श्रीसद्‍गुरुलीलामृत अध्याय पहिला

॥ श्रीसद्‍गुरुलीलामृत ॥ 

अध्याय पहिला

समास पहिला

महारुद्र जे मारुती रामदास । कलीमाजिं ते जाहले रामदास ॥

जनां उद्धराया पुन्हां प्राप्त होती । नमस्कार त्या ब्रह्मचैतन्यमूर्ति ॥ १ ॥

जयजयाजी एकदंता । विघ्नांतका सिद्धिदाता ।

नमन करूं तुज आतां । ग्रंथ सिद्धीतें पाववीं ॥ १ ॥

सकल गणांचा अधिपति । म्हणूनि नामें गणपति ।

तव प्रसादें मंदमति । वाचस्पति होय ॥ २ ॥

सकल मंगलामाजीं एक । प्रथम पूजावा विनायक ।

श्रुतिस्मृति बोलती कौतुक । निर्विघ्न करी कार्यसिद्धि ॥ ३ ॥

पाशांकुश वरदहस्त । एके करीं मोदक शोभत ।

मूषकावरी अति प्रीत । सर्वांगीं सिंदूर चर्चिला ॥ ४ ॥

तुझिये कृपाकटाक्षें । अलक्ष्य वस्तु तेही लक्षे ।

अज्ञानी पाविजे कक्षे । सिद्धाचिया ॥ ५ ॥

असतां सुवर्ण हातीं । कांही कार्यें साध्य होती ।

तुझी कृपा जे संपादिती । तयांसी सकल सिद्धि ॥ ६ ॥

चौदा विद्या चौसष्ट कला । ह्या तंव तुझिया सहजलीला ।

पदीं नमवी शिरकमला । तया प्राप्ति सहजचि ॥ ७ ॥

आदिमाया आणि ईश्वर । तयांचा अंकुर सुंदर ।

रूप तरी लंबोदर । अनंत ब्रह्मांडे सांठवी ॥ ८ ॥

सिंदुरासुर मातला । त्रैलोक्या अजिंक्य जाहला ।

ब्रह्मादिकीं तुज स्तविला । नानास्तोत्रीं ॥ ९ ॥

मर्दोनिया तो असुर । भक्तचिंता केली दूर ।

शिवलिंग रावण वीर । नेऊं पाहे स्वस्थानीं ॥ १० ॥

त्वां बालरूप घेऊन । घेतलें तें हिरावून ।

मृत्युलोकीं स्थापून । गोकर्ण क्षेत्र निर्मिलें ॥ ११ ॥

आतां हीच विनंति । दीनासी धरूनि हातीं ।

ग्रंथसिद्धीची आयती । पुरवावी तुवां ॥ १२ ॥

जयजय श्रीशारदामाय । सप्रेम वंदोनि तव पाय ।

तुज तुझें शब्दप्रमेय । समर्पूं आतां ॥ १३ ॥

ॐकाराची जननी । ब्रह्मांडाची मुळापासोनी ।

घडामोडी स्वेच्छेंकरोनी । क्षणामाजीं करितसे ॥ १४ ॥

परेहूनि जी पर । तुर्यास्वरूप निरंतर ।

न कळे जियेचा पार । अगाध लीला ॥ १५ ॥

जिचे गायनाचा विलास । मधुरध्वनि नवरस ।

भुलवी नादें जनांस । जगद्वंद्य ॥ १६ ॥

काश्मीरदेशीं अधिष्ठान । सुंदर मयूर वाहन ।

परेसी जिचेनि स्फुरण । विद्यादेवी ॥ १७ ॥

सुंदरांमाजीं सुंदर । चतुरांमाजीं चतुर ।

भक्तांलागीं अभयकर । ज्ञानजोति ॥ १८ ॥

शुद्ध द्वितीयेचा चंद्रमा । पहावया पल्लवसीमा ।

करोनि दाविती व्योमा । जन जैसें ॥ १९ ॥

तैसें पहावया निजस्थान । शब्द ब्रह्मसीमा जाण ।

ज्ञानेंकरोनि विज्ञान । दाविती सिद्ध ॥ २० ॥

धनावरी असे बैसला । परि नेणिवेनें वायां गेला ।

तैसें तव स्वरूपाला । न जाणता व्यर्थ ॥ २१ ॥

जाणीव नेणीव क्रिया दोनी । चिच्छक्ति चारी वाणी ।

दशेंद्रियां चाळवणी । तुझेनि योगें ॥ २२ ॥

मीपणाची जी स्फूर्ति । ती ही तुझीच शक्ति ।

शक्ति करितां मति । कुंठित होय ॥ २३ ॥

परि आम्हां भाविकांसी । सगुणोपासना निश्चयेंसी ।

म्हणूनि तव चरणांसी । वंदूं आतां ॥ २४ ॥

ग्रंथलेखनाची स्फूर्ति । उपजविली जैशी चित्तीं ।

सांग करीं समाप्ति । चिंता मजसी कासया ॥ २५ ॥

आतां वंदूं सद्‍गुरुमाय । जें देवांचेंही आदिध्येय ।

सद्भावें वंदितां पाय । द्वैतभाव मावळे ॥ २६ ॥

जयाचें करितां स्तवन । ज्ञानियां पडे मौन ।

मी अज्ञानी मतिहीन । विनवावें कवणेपरी ॥ २७ ॥

जयाचें जाणतां स्वरूप । जाणता होय तद्रूप ।

ध्येय ध्याता ध्यान अल्प । वेगळें उरेना ॥ २८ ॥

तुमची करूं जातां स्तुति । न पुरे शब्द-व्युत्पत्ति ।

परि आवडी उठली चित्ती । मानूनि घ्यावी ॥२९ ॥

जैसी लेकुरें मातेप्रती । लटिकेंचि जेवूं घालिती ।

उदर न भरे परि तृप्ती । माय दावी ॥ ३० ॥

