनी ॥ स्थापिली द्वारकापट्टणीं ॥ डाकुरीं राहिलें चक्रपाणी ॥ रामदासाकारणें ॥६६॥

अद्यापि द्वारकेसी जाती जन ॥ ते आधीं डाकुरासी येऊन ॥ घेऊनि श्रीकृष्णदर्शन ॥ मग पुढें गमन करिताती ॥६७॥

पुढिले अध्यायीं रसउत्पत्ति ॥ मथुरेची पुरातनमूर्ति ॥ ब्रह्मचार्‍याची देखोनि भक्ति ॥ हरिद्वारासी येईल ॥६८॥

नाना चरित्रें करून ॥ वाढवितो भक्तमहिमान ॥ महीपति तयाचे गुण ॥ प्रेमभावें वर्णीतसे ॥६९॥

स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ भक्त भाविक भक्त ॥ एकत्रिंशाध्याय रसाळ हा ॥७०॥

॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ अध्याय ॥३१॥ ओंव्या ॥७०॥