तैसा निर्विकल्प अरूप । भक्तांकारणें धरिलें रूप ।

म्हणूनि स्तवनाचा संकल्प । कौतुक पुरवी ॥ ३१ ॥

वत्स देखोनि पान्हा घाली । तैशी सद्‍गुरु माउली ।

सच्छिष्यांतें पावली । ज्ञानबोधें ॥ ३२ ॥

यास्तव श्रीगुरु आधार । साधक पावे पैलपार ।

दुजें तारूं नसे थोर । भवसिंधु तरावया ॥ ३३ ॥

गुरुवांचोनि तरला । ऐसा देखिला ना ऐकिला ।

महिमा न वचे वर्णिला । निरुपमेय ॥ ३४ ॥

गुरु तोचि सदाशिव । गुरु तोचि ब्रह्मदेव ।

गुरु नारायण स्वयमेव । चिद्वस्तु ॥ ३५ ॥

गुरूचे घरीं पाणी भरी । अथवा सडासंमार्जन करी ।

ऋद्धिसिद्धि तयाचे द्वारीं । सदा तिष्ठती ॥ ३६ ॥

गुरुकृपेचा महिमा । बोलावया नाहीं सीमा ।

अनुभवी अनुभवे आरामा । धन्य साधु ॥ ३७ ॥

परत्यक्त दुरितें मळती । तीं तीर्थें पुनीत व्हाया येती ।

गुरुसेवापरायण असती । तयांपाशी ॥ ३८ ॥

न करितां वेदाध्ययन । षट्शास्त्रादि पठण ।

सद्भावें सद्‍गुरुचरण । सेवितां ज्ञान होय ॥ ३९ ॥

गुरुक्षेत्र काशीपुरी । अथवा जाणावी पंढरी ।

देवांचा देव वास करी । काय वानूं ॥ ४० ॥

सद्गुरूचें चरणतीर्थ । सकल तीर्थांहूनि पुनीत ।

स्नानापान घडतां नित्य । अनंत पातकी उद्धरती ॥ ४१ ॥

सद्गुरूचे सन्निध वास । तोचि केवळ ब्रह्मरस ।

आर्त पीडित जनांस । धन्य तारूं ॥ ४२ ॥

सच्छिष्य उत्तम क्षेत्र । अनुतापें खणिलें पवित्र ।

भक्तिरस भरोनि पात्र । सिंचिलें तयावरी ॥ ४३ ॥

गुरुवाक्य निर्मळ बीज । पेरिते झाले सहज ।

अंकुराचें पाहती चोज । कूर्मदृष्टीं ॥ ४४ ॥

ऐसा तूं सद्‍गुरुराणा । वर्णूं न शकेंचि निर्गुणा ।

गुरुभक्तीच्या खुणा । गुरुभक्त जाणती ॥ ४५ ॥

कल्पतरू म्हणों जातां । न पाही तो अहिता-हिता ।

इच्छिलें पुरवी तत्त्वतां । आन नेणे ॥ ४६ ॥

तैशी नव्हे गुरुमूर्ति । हित अनहित पाहती ।

हितकर वस्तूच हातीं । देती साधकांच्या ॥ ४७ ॥

जरी म्हणावें परीस । देई केवळ सुवर्णास ।

सद्‍गुरु स्वस्वरूपास । देत असे ॥ ४८ ॥

सुवर्ण तें नाशवंत । स्वरूप जाणावें शाश्वत ।

अशाश्वत शाश्वतासी एकमत । होईल कैसें ॥ ४९ ॥

परिस न देई आपुलेपण । लोहासि करी सुवर्ण ।

परि सुवर्णाअंगीं परिसपण । येत नसे ॥ ५० ॥

तैसा नव्हे कीं गुरुवर । शिष्या दे स्वाधिकार ।

तयाकरवीं असंख्य नर । तारितसे ॥ ५१ ॥

कामधेनू म्हणों जातां । काममूळ जी अहंता ।

खणोनि काढी तत्त्वतां । काय मागावें ॥ ५२ ॥

गुरूसि म्हणावें मातापिता । तरी न होय साम्यता ।

मातापित्यांची ममता । एकदेशी ॥ ५३ ॥

बालक सुखी असावें । ऐसें इच्छिती मनोभावें ।

केवळ इहलोक साधावें । म्हणोनि एकदेशी ॥ ५४ ॥

परत्रसुखातें नेणती । जाणतां द्यावया नसे शक्ति ।

मायामोहें गुंते वृत्ति । बहुतेकांची ॥ ५५ ॥

तैशी नव्हे तुमची लीला । इहपर स्वानंदसोहळा ।

भोगवितां शिष्यबाळा । जीवन्मुक्ती ॥ ५६ ॥

मुक्या मुखें बोलविसी । लुल्या करवी काम घेसी ।

पांगुळ्यासही चालविसी । सहजचि ॥ ५७ ॥

अंधासि देसी लोचन । भवरोगासी भेषज जाण ।

मुमुक्षुचातका जीवन । मुक्तिरस वर्षतसे ॥ ५८ ॥

तूं वैराग्याचें मंदिर । शांतिसुखाचें माहेर ।

शमदमादि वळण सुंदर । तुझिये ठायीं ॥ ५९ ॥

साधनचतुष्टयाची वाट । भक्तिज्ञानाची पेठ ।

मोल शुद्धभाव श्रेष्ठ । असे येथींचा ॥ ६० ॥

ऐसा सद्‍गुरुराव । चरणीं राहो शुद्ध भाव ।

हृदयस्थ स्वयमेव । बोलवीं बोल ॥ ६१ ॥

तुझे कृपाप्रसादें चित्तीं । चरित्र वदविण्याची स्फूर्ति ।

कृपाकटाक्षें करीं तृप्ति । बाळलीला ॥ ६२ ॥

सद्गुरूची थोर करणी । नवचे वदली वाणी ।

मी तंव असें अज्ञानी । केवीं बोलूं ॥ ६३ ॥

माउली सन्निध असतां । तीस बालकाची चिंता ।

क्रीडेमाजीं पडतां । वेळोवेळां सांवरी ॥ ६४ ॥

गुरुमाउलीचेनि बळे । बोलूं बोल हे आगळे ।

भक्तिरसाचे सोहळे । पुरवूं आजीं ।।६५॥

चरित्रांमाजीं चरित्र । संतचरित्र परम पवित्र ।

श्रवणें पाविजे परत्र । सार्थकता ॥ ६६ ॥

संतचरित्राचा कित्ता । सतत पुढें ठेवितां ।

मोक्ष येईल हातां । साधकांच्या ॥ ६७ ॥

ऐसे हे संतजन । वर्षती स्वानंदजीवन ।

तयांसि करूं नमन । साष्टांग भावें ॥ ६८ ॥

तयांचा वाग्विलास । नवविधा भक्तिरस ।

सेवूनि पावती तृप्तीस । भाविक जन ॥ ६९ ॥

साधकासी आदर्शभूत । न्यून पूर्ण प्रत्ययें दावित ।

आपणामाजीं मेळवित । परोपकारी ॥ ७० ॥

जयांचें घडतां दर्शन । चित्त होय उदासीन ।

ना तरी उत्तम नरदेह पावून । व्यर्थ आयुष्य दवडिलें ॥ ७१ ॥

यांचे चालीनें चालावें । यांचे बोलीनें बोलावें ।

यांच्या सन्निध असावें । सर्वकाळ ॥ ७२ ॥

यांची स्थिती अनुभवावी । तरीच देहसार्थकता बरवी ।

आतां हानि न करावी । आयुष्याची ॥ ७३ ॥

ऐशी उपरति होय मना । क्षणएक घडतां दर्शना ।

विषयांपासोन वासना । फिरे मागें ॥ ७४ ॥

मग होय समाधान । आनंदाश्रूंनी लोचन ।

भरती, रोमांच परिपूर्ण । सर्वांगीं थरारती ॥ ७५ ॥

कंठ होय सद्गदित । भक्तिप्रेमें उचंबळत ।

मुखीं हरिनाम रसभरित । नाचतसे आनंदें ॥ ७६ ॥

कन्येस माहेर मूळ । येतां आनंदकल्लोळ ।

तैसा संतभेटीचा काळ । आनंदा आनंदवी ॥ ७७ ॥

कीं ह्या परमार्थमार्गींच्या ज्योती । लखलखीत तेजोमय दीप्ति ।

वळसे खळगे दाविती । ज्ञानोदयापर्यंत ॥ ७८ ॥

ऐसी संतकृपा राणीव । भूतीं भगवंत ही जाणीव ।

सुष्ट-दुष्ट एकभाव । प्रेमपान्हा पाजविती ॥ ७९ ॥

संतामाजीं वरिष्ठ । तिहीं अध्यात्मग्रंथ केले स्पष्ट ।

भवसिंधूवरूनि वाट । करणी जयांची ॥ ८० ॥

प्राचीन अर्वाचीन दोन्ही । भूतभविष्यवर्तमानीं ।

उपयुक्त ज्यांची करणीं । वंदूं तया ॥ ८१ ॥

आतां नमूं कुलदैवता । विष्णुपंचायतना समस्ता ।

हरिहर गणेश सविता । जगन्माता जगदंबा ॥ ८२ ॥

वेळोवेळीं रक्षिलें । हातीं धरोनि सांभाळिलें ।

नित्य पाहिजेत स्मरण केले । उपकार ज्यांचे ॥ ८३ ॥

गोत्र दैवत अत्रिऋषि । भार्या पतिव्रता जयासी ।

लाधली, दत्तरूपें कुशी । ब्रह्माहरिहर अवतरले ॥ ८४ ॥

जे सकळांचे गुरुवर । केला बहुत जगदुद्धार ।

करिती, पुढें करणार । नमन असो तयांसी ॥ ८५ ॥

तया कृपेचेनि योगें । सद्‍गुरुभेटीं होय वेगें ।

नाहींतरी फिरतां भागे । न मिळे मोक्षदाता ॥ ८६ ॥

वंदूं माता आणि पिता । जयांची देहावरी सत्ता ।

देहयोगें कर्तव्यता । घडे सर्व ॥ ८७ ॥

माउलीचा उपकार भला । नवमास भार वाहिला ।

सेवेचा योग नाहीं घडला । बाळपणीं निवर्तली ॥ ८८ ॥

दिधली असे कामधेनू । मिळवावया नारायणु ।

तया उपकारातें वानूं । कोण्या मुखें ॥ ८९ ॥

परदेशी पाळिला पोर । निःस्वार्थ केला थोर ।

तिये वंदितां नीर । नयनीं लोटे ॥ ९० ॥

कुलदैवत गोत्रदैवत । जननी जनक पाळितें दैवत ।

इतुक्यांचा ऋणाइत । देह थोर वाढविला ॥ ९१ ॥

याचें सार्थक करितां कांही । तरीच ऋण फिटेल लवलाही ।

नाहीं तरी भवडोहीं । बुडावें लागे ॥ ९२ ॥

असो आतां श्रोतेजन । श्रवणीं बैसले सज्जन ।

तयांचे वंदोनि चरण । ग्रंथारंभ करितसें ॥ ९३ ॥

श्रवणीं बैसलें सादर । न्यूनाधिकीं ना अनादर ।

जाणोनि अजाणत्याचें कीर । पुरविती जे ॥ ९४ ॥

जैसा नाट्यलेखक । नटबोल ऐके सकौतुक ।

तैसे लिहविले लेख । श्रवण कीजे ॥ ९५ ॥

इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते प्रथमाध्यायांतर्गतः प्रथमः समासः ॥

श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय पहिला

समास दुसरा

करावें सावध चित्त । तरी कळे येथील मात ।

गुरुलीला अगम्य अद्‍भुत । जड देहा न कळेचि ॥ १ ॥

ब्रह्मीं अष्टधा प्रकृति । तिचे कर्दमें ब्रह्मांड उत्पत्ति ।

ती मूळ माया निश्चितीं । जाणावी तुवां ॥ २ ॥

प्रकृति जड अचेतन । पुरुषसंयोगें सचेतन ।

पुरुष म्हणजे जाणीव ज्ञान । प्रकृतीमध्यें बिंबलें ॥ ३ ॥

ऐसा संसार वाढला । उत्पत्ति-स्थिति-प्रळयला ।

शास्ता त्रिगुणरूपें झाला । परमात्मा जो ॥ ४ ॥

ब्रह्मा करी उत्पन्न । विष्णु प्रतिपाळी जाण ।

रुद्र संहारी आपण । कार्यभाग चालिला ॥ ५ ॥

चौऱ्यांशी लक्ष जीवयोनि । उभारिले लोक तिन्ही ।

जाणीव दिधली वांटोनी । सकलां ठायीं ॥ ६ ॥

विशेष जाणिवेचें स्थान । तो हा नरदेह जाण ।

येथींचे उत्तम जन । पावती मूळरूपा ॥ ७ ॥

अखंड प्रकृतीचेनि संगें । जाणीवही भंगों लागे ।

जाणिवेसी करावया जागे । सिद्ध पुरुष ॥ ८ ।

जाणीव स्थिर रहावया । वेदें ज्या दाविल्या क्रिया ।

आचरितां मार्गें तया । विमल ज्ञान होतसे ॥ ९ ॥

हरिहर अवतरती । अथवा अंशरूपें अवतार घेती ।

जाणीवेसी जागविती । वेळोवेळां ॥ १० ॥

तैसे माझे सद्‍गुरुराव । हनुमदंश स्वयमेव ।

जगदुद्धाराचें लाघव । करूनि दाविती ॥ ११ ॥

एकादश रुद्र हनुमंत । सदाशिव अंश निश्चित ।

वेळोवेळां स्थापित । भक्ति ज्ञान उपासना ॥ १२ ॥

ऐसे अवतार किती होती । कोणा न करवे गणती ।

कथानुरोधें उपपत्ति । करूं कांहीं ॥ १३ ॥

त्रेतायुगीं अवनीवरी । दैत्य मातले अहंकारी ।

विपरीतज्ञानें अघोरी । क्रिया करूं लागले ॥ १४ ॥

वर्णाश्रमातें बुडविती । यज्ञसाधनें तुडविती ।

दीन अनाथां रडविती । छळछळोनी ॥ १५ ॥

गाई ब्राह्मण स्त्रियादिकां । छळिती भ्रष्टविती जे कां ।

आचरिती नित्य पातकां । दुष्टबुद्धी ॥ १६ ॥

कृषिकर्में मंदावलीं । यज्ञकृत्यें थांबलीं ।

रणें माजों लागलीं । नानाप्रकारें ॥ १७ ॥

भूलोकीं केली पीडा । देवलोकांचा चुराडा ।

मदमत्सर वाढला गाढा । देव बंदी घातले ॥ १८ ॥

रावणकुंभकर्णादि वीर । वरप्रदानें मातले फार ।

कोणासही सुविचार । सुचों न देती ॥ १९ ॥

लेकुरें दुःखी देखोनि भारी । धरित्री होय घाबरी ।

गोरूपें सत्यलोकामाझारीं । मुनिगणांसह पातली ॥ २० ॥

करिती बहु स्तुतिस्तोत्रा । विनविती ते चतुर्वक्त्रा ।

झांकोनि बैसला नेत्रां । ऐसी करुणा भाकिती ॥ २१ ॥

"सत्क्रिया राहिली । असत्क्रिया बळावली ।

सैराटवृत्ती चालिली । शास्ता नाहीं ॥ २२ ॥

अज्ञान हें पैसावलें । विपरीतज्ञानें वेडें केलें ।

पाप अत्यंत वाढलें । तमोबुद्धी ॥ २३ ॥

दुष्कर्में करिती गहन । सात्त्विकांचे करिती हनन ।

आतां होईना सहन । अति दुःख होतसे ॥ २४ ॥

याचा करावा विचार । भक्तांसि द्यावा आधार ।

मर्दोनि ते असुर । जग सुस्थिर करावें" ॥ २५ ॥

ब्रह्मा विचारीं मानसीं । वरप्रसादें रावणासी ।

वैभव बल अतिशयेंसी । चढले असे ॥ २६ ॥

याचा प्रतिकार करावया । विनवूं अच्युता लवलाह्यां ।

क्षीराब्धिनिकटीं जाऊंनिया । प्रार्थूनिया करुणस्वरें ॥ २७ ॥

ऐसे वदोनि सत्वरीं । सकलांसमवेत क्षीरसागरीं ।

पातले ते अवसरीं । प्रेमभरें गर्जती ॥ २८ ॥

जयजय माधवा मधुसूदना । केशवा गोविंदा नारायणा ।

महाविष्णु मुरमर्दना । कमलनयना रमापते ॥ २९ ॥

श्रीवत्सकौस्तुभधारी । शेषशायी अघहारी ।

विश्वव्यापका श्रीहरी । जगन्नाथा जनार्दना ॥ ३० ॥

भक्तकाजकल्पद्रुमा । भक्ताधीन आत्मारामा ।

भक्तहृदयीं पुरुषोत्तमा । वास तुझा ॥ ३१ ॥

गरुडवाहना गरुडध्वजा । असुरांतका अधोक्षजा ।

पंचानन तूं भवगजा । विदारक ॥ ३२ ॥

लक्ष्मी तव चरणांची दासी । नारदतुंबर सुस्वरेंसी ।

गायन करिती अतिहर्षीं । सदोदित ॥ ३३ ॥

कंठीं शोभे वैजयंती । सहस्ररश्मीपरी दीप्ती ।

नीलवर्ण सुंदर कांती । सदा शांती नांदतसे ॥ ३४ ॥

पहोनिया खिन्न वदन । बोलतसे जगज्जीवन ।

कवण काजा आगमन । सांगावें सविस्तर ॥ ३५ ॥

कमलोद्भव बोले वचन । त्रैलोक्या गांजितसे रावण ।

पराभवोनि देवगण । बंदीमाजीं टाकिले ॥ ३६ ॥

अभय देत वैकुंठासी । भविष्य जाणोनि मानसीं ।

सूर्यवंशीं दशरथकुशीं । घेऊं लीला अवतार ॥ ३७ ॥

नामाभिधान श्रीराम । सकलां होईल आराम ।

देव पावतील स्वधाम । चिंता कांहीं न करावी ॥ ३८ ॥

सकल देवीं आपुलिया अंशें । भूमंडळीं कपिवेषें ।

साह्यार्थ मजसरिसें । अवतारावें ॥ ३९ ॥

आज्ञा वंदोनि शिरीं । हर्षभरित होती अंतरीं ।

निघाले देव सत्वरीं । स्वस्थाना पातले ॥ ४० ॥

तेव्हां किष्किंधा नगरींत । देव पातले समस्त ।

महारुद्र हनुमंत । अंजनीउदरीं राहिले ॥ ४१ ॥

जन्मतांचि बुभुःकार । नादें दुमदुमिलें अंबर ।

गिळावयासी भास्कर । उडी घेतली ॥ ४२ ॥

झुंजतां तेथें राहूसवें । हनुमंत ऐसें नाम पावे ।

बळें आगळा स्वभावें । बलभीम जो ॥ ४३ ॥

पुच्छें घाली ब्रह्मांडा वेढा । पर्वत उचली धडाडा ।

राक्षसांचा चुराडा । क्षणामाजीं करितसे ॥ ४४ ॥

रावणवधार्थ रघुनंदन । अयोध्येहूनि निघोन ।

मारोनियां खरदूषण । ऋष्यमुकीं पावले ॥ ४५ ॥

तंव तेथें अकस्मात । भेटते झाले वायुसुत ।

चरणीं लोटांगण घालित । दास्यत्वासी आदरिलें ॥ ४६ ॥

रामसेवेवांचूनि कांहीं । दुजी आवड जया नाहीं ।

ऐसा मारुती वज्रदेही । रामनामें गर्जतसे ॥ ४७ ॥

शतयोजन जलनिधी । उल्लंघोनि, राक्षसमांदी ।

असंख्य वधोनि दुष्टबुद्धी । सीताशुद्धी केलीसे । ४८ ॥

रामकार्या अति तत्पर । रामभजनी अति सादर ।

भक्तांमाजीं अग्रेसर । वैषववीर म्हणवीतसे ॥ ४९ ॥

समूळ राक्षसां वधोनी । वनवासव्रत सारोनी ।

राम बैसले सिंहासनीं । जयजयकारें ॥ ५० ॥

याचकां दिधली दानें । भक्तांलागी वस्त्रें भूषणें ।

कामायोग्य गजवाहनें । दिधली अनेक ॥ ५१ ॥

समस्तांसी बोळविले । वस्त्रालंकारीं सुखी केलें ।

त।व सीतामाईनें पाहिलें । हनुमंतासी ॥ ५२ ॥

विचार करीतसे चित्तीं । परमभक्त हा मारुति ।

सेवा करितां देहस्मृति । न ठेवी हा ॥ ५३ ॥

ऐसा हा निष्ठावंत । प्रभूचा प्राणसखा भक्त ।

पारितोषक या न देत । कवणनिमित्तें कळेना ॥ ५४ ॥

कंठींचा हार काढिला । कपीचे गळां घातला ।

वंदन करोनि चढला । वृक्षाग्रभागीं ॥ ५५ ॥

विचार करित निजमानसीं । रत्नें दिसती तेजोराशी ।

अंतरीं आहेत कैशीं । फोडोनि पाहूं ॥ ५६ ॥

वरी सुंदर दिसतें खासें । अंतरीं राम जरी नसे ।

तरी नाशिवंत ऐसें । ज्ञानी हातीं न धरिती ॥ ५७ ॥

वरिवरी शृंगारिले । अंतरीं कुबुद्धीनें भरले ।

ते जन नव्हेत चांगले । दुरी धरावे ॥ ५८ ॥

अंतर्बाह्य परीक्षी । तोच चतुर अंतरसाक्षी ।

नातरी उभयपक्षीं । हानीच होय ॥ ५९ ॥

हातीं धरोनियां रत्न । मुखीं घालोनि केलें चूर्ण ।

आंत न दिसे ठाण । श्रीरघुपतीचें ॥ ६० ॥

राम न दिसे तो दगड । फेंकून देई भक्त जाड ।

याची आम्हां नसे चाड । व्यर्थ भार कोण वाही ॥ ६१ ॥

चूर्ण करोनि फेंकित । तंव जानकी दुरोनि देखत ।

मनीं खेद मानीं बहुत । मर्कटा रत्नें व्यर्थ दिलीं ॥ ६२ ॥

दीर्घस्वरें पाचारिला । वृत्त जाणोनि प्रश्न केला ।

तुझे देही घनसांवळा । न दिसे कीं ॥ ६३ ॥

परिसोनियां वचनासी । कपि विदारी हृदयासी ।

तंव तेथें दृष्टीसी । रघुनंदन दिसतसे ॥ ६४ ॥

वामांकी जनकदुहिता । दक्षिणभागीं लक्ष्मणभ्राता ।

भरत शत्रुघ्न हनुमंता - । हृदयामाजीं देखिलें ॥ ६५ ॥

कंठ सद्गदित झाला । प्रेमपूर नयनीं आला ।

धन्य भक्त भला भला । शिरोमणि ॥ ६६ ॥

प्रभूसी कळली मात । पाचारिलें राजसभेत ।

धावोंनि मिठी घालीत । सिंहासन सोडोनी ॥ ६७॥

देव-भक्तांचें ऐक्य झालें । देहभान हरपलें ।

आनंदें डोलों लागले । सभाजन तटस्थ ॥ ६८ ॥

अंजनीमाय धन्य धन्य । पिता वायु परम धन्य ।

यासम भक्त नसे अन्य । त्रिभुवनीं ॥ ६९ ॥

ऐसी बहुतांपरी बहु स्तुती । करूं लागले यथामती ।

नाम आनंदें गर्जती । रघुपतीचें ॥ ७० ॥

आनंद कल्होळा परिसोनी । रामरायें मिठी सोडोनी ।

सभाजनांसी स्थिरावोनी । सिंहासनीं बैसले ॥ ७१ ॥

मग बोले सीतापती । यासी द्यावया त्रिजगतीं ।

वस्तु न मिळे कार्यसम ती । अनन्य भक्त प्राणसखा ॥ ७२ ॥

आवडी असे तुज भारी । रामकथामृतपान करीं ।

जंव कथा पृथ्वीवरी । तंव श्रवण करावी ॥ ७३ ॥

कठिणकाळीं साह्य व्हावें । सद्धर्मासी प्रतिपाळावें ।

रामभक्तीसी लावावे । असंख्य जन ॥ ७४ ॥

दुष्ट पातकी दुराचारी । भक्तां छळिती नानापरी ।

तयांसी तूं निवारीं । तपोबळें ॥ ७५ ॥

प्रभूनें ठेविला हनुमंत । अंशरूपें तो अवतार घेत ।

आज्ञा मनीं वागवित । स्थापितसे रामभक्ति ॥ ७६ ॥

द्वापारयुगामाझारीं । बैसोनि अर्जुनस्यंदनावरी ।

धर्मरक्षणा साह्य करी । बहु प्रकारीं ॥ ७७ ॥

गरुडगर्व हरण केला । भीमगर्व परिहारिला ।

धनंजयासी दाखविला । भक्तिप्रताप ॥ ७८ ॥

इति श्रीसद्‍गुरुलीलामृते प्रथमाध्यायांतर्गतः द्वितीयः समासः ॥

॥ श्रीसद्‍गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय पहिला

समास तिसरा

कलियुग प्राप्त झाले । जाणिवेसी विसरले ।

आपत्तीनें व्यापिले । सर्व जन ॥ १ ॥

अल्पायुषी झाले प्रथम । तेजोबलहीन परम ।

बुद्धीस पडला भ्रम । सत्यासत्य कळेना ॥ २ ॥

स्वात्मसुखा नेणती । देहसुखा वाढविती ।

मार्ग चुकला ऐसें चित्तीं । नाणिती कदा ॥ ३ ॥

देहा चाळवी चैतन्य । तया ओळखितां अनन्य ।

चित्सौख्य लाभे पूर्ण । सर्वभावें ॥ ४ ॥

आत्मज्ञान विसरले । साधनांसी अव्हेरिलें ।

बाष्कळपणें बोलूं लागले । अन्योन्यासी ॥ ५ ॥

बहुतेकीं धर्म सोडिला । भरतभूमीं कांहीं राहिला ।

सत्पुरुषीं रक्षिला । वेळोवेळां म्हणोनिया ॥ ६ ॥

कलियुगाचे अंती । अधर्में ग्रासेल जगती ।

बीज रहावया निश्चितीं । अवतार होय ॥ ७ ॥

आपत्काळीं कृषिवल । बीजरक्षणीं दक्ष केवळ ।

तोचि सुज्ञ सुशील । स्थिरबुद्धी ॥ ८ ॥

भरतभूमी पुण्यदेश । सात्विकां सहाय विशेष ।

आत्मोन्नति व्हावयास । अनुकूल असे ॥ ९ ॥

अगणित पिकें धरणीं । नाना तीर्थें उत्तम पाणी ।

म्हणोनिया भगवंतांनीं । धर्म येथेंचि रक्षिला ॥ १० ॥

जैसे जैसे दिवस गेले । तैसें अधर्में ग्रासिलें ।

म्लेंच्छ उदंड वाढले । हिंसाधर्मी ॥ ११ ॥

तीर्थें क्षेत्रें भ्रष्टविलीं । देवालयें उद्ध्वस्त केलीं ।

गोवधाची झाली । परमसीमा ॥ १२ ॥

धार्मिकांसी भ्रष्टविती । सद्धर्मासी निंदिती ।

बहुत प्रकारें छळिती । भाविकांसी ॥ १३ ॥

सत्यधर्म सनातन । याचें करावया रक्षण ।

गोदातीरीं हनुमान । अंशरूपें अवतरले ॥ १४ ॥

रामदास नामें भले । भक्ति ज्ञानें चकित केलें ।

रामें स्वयें येवोनि उपदेशिलें । वायुनंदन साह्य करी ॥ १५ ॥

विवाहकालीं 'सावधान' । म्हणतां तोडिलें गृहबंधन ।

केलें बहुत अनुष्ठान । श्रीरामा तोषविलें ॥ १६ ॥

कुरवाळोनि भक्तासी । आज्ञा देती 'दक्षिणदेशीं ।

जावोनि शिवरायासी । साह्य करावें ॥ १७ ॥

शिव स्थापील राजसत्ता । त्वां वाढवावें भक्तिपंथा ।

सद्धर्मा लावावें समस्तां । मलिन झाले' ॥ १८ ॥

आज्ञा वंदोनिया शिरीं । पावले स्वामी कृष्णातीरीं ।

महाराष्ट्रदेशाभीतरीं । वास केला ॥ १९ ॥

स्वतेजें प्रकाशती । नाना चमत्कारांतें दाविती ।

उपासना दुमदुमविती । समुदाय थोर मेळविला ॥ २० ॥

रामनामाच्या घडघडाटें । महाराष्ट्रदेशीं अंबर फाटे ।

'रघुवीर समर्थ' म्हणोनि नेटें । भक्तजन गर्जती ॥ २१ ॥

शिवरायास कळली मात । सद्‍गुरु रामदास समर्थ ।

पावले अधर्मछेदनार्थ । दक्षिणदेशीं ॥ २२ ॥

स्वामीदर्शनाचे आशें । धुंडाळी वनें प्रदेशें ।

संतभेटी अनायासें । होईल कैसी ॥ २३ ॥

तळमळ लागली मोठी । अनुताप उपजला पोटीं ।

मग समर्थचरणीं मिठी । दृढ केली ॥ २४ ॥

उभयतांसि संतोष झाला । शिवाजीरूपें शिव आला ।

उपदेशवचनें बोधिला । धन्य धन्य म्हणोनि ॥ २५ ॥

सेवेच्छा दावी नृपति । स्वामी बोलती तयाप्रती ।

तुज सेवा ही निश्चितीं । धर्मरक्षणाची ॥ २६ ॥

राजधर्म केला कथन । दुर्जनीं गांजिले जन ।

स्त्रिया गाई ब्राह्मण । रक्षण करीं ॥ २७ ॥

श्रीकृपेवांचोनि खटपट । ती पोंचट आणि लटपट ।

रामउपासनेची लगट । करित असावी ॥ २८ ॥

भगवत्कृपा होतां पाहीं । जगीं दुर्मिळ नसे कांहीं ।

यास्तव रामभक्ति लवलाहीं । केली पाहिजे ॥ २९ ॥

विरक्त होऊनि शिवराज । स्वामीचरणीं अर्पितां राज्य ।

स्वामी म्हणती आम्हां गरज । नसे याची ॥ ३० ॥

'जोहार' मोडोनी 'रामराम' करवीं । मारुती स्थापीं गांवोगांवी ।

भगवा झेंडा जगीं मिरवी । हिंदुत्वाचा ॥ ३१ ॥

दासबोध वीस दशक । केला ग्रंथ आध्यात्मिक ।

विवरतां इहपर सुख । प्राप्त होय ॥ ३२ ॥

'मनाचीं शतें' आदिकरोनि । कविता लिहिली अमोल वाणी ।

कीं ही ब्रह्मरसाची खाणी । शब्दरूपें दाविली ॥ ३३ ॥

काष्ठाच्या खडावा पायांत । कुबडी स्मरणी हातांत ।

कौपीन मेखला भगवी शोभत । खांद्यावरी ॥ ३४ ॥

भृकुटीं आवाळूं वागविती । जटाभार दिव्य कांती ।

द्वादश मुद्रा शोभती । गिरिकंदरीं नित्य वास ॥ ३५ ॥

शिष्यसंप्रदाय वाढला । शिवबा निजधामा गेला ।

स्वामींनीही निरोप घेतला । ज्योतीस ज्योत मिळाली ॥ ३६ ॥

सज्जनगड समाधिस्थान । स्थापिलें श्रीरामाचें ठाण ।

नित्य पूजन अन्नदान । होत असे ॥ ३७ ॥

ऐसा काळ बहुत गेला । कांहीं कार्यभाग चालला ।

दिवसेंदिवस कलि वाढला । अधर्में जाळें पसरिलें ॥ ३८ ॥

जैसा जैसा कलि वाढे । तैसें धर्मा क्षीणत्व जडे ।

शहाणेंही होती वेडे । कलिप्रतापें ॥ ३९ ॥

म्लेंच्छसत्ता उडाली । मराठेशाही चालली ।

पुढें आंग्लसत्ता आली । कालक्रमें ॥ ४० ॥

म्लेंच्छीं छळोनि भ्रष्टविलें । मध्यें कांहींसे रक्षिले ।

परधर्मापाठीं लागले । अजाणपणें ॥ ४१ ॥

सनातनधर्मीं लोकां । अध्यात्मविद्या मुख्य जे कां ।

तदनुरोधें आचारादिका । नियमन केलें ॥ ४२ ॥

उत्तम क्वचित् लाभतें । मिळवाया कष्टावें लागतें ।

तनुमनधन वेंचावें तें । तरीच जोडे श्लाघ्यता ॥ ४३ ॥

आधीं कष्टानें मिळतें । विषमकाळीं दुर्लभ होतें ।

चित्ता मलिनता येते । विवेका ठाव नाहीं ॥ ४४ ॥

वडिलीं शुद्धज्ञानाचा धडा । शिकाया घातला आचार गाढा ।

परि निष्कळ वाटे मूढां । सांडिली साधनें ॥ ४५ ॥

क्षण एक वाटतें चित्तीं । शुद्ध बीज मिळवावें हातीं ।

प्रयत्ना सांडिलें वृत्ती । विषयालस्यें ॥ ४६ ॥

आंबट म्हणूनि फळें टाकिलीं । जंबुकशी वृत्ती झाली ।

जनता सैराट धांवली । प्रवृत्तिज्ञान शोधाया ॥ ४७ ॥

ज्ञानामाजीं दोन भेद । प्रवृत्ति निवृत्ति विशद ।

निवृत्तिज्ञानें सकल साध्य । होत असे ॥ ४८ ॥

प्रवृत्तिज्ञान भेदयुक्त । देहसुखातें वाढवित ।

संपत्ति बलातें देत । सुखसोयी ॥ ४९ ॥

जें नाशिवंत गणले । वेदासवें गुप्त झालें ।

सत्य कांहीसें राहिलें । निवृत्तिज्ञान ॥ ५० ॥

सत्य राहे शाश्वत । दृश्य तें तें अशाश्वत ।

चौदा-चौसष्टींची मात । बुडत गेली ॥ ५१ ॥

कांहीसा वेद राहिला । स्तुति-नीतिरूपें उरला ।

निवृत्तिमार्ग बुडाला सर्वस्वेंसी ॥ ५२ ॥

विप्र केवळ धर्ममूर्ति । क्षत्रिय तयांते रक्षिती ।

वैश्य शूद्र संगतीं तरती । ऐशी स्थिती बुडाली ॥ ५३ ॥

विप्र क्षत्रिय पुढारी । वर्तों लागले अनाचारीं ।

वैश्यीं शूद्रींही त्यापरी । कृषिसेवा सोडिली ॥ ५४ ॥

वर्णाश्रमधर्म बुडाला । आत्मोन्नतीचा मार्ग खुंटला ।

धर्मशास्ता नाहीं उरला । भूमंडळीं ॥ ५५ ॥

घरची कुलवधू टाकिली । कुलटा हवीशी वाटली ।

तिचे ठायीं रंगूं लागली । वृत्ती जयांची ॥ ५६ ॥

अधोमार्गाचे दीपक । म्हाणती आम्ही सुधारक ।

स्वैर आचाराचें सुख । वाटों लागलें ॥ ५७ ॥

व्हावया चित्तशुद्धि । वेदप्रणीत क्रियाविधि ।

आचरितां भवनदी । तरोनि जाय ॥ ५८ ॥

चित्तशुद्धि होय जैशी । प्राणी पावती जन्मासी ।

उच्चनीच वर्णांसी । योग्यतेसारिखे ॥ ५९ ॥

वर्णाश्रमधर्में वर्ततां । चित्ता येतसे शुद्धता ।

म्हणोनि वेद आंखिता । यथाक्रम जाहला ॥ ६० ॥

क्वचित् कोणी भाग्यवंत । भक्तिबळें शिखरा जात ।

परि क्रमाक्रमानें चालत । बहुतेक जन ॥ ६१ ॥

कांही उफराटे चालती । नीचयोनीप्रति जाती ।

कलिधर्में बहुतांची वृत्ति । मागें धांवे ॥ ६२ ॥

कर्महीन झाले सकळ । गेलें आयुष्य आणि बळ ।

मुमुक्षु पडिले विकळ । अंधत्व आलें ॥ ६३ ॥

भविष्य जाणोनि भगवंतें । सोपे सुलभ मार्गातें ।

दाविलें, नाम एकचित्तें । स्मरतां सकलसिद्धी ॥ ६४ ॥

उच्चनीच सर्व याती । नाम स्मरतां मुक्त होती ।

चित्तशुद्धि आणि भक्ति । प्राप्त होय ॥ ६५ ॥

अज्ञ विकल्पी दुराचारी । अशांसही नाम तारी ।

पातकाची नुरे उरी । ज्ञानबोधें ॥ ६६ ॥

कलियुगीं नाम साधन श्रेष्ठ । इतर साधनीं बहु कष्ट ।

अधिकारयुक्त कर्मनिष्ठ । उरला नाहीं ॥ ६७ ॥

परि मुमुक्षुची तळमळ न जाय अंतरींचा मळ ।

संतीं दाखविला सोज्ज्वळ । भजनमार्ग ॥ ६८ ॥

नेणती स्वधर्मकर्म । करूं जाता चुके वर्म ।

उभय हानी कष्ट परम । समाधान नाहीं ॥ ६९ ॥

यास्तव साधुजनीं । बहुतां लाविलें भगवद्भजनीं ।

ज्ञानेश्वर आदिकरोनी । सिद्धपुरुषीं ॥ ७० ॥

बहुतेकीं आदरिलें । कर्मठांनीं अव्हेरिलें ।

कर्मही सांग न झालें । कलिप्रतापें ॥ ७१ ॥

भजनमार्ग आजींचा नव्हे । चहूं युगीं सारखा स्वभावें ।

स्वयें आचरिला सदाशिवें । समाधान पावावया ॥ ७२ ॥

आचार भष्ट जाहलें । मंत्रसामर्थ्य कांहीं न चाले ।

समाधान दुरी राहिलें । निश्चयेंसी ॥ ७३ ॥

वेद गेले भजन गेलें । जन अभिमानडोहीं बुडाले ।

उभयपक्षीं नागवले । सर्वस्वेंसी ॥ ७४ ॥

अन्न न मिळे उदरपूर्ती । अंगिकारिली क्षुद्रवृत्ती ।

नीचयाती हेवा करिती । सामसाम्यें ॥ ७५ ॥

नास्तिक झाले प्रबळ । गुरुत्व ज्ञान तपोबळ ।

लया जावोनि केवळ । अभिमानीं राहिले ॥ ७६ ॥

सामर्थ्य नसतां सत्ता । कोणी न मानी तत्त्वतां ।

अपमान उपहास्यता । होऊं लागली ॥ ७७ ॥

ऐशी उभयपक्षीं हानि । स्वधर्म दिधले टाकोनि ।

उदरपूर्तीवांचोनि । अन्य साधनें राहिलीं ॥ ७८ ॥

थोर कुळें हीनत्वा आली । नाना आपत्तींनीं ग्रासिलीं ।

आहार-विहारें भ्रष्टलीं । कितीएक ॥ ७९ ॥

याकारणें जाहला अवतार । अवलोकिती आचार ।

सुलभसाधनीं नर अपार । रामभजनीं लाविले ॥ ८० ॥

इति श्रीसद्‍गुरुलीलामृते प्रथमाध्यायांतर्गतः तृतीयः समासः ॥

॥ श्रीसद्‍गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय पहिला

समास चवथा

भाविक जनां सुविचार । न सुचे इह आणि पर ।

म्हणोनि सद्‍गुरुअवतार । ईशेच्छेनें लाधला ॥ १ ॥

महाराष्ट्रीं माणदेशीं । परमपवित्र ब्राह्मणवंशी ।

अवतरले पुण्यराशी । सद्‍गुरुराय ॥ २ ॥

मातापितरा आनंद झाला । अंतर्निष्ठांनीं ओळखिला ।

कार्यकर्ता पुरुष भला । हनुमदंश ॥ ३ ॥

बालपणीं क्रीडा ज्याची । देवतार्चनपूजेची ।

आवडी वृद्धसेवेची । सकलां प्रिय ॥ ४ ॥

उपजत ज्ञान ज्या लाधलें । त्यासी जनव्यवहारें शिकों घातलें ।

लोकाचारें वर्तलें । पाहिजेच कीं ॥ ५ ॥

करिती मौंजी-विवाहादिक । मातापिता पुरविती कौतुक ।

म्हणती प्रपंचभार चोख । वाहील सुपुत्र आमुचा ॥ ६ ॥

लोकाचारें वर्तविती । क्षुद्रवृत्तीसी लाविती ।

सांभाळी आपुली वृत्ती । उपदेशिती पुत्रस्नेहें ॥ ७ ॥

महत्कार्य आणोनि चित्तीं । जनासारिखे वागती ।

सूक्ष्मदृष्टीं न्याहाळिती । स्थिति सर्व ॥ ८ ॥

कळवळा उपजला पोटी । अज्ञानें जनां हानि मोठी ।

उत्तम देह पावोनि शेवटीं । अधोगती चालले ॥ ९ ॥

कर्महीन भक्तिहीन । श्रद्धाहीन विवेकहीन ।

आर्जवें निर्वाह करोन । राहती निरुपायें ॥ १० ॥

सन्मार्गीं लावावें यांसी । करुणा उपजली मानसीं ।

कार्यारंभीं भगवंतासी । आपुलेसें करावें ॥ ११ ॥

भगवत्कृपेवांचून कांही । केवळ प्रयत्न सिद्धी नाहीं ।

समर्थें दासबोधीं पाहीं । कथिले असे ॥ १२ ॥

धरिला मनुजावतार । तैसाचि आचारविचार ।

साधनीं झिजविलें शरीर । साधकवृत्तीं ॥ १३ ॥

व्हावया आत्मज्ञान । सद्गुरूसी रिघाले शरण ।

सेवा केली अतिगहन । गुरुकृपा संपादिली ॥ १४ ॥

केलीं बहुत साधनें । तोडिलीं सकल बंधनें ।

श्रीरामाचे दर्शनें । धन्य झालें ॥ १५ ॥

सद्‍गुरु बोलती वचन । 'दुर्धर कलि वाढला गहन ।

जीव अज्ञानी मतिहीन । रामभजनीं लावावे ॥ १६ ॥

लोकसंग्रह करावा । प्रपंच थोर वाढवावा ।

अडला भुलला बोधावा । युक्तिप्रयुक्तीं ॥ १७ ॥

नाना प्रापंचिक व्यवसाय । पुरवोनि दावीं भजनसोय ।

बुडत्यासी तरणोपाय । सुचवित जावे' ॥ १८ ॥

आज्ञा वंदोनी शिरीं । गुरुसेवा केली पुरी ।

निघाला भक्तकैवारी । जगदुद्धाराकारणें ॥ १९ ॥

सिद्धपणें विचरती । भूमंडळी नाना तीर्थीं ।

सूक्षदृष्टीं अवलोकिती । स्थिति सर्व ॥ २० ॥

जागोजागीं स्थापिले मठ । भजनीं लाविले भाविक खट ।

सुलभोपायें दाविली वाट । परमार्थाची ॥ २१ ॥

प्रपंच करोनि अलिप्त । अध्यात्मज्ञानें समाधान देत ।

तापत्रयांतूनि काढित । असंख्य नर ॥ २२ ॥

ज्याचा जैसा अधिकार । तैसें साधन लहानथोर ।

दावूनि भवसिंधु पार । पावविती ॥ २३ ॥

शांति जयांची आगळी । कल्पांतींही न डळमळी ।

स्वानंदस्थिति जी निराळी । न होईल कदापि ॥ २४ ॥

भक्तकामना पुरविती । देहदुःखें दूर करिती ।

भूतपिशाचें नेणो किती । उद्धरिलीं दर्शनमात्रें ॥ २५ ॥

असंख्य धेनु पाळिल्या । कसायापासोनि सोडविल्या ।

तैशा कित्येकांसी त्या दिधल्या । पाळावयाकारणें ॥ २६ ॥

नित्य होतसे अन्नदान । तृप्त होती असंख्य जन ।

अन्नपूर्णा स्वयें येवोन । अन्नपूर्ती करीतसे ॥ २७ ॥

नास्तिकांचे समाधान । साक्षात्कारें करिती पूर्ण ।

भक्तिपंथा लावूनि जाण । दुष्ट पातकी उद्धरिले ॥ २८ ॥

सकलांठायीं समदृष्टी । आपपर भाव न ये पोटीं ।

दर्शनें चरणीं पडे मिठी । पूज्यभाव प्राप्त होय ॥ २९ ॥

क्षणएक घडतां संगति । आनंद न समाये चित्तीं ।

नयनीं अश्रुपूर लोटती । गुरुचरणक्षालना ॥ ३० ॥

शिष्यसंप्रदाय वाढला । सच्छिष्यां स्वाधिकार दिला ।

रामनामाचा गजर केला । भूमंडळीं ॥ ३१ ॥

नास्तिकां लाविलें सुवाटें । ज्ञानियांचे मोडले ताठे ।

अज्ञानियां भक्तिपेठे । नेऊनि बैसविले ॥ ३२ ॥

स्वयें बहुत तारिले । शिष्यांकरवींही उद्धरिले ।

राममंदिरां स्थापिलें । जागोजागीं ॥ ३३ ॥

सर्वत्रांसी आज्ञा एक । रामनाम घ्या निःशंक ।

सुख लाभेल ब्रह्मादिक । वांछिती जें ॥ ३४ ॥

ऐसें बहुत कार्य केलें । तंव देह क्षीणत्व आलें ।

स्वस्वरूपीं मीनले । पंचकोश सांडोनी ॥ ३५ ॥

वद्य दशमी मार्गशीर्षमास । समाधीचा पुण्य दिवस ।

येती जे दर्शनास । सद्‍गुरुधामीं ॥ ३६ ॥

तयां समाधान होय चित्तीं । सेवा करितां सायुज्यप्राप्ती ।

वारी करितां कामना पुरती । भाविकांच्या ॥ ३७ ॥

ऐसें हें अगाध चरित्र । श्रवणें होईजे पवित्र ।

पूर्वपुण्य असेल सूत्र । तरी आवडी श्रवणाची ॥ ३८ ॥

श्रवण करावें एकचित्तें । अर्थें विवरावें तयातें ।

तोडोनिया बंधनातें । सिद्धचालीं चालावें ॥ ३९ ॥

तंव श्रोतीं केला प्रश्न । स्वल्पसंकेतें दाविली खूण ।

तेणें तृप्त न होती श्रवण । विशद करावें ॥ ४० ॥

कोण देश कोण धाम । कोणे कुळीं घेतला जन्म ।

गुरुलीला पावन परम । सविस्तर सांगावी ॥ ४१ ॥

गुरुपरंपराविस्तार । कैसा केला जगदुद्धार ।

भक्त कोण थोर थोर । गुरुकृपा पावले ॥ ४२ ॥

कैसें साधन कैसें भजन । दुःखमुक्त झाले कोण ।

कैसें केलें अन्नदान । कथन करावें ॥ ४३ ॥

मंदिरें स्थापिलीं किती । गोरक्षणाची कैसी स्थिती ।

कैसी अवतारसमाप्ती । स्पष्टोक्ती सांगावी ॥ ४४ ॥

वक्ता बोले जी वचन । गुरुलीला परम गहन ।

मी तंव असें अज्ञान । वर्णूं न शकें ॥ ४५ ॥

परि कृपा केलिया गुरुनाथें । असाध्य तें साध्य होतें

वंदू चरण एकचित्तें । श्रीसद्‍गुरूंचे ॥ ४६ ॥

कृपाप्रसाद वोळेल जरी । पुढील अध्यायीं सविस्तारीं ।

अंतरी राहोनी विवरी । सद्‍गुरुस्वामी ॥ ४७ ॥

इति श्रीसद्‍गुरुलीला । श्रवणीं स्वानंदसोहळा ।

पुरविती रामदासीयांचा लळा । कृपाकटाक्षें ॥ ४८ ॥

इति श्रीसद्‍गुरुलीलामृते प्रथमाध्यायांतर्गतः चतुर्थः समासः ॥

॥ श्रीसद्‍गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

॥ इति प्रथमोऽध्यायः समाप्तः ॥